Xem mã nguồn của Gió

{{1000 bài cơ bản}}
{{Nhiều hình
| align = right 
| direction = vertical
| width = 220
| image1 = 33-vento orientale,Taccuino Sanitatis, Casanatense 4182..jpg
| alt1 = 
| caption1 = Gió, từ ''[[Tacuinum Sanitatis]]''
| image2 = Bride and groom cropped.jpg
| alt2 = 
| caption2 = Một làn gió nâng một tấm màn che của cô dâu
| image3 = Wind speed and direction instrument - NOAA.jpg
| caption3 = Dụng cụ chỉ hướng gió và tốc độ gió
}}
[[Tập tin:Cherry tree moving in the wind 2.gif|nhỏ|[[Anh đào]] trong gió]]
'''Gió''' hay '''phong''' ([[Chữ Hán]]: 風, [[Tiếng Anh]]: ''wind'') là những luồng [[chất khí|không khí]] chuyển động trên quy mô lớn. Trên bề mặt của [[Trái Đất]], gió bao gồm một khối [[Khí quyển Trái Đất|không khí]] lớn chuyển động. Trong không gian [[vũ trụ]], [[gió Mặt Trời]] là sự chuyển động của các chất khí hoặc các hạt tích điện từ [[Mặt Trời]] vào không gian, trong khi [[gió lưu vực]] là sự thoát khí của [[nguyên tố hóa học]] nhẹ chuyển từ bầu [[khí quyển]] của một [[hành tinh]] vào không gian. Gió thường được phân loại theo quy mô về không gian, [[tốc độ]], [[lực]] tạo ra gió, các khu vực gió xảy ra, và tác động của chúng. Những cơn gió mạnh nhất được quan sát trên một hành tinh trong [[hệ mặt trời]] của chúng ta xảy ra trên [[Sao Hải Vương]] và [[Sao Thổ]]. Gió có những khía cạnh khác nhau, một là vận tốc của gió; hai là áp suất dòng khí; ba là tổng [[năng lượng]] của gió.

Trong [[khí tượng học]], cơn gió thường được gọi theo sức mạnh của nó, và hướng gió thổi. Sự tăng tốc đột ngột của gió được gọi là cơn gió mạnh. Sự tăng tốc kéo dài (khoảng một phút) của các cơn gió mạnh được gọi là gió giật. Gió với khoảng thời gian kéo dài hơn có những cái tên khác nhau kết hợp với tốc độ trung bình của gió, chẳng hạn như gió nhẹ, gió mạnh, bão, xoáy thuận nhiệt đới và bão cuồng phong. Gió xảy ra trên các phạm vi khác nhau, từ cơn bão kéo dài hàng chục phút, cho đến [[gió địa phương]] được hình thành do sự nung nóng của bề mặt đất liền kéo dài khoảng vài giờ, cho đến gió toàn cầu do sự khác biệt trong sự hấp thụ năng lượng mặt trời giữa các vùng khí hậu trên Trái Đất. Hai nguyên nhân chính của gió hoàn lưu khí quyển quy mô lớn là sự khác biệt nhiệt độ giữa [[xích đạo]] và các cực, và vòng quay của Trái Đất ([[hiệu ứng Coriolis]]). Trong vùng [[nhiệt đới]], hoàn lưu nhiệt thấp trên địa hình bình nguyên và cao nguyên có thể tạo ra lưu thông gió mùa. Tại các khu vực ven biển các chu kỳ gió thổi từ biển vào đất liền và ngược lại có thể được coi là gió địa phương; ở các khu vực có địa hình biến động, gió núi và gió thung lũng là những gió địa phương.

