Xem mã nguồn của Chromi(III) phosphat

{{Chembox
| OtherNames = Chromi phosphat<br>Chromi monophosphat<br>Chromiic phosphat<br>Chromi(III) phosphat(V)<br>Chromi phosphat(V)<br>Chromi monophosphat(V)<br>Chromiic phosphat(V)<hr>''tiếng Anh:'' chromium(III) phosphate; chromium phosphate; phosphoric acid, chromium(3+) salt
| CASNo = 84359-31-9 (6 nước)
| ImageFile1 = Fosforečnan chromitý.PNG
| ImageSize1 = 250px
| ImageName1 = Mẫu Chromi(III) phosphat
| Section1 = {{Chembox Identifiers
| CASNo = 7789-04-0
| CASNo_Ref = {{cascite|correct|CAS}}
| UNII_Ref = {{fdacite|correct|FDA}}
| UNII = AQ86ZJ9U98
| PubChem = 62673
| ChemSpider = 56424
| EINECS = 232-141-0
| SMILES = [O-]P(=O)([O-])[O-].[Cr+3]
| InChI =1S/Cr.H3O4P/c;1-5(2,3)4/h;(H3,1,2,3,4)/q+3;/p-3
| InChIKey = IKZBVTPSNGOVRJ-UHFFFAOYSA-K}}
| Section2 = {{Chembox Properties
| Formula = CrPO<sub>4</sub>
| MolarMass = 146,9693 g/mol (khan)<br>182,99986 g/mol (2 nước)<br>201,01514 g/mol (3 nước)<br>219,03042 g/mol (4 nước)<br>255,06098 g/mol (6 nước)
| Appearance = Dạng thứ ba: chất rắn lục (khan), chất rắn tím (6 nước)
| Density = 4,236 g/cm³
| MeltingPtC = 1907
| BoilingPtC = 2671
| Solubility = không tan
| SolubleOther = tạo phức với [[amonia]]}}
| Section7 = {{Chembox Hazards
| MainHazards = độc tính thận, độc tính sinh sản; tổn thương mô, hoại tử và viêm}}
| Section8 = {{Chembox Related
| OtherAnions = [[Chromi(III) điphosphat]]<br>[[Chromi(III) asenat]]<br>[[Chromi(III) điasenat]]<br>[[Chromi(III) asenit]]
| OtherCations = [[Chromi(II) phosphat]]<br>[[Mangan(II) phosphat]]<br>[[Sắt(II) phosphat]]<br>[[Sắt(III) phosphat]]
| OtherCompounds = [[Chromi(II) borat]]<br>[[Chromi(III) borat]]}}}}
'''Chromi(III) phosphat''' là một hợp chất hóa học vô cơ có công thức là '''CrPO<sub>4</sub>'''. Nó là chất rắn màu xanh lục, không tan trong nước. Dạng ngậm 6 nước CrPO<sub>4</sub>·6H<sub>2</sub>O có màu tím. Dạng ngậm 4 nước, CrPO<sub>4</sub>·4H<sub>2</sub>O cũng được biết đến.

==Điều chế==
CrPO<sub>4</sub> khan được điều chế bằng một vài cách sau đây:
*Cho chromi(III) oxit tác dụng với axit phosphoric:
:[[Chromi(III) oxit|Cr<sub>2</sub>O<sub>3</sub>]] + 2H<sub>3</sub>PO<sub>4</sub> → 2CrPO<sub>4</sub>↓ + 3H<sub>2</sub>O
Có thể thay Cr<sub>2</sub>O<sub>3</sub> bằng [[chromi(III) sunfua|Cr<sub>2</sub>S<sub>3</sub>]], [[Chromi(III) selenua|Cr<sub>2</sub>Se<sub>3</sub>]] hoặc [[Chromi(III) telua|Cr<sub>2</sub>Te<sub>3</sub>]]. Tuy nhiên, các sản phẩm tạo ra sẽ có chứa khí tương ứng là [[Hydro sulfua|H<sub>2</sub>S]], [[Hydro selenua|H<sub>2</sub>Se]], [[Hydro telua|H<sub>2</sub>Te]], rất nguy hiểm cho người điều chế. Vì vậy cũng có thể dùng muối bất kì của Cr(III) để thu được CrPO<sub>4</sub>.
*Cho muối phosphat tan tác dụng với muối chromi(III) tan bất kì:
:[[Chromi(III) bromua|CrBr<sub>3</sub>]] + [[Natri phosphat|Na<sub>3</sub>PO<sub>4</sub>]] → CrPO<sub>4</sub>↓ + 3[[Natri bromua|NaBr]]
Có thể thay CrBr<sub>3</sub> thành [[Chromi(III) clorua|CrCl<sub>3</sub>]], [[Chromi(III) nitrat|Cr(NO<sub>3</sub>)<sub>3</sub>]], [[Chromi(III) sunfat|Cr<sub>2</sub>(SO<sub>4</sub>)<sub>3</sub>]],…
*Ngoài ra, việc khử [[Chromi(VI) oxit|CrO<sub>3</sub>]] bằng [[Axit phosphoric|H<sub>3</sub>PO<sub>4</sub>]] ở {{Convert|700|C|F K}} cũng sẽ thu được CrPO<sub>4</sub><ref name=":0">Phosphorus: Chemistry, Biochemistry and Technology, Sixth Edition – trang 211 (2016)</ref>:
:CrO<sub>3</sub> + 2H<sub>3</sub>PO<sub>4</sub> → 2CrPO<sub>4</sub>↓ + [[Nước|<math>\frac{9}{2}</math>H<sub>2</sub>O]]
CrPO<sub>4</sub>·6H<sub>2</sub>O được điều chế bằng phản ứng giữa kali đisunfatochromat(III) (tên thường gọi là [[kali chromi alum]]) và [[natri biphosphat]]<ref name=":0"/>:
:KCr(SO<sub>4</sub>)<sub>2</sub> + 2Na<sub>2</sub>HPO<sub>4</sub> → 2CrPO<sub>4</sub>·6H<sub>2</sub>O↓ + [[Natri sunfat|Na<sub>2</sub>SO<sub>4</sub>]] + [[Kali sunfat|K<sub>2</sub>SO<sub>4</sub>]] + [[Axit sunfuric|H<sub>2</sub>SO<sub>4</sub>]]