Trong nền [[văn minh]] của [[con người]], gió đã tạo cảm hứng cho [[thần thoại]], ảnh hưởng đến các sự kiện [[lịch sử]], mở rộng phạm vi của các phương tiện [[giao thông]] và [[chiến tranh]], và cung cấp nguồn [[năng lượng]] cho [[cơ khí]], [[điện]] và [[giải trí]]. Gió đã tạo năng lượng cho các chuyển động của tàu thuyền trên các [[đại dương]] của [[Trái Đất]]. [[Khí cầu]] khí nóng sử dụng gió để có các chuyến đi ngắn, và các chuyến bay có năng lượng riêng sử dụng gió để tăng lực nâng và giảm tiêu thụ [[nhiên liệu]]. Các vùng gió giật gây ra bởi hiện tượng [[thời tiết]] khác nhau có thể dẫn đến tình huống nguy hiểm cho [[máy bay]]. Khi những cơn gió trở nên mạnh mẽ, cây xanh và công trình nhân tạo bị hư hỏng hoặc bị phá hủy.

Gió có thể tạo hình dạng cho địa hình, thông qua một loạt các quá trình trầm tích gió như sự hình thành của các loại đất màu mỡ, như đất phù sa, và cả sự xói mòn của đất. Nhờ gió, bụi từ sa mạc lớn có thể được di chuyển một khoảng cách rất lớn từ khu vực gốc của nó; gió được tăng tốc bởi địa hình gồ ghề và kết hợp với các đám bụi đã được đặt tên theo khu vực ở các bộ phận khác nhau của thế giới vì tác dụng đáng kể của chúng trên các vùng đất đó. Gió ảnh hưởng đến sự lây lan của cháy rừng. Gió phân tán hạt giống từ các loài [[thực vật]] khác nhau, tạo điều kiện cho sự tồn tại và phát tán của các loài cây, cũng như số lượng [[côn trùng]] biết bay. Khi kết hợp với không khí lạnh, gió có tác động tiêu cực đối với [[Vật cưng|vật nuôi]]. Gió ảnh hưởng đến thực phẩm dự trữ của các loài [[động vật]], cũng như cách thức săn bắn và chiến lược phòng thủ của chúng.

==Nguyên nhân hình thành==
{{Xem thêm|Áp suất khí quyển}}
[[Tập tin:10 PM March 12 surface analysis of Great Blizzard of 1888.png|thumb|right|[[Phân tích bề mặt]] của [[Great Blizzard 1888]]. Những khu vực có nhiều đường đẳng áp lớn hơn cho thấy gió nhiều hơn.]]
Gió được tạo ra bởi sự khác biệt trong [[áp suất]] [[khí quyển]]. Khi một sự khác biệt trong áp suất khí quyển tồn tại, không khí di chuyển từ vùng có áp suất cao hơn đến các vùng áp suất thấp hơn, dẫn đến những cơn gió có tốc độ khác nhau. Trên một hành tinh quay, không khí cũng sẽ bị chệch hướng bởi [[hiệu ứng Coriolis]], ngoại trừ trên đường [[xích đạo]]. Trên toàn cầu, hai yếu tố thúc đẩy chính của mô hình gió quy mô lớn (hoàn lưu khí quyển) là nhiệt độ khác biệt giữa xích đạo và các cực (sự khác biệt trong sự hấp thụ năng lượng mặt trời tạo ra điều này) và sự quay của hành tinh. Bên ngoài các vùng nhiệt đới và ở trên cao từ các hiệu ứng ma sát của bề mặt, gió quy mô lớn có xu hướng đạt đến cân bằng. Gần bề mặt Trái Đất, [[ma sát]] làm cho gió trở nên chậm hơn. Ma sát bề mặt cũng gây ra những cơn gió thổi vào bên trong vào các khu vực áp suất thấp nhiều hơn.<ref>{{chú thích web|author = JetStream|title = Origin of Wind - Nguồn gốc gió|publisher = [[National Weather Service]] Southern Region Headquarters|year= 2008|access-date = ngày 16 tháng 2 năm 2009 |url = http://teachingdecisionmaking.tamu.edu/WeatherDownloads/JetStream_PDFs/JetStream_-_An_Online_Weather_School_Wind.pdf|ngôn ngữ= tiếng Anh | archiveurl = https://web.archive.org/web/20030804074155/http://www.srh.noaa.gov/jetstream//synoptic/wind.htm | archive-date = ngày 4 tháng 8 năm 2003}}</ref> Một lý thuyết gây tranh cãi mới, cho thấy grádient khí quyển được gây ra bởi sự ngưng tụ nước do rừng tích lũy gây ra một chu kỳ phản hồi tích cực của rừng hút không khí ẩm từ bờ biển.<ref>{{chú thích tạp chí|last=Makarieva|first=Anastassia|author2=V. G. Gorshkov, D. Sheil, A. D. Nobre, B.-L. Li|title=Gió đến từ đâu? Một lý thuyết mới về cách hơi nước ngưng tụ ảnh hưởng đến áp suất khí quyển và động lực|journal=Hóa học khí quyển và Vật lý|date=tháng 2 năm 2013 |volume=13|issue=2|pages=1039–1056|doi=10.5194/acp-13-1039-2013|url=http://www.atmos-chem-phys.net/13/1039/2013/acp-13-1039-2013.html|access-date = ngày 1 tháng 2 năm 2013 |bibcode = 2013ACP....13.1039M|ngôn ngữ=tiếng Anh}}</ref>

Gió được xác định do một điểm cân bằng lực lượng vật lý được sử dụng trong phân tích kết cấu gió. Chúng rất có ích cho việc đơn giản hóa các phương trình chuyển động của khí quyển và để làm đối số định lượng về sự phân bố theo chiều ngang và chiều dọc của gió. Các thành phần gió geostrôphic là kết quả của sự cân bằng giữa lực Coriolis và lực lượng chênh áp. Nó chảy song song với đường đẳng áp và xấp xỉ với dòng chảy ở trên lớp biên khí quyển ở vĩ độ trung bình.<ref>{{chú thích web|author=Từ vực khí tượng học|title=Gió aliza|publisher=[[Cộng đồng Khí tượng Hoa Kỳ]]|year=2009|access-date =ngày 18 tháng 3 năm 2009|url=http://amsglossary.allenpress.com/glossary/search?id=geostrophic-wind1|ngôn ngữ=tiếng Anh|archive-date = ngày 16 tháng 10 năm 2007 |archive-url=https://web.archive.org/web/20071016223621/http://amsglossary.allenpress.com/glossary/search?id=geostrophic-wind1}}</ref> Gió nhiệt là sự khác biệt trong gió géostrophic giữa hai mức áp suất trong khí quyển. Nó chỉ tồn tại trong một bầu không khí với [[gradient nhiệt độ]] nằm ngang.<ref>{{chú thích web|author=Từ vựng khí tượng học|year=2009|url=http://amsglossary.allenpress.com/glossary/search?p=1&query=thermal+wind&submit=Search|title=Gió nhiệt|publisher=Cộng đồng Khí tượng Hoa Kỳ|access-date =ngày 18 tháng 3 năm 2009|ngôn ngữ=tiếng Anh|archive-date = ngày 17 tháng 7 năm 2011 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110717205424/http://amsglossary.allenpress.com/glossary/search?p=1&query=thermal+wind&submit=Search}}</ref> Các thành phần gió không phải geostrophic là sự khác biệt giữa thực tế và gió geostrophic, chúng chịu trách nhiệm cho việc "làm đầy" không khí bằng các lốc xoáy theo thời gian.<ref>{{chú thích web|author=Từ vựng khí tượng học|year=2009|url=http://amsglossary.allenpress.com/glossary/search?p=1&query=geostrophic+wind&submit=Search|title=Gió ageostrophic|publisher=Cộng đồng Khí tượng Hoa Kỳ|access-date =ngày 18 tháng 3 năm 2009|ngôn ngữ=tiếng Anh|archive-date = ngày 22 tháng 8 năm 2011 |archive-url=https://www.webcitation.org/618K8YiCP?url=http://amsglossary.allenpress.com/glossary/search?p=1&query=geostrophic+wind&submit=Search}}</ref> Gió gradient tương tự như các [[gió geostrophic]] nhưng bao gồm các [[lực ly tâm]] (hoặc [[Gia tốc#Gia tốc hướng tâm|gia tốc hướng tâm]]).