==Tính chất vật lý==
CrPO<sub>4</sub> xuất hiện ở ba dạng: α-CrPO<sub>4</sub>, β-CrPO<sub>4</sub> và CrPO<sub>4</sub>. α-CrPO<sub>4</sub> thu được khi nung nóng dạng beta, có màu lục lam đậm. Nó bị thủy phân ở nhiệt độ > 1500 ℃, mất [[Photpho pentoxit|P<sub>2</sub>O<sub>5</sub>]] và trở thành chromi(III) oxit. Còn β-CrPO<sub>4</sub> thu được từ việc nung nóng dạng thứ ba (CrPO<sub>4</sub>) đến 1500 ℃, có màu vàng hung.<ref name=":0"/>

==Ứng dụng==
CrPO<sub>4</sub> được sử dụng như là một lớp phủ chống ăn mòn<ref>Ludwig, R.; Recker, A. "Chromium(VI)-free, aqueous acidic Chromium(III) conversion solutions." US20070243397 A1, 2007. Columbia Chemical Corporation, Ohio.</ref>. Ngoài ra, nó còn là chất xúc tác cho phản ứng khi kết hợp với [[Nhôm phosphat|AlPO<sub>4</sub>]], dùng làm xúc tác cho phản ứng kiềm hóa hydrocarbon thơm bằng cách sử dụng các rượu như metyl hóa toluen bằng metanol. Rượu được khử nước thành ether trong khi sản phẩm thay thế alkyl có thể được sử dụng làm chất trung gian trong sản xuất sợi tổng hợp như [[poli(etylen terephthalat)]]<ref>Johnson, M.M.; Nowack, G.P. "Chromium phosphate as an alkylation catalyst." U.S Patent 4543436 A, ngày 24 tháng 9 năm 1985. [https://www.google.com/patents/US4543436].</ref>.

==Hợp chất khác==
CrPO<sub>4</sub> còn tạo một số hợp chất với NH<sub>3</sub>, như CrPO<sub>4</sub>·3NH<sub>3</sub> là chất rắn màu lục lam<ref>Inorganic Chemistry of the Transition Elements, Tập 5 (B F G Johnson; Royal Society of Chemistry, 31 thg 10, 2007), trang 98 – [https://books.google.com.vn/books?id=PHAoDwAAQBAJ&pg=PA98]. Truy cập 17 tháng 4 năm 2020.</ref>, CrPO<sub>4</sub>·5NH<sub>3</sub>·2H<sub>2</sub>O là chất rắn màu đỏ hồng<ref>Casabo, J., Coronas, J. M., & Ferrer, M. (1976). Pentaammine complexes of chromium(III) with group V oxoanionic ligands. I. Complexes with ligands PO<sub>4</sub><sup>3−</sup> and H<sub>2</sub>PO<sub>4</sub><sup>−</sup>. ''Inorganica Chimica Acta'', 16, 47–50. {{Doi|10.1016/s0020-1693(00)91690-6}}.</ref> hay CrPO<sub>4</sub>·6NH<sub>3</sub>·4H<sub>2</sub>O là chất rắn màu vàng, tan ít trong nước<ref>Chromium (mellor actitc 11 60 cr), trang 481 – [https://archive.org/details/Chromium_-_mellor_actitc_11_60_cr/page/n359/mode/1up]. Truy cập 10 tháng 3 năm 2020.</ref>.

==Tham khảo==
{{Tham khảo}}
{{Hợp chất chromi|state=}}
{{Phosphat|state=}}
{{Sơ khai hóa học}}
[[Thể loại:Hợp chất chromi]]
[[Thể loại:Phosphat]]