<ref>{{chú thích web|author=Từ vựng khí tượng học|year=2009|url=http://amsglossary.allenpress.com/glossary/search?id=gradient-wind1|title=Gió gradien|publisher=Cộng đồng Khí tượng Hoa Kỳ|access-date =ngày 18 tháng 3 năm 2009|ngôn ngữ=tiếng Anh|archive-date = ngày 28 tháng 5 năm 2008 |archive-url=https://web.archive.org/web/20080528193203/http://amsglossary.allenpress.com/glossary/search?id=gradient-wind1}}</ref>

==Đo lường==
[[Tập tin:Anemometer 2745.JPG|right|thumb|Gió kế kiểu cốc với các trục thẳng đứng]]
[[Tập tin:Occluded mesocyclone tornado5 - NOAA.jpg|right|thumb|Một cơn xoáy lốc (Oklahoma, May 1999)]]
Hướng gió thường được biểu diễn theo hướng mà nó bắt đầu, ví dụ, một cơn gió bắc thổi từ bắc đến nam.<ref name="HOWTOREAD">{{chú thích web|author=JetStream|year=2008|url=http://www.srh.weather.gov/srh/jetstream/synoptic/wxmaps.htm|title=How to read weather maps|publisher=National Weather Service|access-date =ngày 16 tháng 5 năm 2009|archive-date = ngày 5 tháng 7 năm 2012 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120705003624/http://www.srh.weather.gov/srh/jetstream/synoptic/wxmaps.htm}}</ref> Dự báo thời tiết dùng mũi tên để chỉ hướng gió.<ref>{{chú thích web|author=Từ vựng khí tượng học|year=2009|url=http://amsglossary.allenpress.com/glossary//search?id=wind-vane1|title=Wind vane|publisher=Cộng đồng Khí tượng Hoa Kỳ|access-date =ngày 17 tháng 3 năm 2009|ngôn ngữ=tiếng Anh|archive-date = ngày 18 tháng 10 năm 2007 |archive-url=https://web.archive.org/web/20071018042250/http://amsglossary.allenpress.com/glossary/search?id=wind-vane1}}</ref> Tại [[sân bay]], cờ gió dùng để chỉ hướng gió, và cũng có thể được sử dụng để ước tính tốc độ gió bằng góc nâng của cờ.<ref>{{chú thích web|author=Glossary of Meteorology|year=2009|url=http://amsglossary.allenpress.com/glossary/search?p=1&query=wind+sock&submit=Search|title=Cờ gió|publisher=Cộng đồng Khí tượng Hoa Kỳ|access-date =ngày 17 tháng 3 năm 2009|ngôn ngữ=tiếng Anh|archive-date = ngày 22 tháng 6 năm 2012 |archive-url=https://www.webcitation.org/68bsEdzIx?url=http://amsglossary.allenpress.com/glossary/search?p=1&query=wind+sock&submit=Search}}</ref> Tốc độ gió được đo bằng [[Máy đo gió|phong tốc kế]], phổ biến nhất là sử dụng cốc xoay hoặc cánh quạt. Khi phải đo với tần số cao (chẳng hạn như trong nghiên cứu), gió có thể được đo bằng tốc độ lan truyền của tín hiệu siêu âm hoặc bằng tác động của gió trên điện trở của một dây kim loại nung nóng.<ref>{{chú thích web|author=Từ vựng khí tượng học|year=2009|url=http://amsglossary.allenpress.com/glossary/search?p=1&query=anemometer&submit=Search|title=Phong kế|publisher=Cộng đồng Khí tượng Hoa Kỳ|access-date =ngày 17 tháng 3 năm 2009|ngôn ngữ=tiếng Anh|archive-date = ngày 6 tháng 6 năm 2011 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110606085028/http://amsglossary.allenpress.com/glossary/search?p=1&query=anemometer&submit=Search}}</ref> Một loại máy đo gió sử dụng [[ống pitot]] tận dụng lợi thế của sự khác biệt áp suất giữa ống bên trong và ống ngoài được tiếp xúc với gió để xác định áp lực động, số liệu này được sử dụng để tính toán tốc độ gió.<ref>{{chú thích web|author=Từ vựng khí tượng học|year=2009|url=http://amsglossary.allenpress.com/glossary/search?p=1&query=pitot+tube&submit=Search|title=Ống pitot|publisher=Cộng đồng Khí tượng Hoa Kỳ|access-date =ngày 17 tháng 3 năm 2009|ngôn ngữ=tiếng Anh|archive-date = ngày 22 tháng 6 năm 2012 |archive-url=https://www.webcitation.org/68bsFbsWN?url=http://amsglossary.allenpress.com/glossary/search?p=1&query=pitot+tube&submit=Search}}</ref>

Tốc độ gió duy trì trên toàn cầu được báo cáo ở độ cao 10 mét (33&nbsp;ft) và được tính trung bình trong 10 phút. Hoa Kỳ báo cáo gió trong khoảng 1 phút với các xoáy thuận nhiệt đới,<ref name="NWSM Defs">{{chú thích web|author=Tropical Cyclone Weather Services Program|title=Định nghĩa khí xoáy nhiệt đới|url=http://www.weather.gov/directives/sym/pd01006004curr.pdf|format=PDF|date = ngày 1 tháng 6 năm 2006 |access-date = ngày 30 tháng 11 năm 2006 |publisher=National Weather Service|ngôn ngữ=tiếng Anh}}</ref> và trung bình 2 phút trong khi quan sát thời tiết.<ref name="fmh1">Office of the Federal Coordinator for Meteorology. [https://web.archive.org/web/20051026173019/http://www.ofcm.gov/fmh-1/pdf/M-APNDXA.pdf Sổ tay Liên đoàn Khí tượng thứ nhất &nbsp;– Quan sát thời tiết bề mặt và Báo cáo Tháng 9 năm 2005 Phụ lục A: Từ vựng.] Retrieved 2008-04-06.</ref> Tại Ấn Độ báo cáo gió trong khoảng thời gian trung bình 3 phút.<ref>{{chú thích sách|author=Sharad K. Jain, Pushpendra K. Agarwal, Vijay P. Singh|year=2007|url=http://books.google.com/?id=ZKs1gBhJSWIC&pg=RA1-PA187|title=
Thủy văn và Nguồn nước của Ấn Độ|publisher=Springer|page=187|access-date = ngày 22 tháng 4 năm 2009 |isbn=978-1-4020-5179-1|ngôn ngữ= tiếng Anh}}</ref> Khoảng thời gian trung bình lấy mẫu gió quan trọng vì vận tốc của một cơn gió duy trì một phút thường lớn hơn 14% so với cơn gió duy trì trong mười phút.<ref>{{chú thích web|author=Jan-Hwa Chu|year=1999|url=http://www.nrlmry.navy.mil/~chu/chap6/se200.htm|title=Phần 2. Quan sát cường độ và dự báo lỗi|publisher=[[United States Navy]]|access-date=ngày 4 tháng 7 năm 2008|ngôn ngữ=tiếng Anh|archive-date=2007-09-16|archive-url=https://web.archive.org/web/20070916205204/http://www.nrlmry.navy.mil/~chu/chap6/se200.htm|url-status=dead}}</ref> Một sự bùng phát ngắn của gió tốc độ cao được gọi là một gust, một định nghĩa kỹ thuật của một gust là: tốc độ gió cao nhất vượt quá tốc độ gió thấp nhất đo được trong một thời gian mười phút khoảng 10 nút (19&nbsp;km/h). Một squall là cơn gió có tốc độ gió tăng gấp đôi trên một ngưỡng nhất định, kéo dài trong một phút hoặc hơn.

Để tìm thấy gió trên cao, [[máy do thám]] xác định tốc độ gió bằng [[GPS]], [[LORAN|điều hướng radio]] hoặc định vị [[Ra đa|radar]] bằng đầu dò.<ref>{{chú thích web|url=http://amsglossary.allenpress.com/glossary/search?p=1&query=rawinsonde&submit=Search|title=Rawinsonde|author=Glossary of Meteorology|year=2009|publisher=American Meteorological Society|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110606085122/http://amsglossary.allenpress.com/glossary/search?p=1&query=rawinsonde&submit=Search|archive-date = ngày 6 tháng 6 năm 2011 |url-status=|access-date = ngày 17 tháng 3 năm 2009 }}</ref> Ngoài ra còn có thể theo dõi chuyển động vị trí của [[bóng thám không]] từ mặt đất bằng [[máy kinh vĩ]].<ref>{{chú thích web|url=http://amsglossary.allenpress.com/glossary/search?id=pilot-balloon-observation1|title=Pibal|author=Glossary of Meteorology|year=2009|publisher=American Meteorological Society|archiveurl=https://web.archive.org/web/20071110142820/http://amsglossary.allenpress.com/glossary/search?id=pilot-balloon-observation1|archive-date = ngày 10 tháng 11 năm 2007 |url-status=|access-date = ngày 17 tháng 3 năm 2009 }}</ref> Các kỹ thuật [[viễn thám]] gió bao gồm [[SODAR]], [[Hiệu ứng Doppler|Doppler]] [[Lidar]] và radar, có thể đo [[Hiệu ứng Doppler|sự dịch chuyển Doppler]] của [[bức xạ điện từ]] bị phân tán hoặc phản xạ của các sol khí hay phân tử lơ lửng. Máy đo bức xạ cùng với radar có thể sử dụng để đo độ nhám bề mặt của đại dương từ không gian hoặc máy bay. Hình ảnh vệ tinh địa tĩnh có thể sử dụng để ước tính gió trong suốt bầu khí quyển dựa trên khoảng cách các đám mây di chuyển từ hình ảnh này sang hình ảnh tiếp theo. [[Kỹ thuật gió]] là ngành nghiên cứu tác động của gió đến môi trường xây dựng như tòa nhà, cầu và các vật thể nhân tạo khác.

==Thang đo cường độ gió==
{{xem thêm|Thang đo xoáy thuận nhiệt đới|Phân tích thời tiết bề mặt}}
===Thang Beaufort===
Trong lịch sử, [[thang sức gió Beaufort]] (tạo ra bởi [[Francis Beaufort]]) cung cấp mô tả thực nghiệm về vận tốc gió dựa trên các điều kiện biển được quan sát. Ban đầu nó là thang 13 mức, nhưng trong những năm 1940, nó đã được mở rộng thành 17 mức.<ref name="Beaufort">{{chú thích sách|author=Walter J. Saucier|year=2003|url=https://books.google.com/?id=CM99-uKpR00C&pg=PA407|title=Principles of Meteorological Analysis|publisher=[[Courier Dover Publications]]|isbn=978-0-486-49541-5|access-date = ngày 9 tháng 1 năm 2009 |ngôn ngữ=tiếng Anh}}</ref> Có các thuật ngữ thông thường mà chia gió theo các vận tốc gió trung bình khác nhau như gió nhẹ, gió mạnh, gió bão hay gió bão cực mạnh. Trong thang Beaufort, gió mạnh khoảng giữa {{convert|sp=us|28|kn|km/h}} và {{convert|sp=us|55|kn|km/h}} cùng với các tính từ theo sau như gió mạnh trung bình, gió mạnh hơn, gió rất mạnh để chia các mức độ gió thuộc phân loại gió mạnh.<ref>{{chú thích web|author=Từ vựng Khí hậu học|year=2009|url=http://amsglossary.allenpress.com/glossary/browse?s=G&p=1|title=G|publisher=American Meteorological Society|access-date = ngày 18 tháng 3 năm 2009 |ngôn ngữ=tiếng Anh|archive-date = ngày 22 tháng 6 năm 2012 |archive-url=https://www.webcitation.org/68bsMJ6Wm?url=http://amsglossary.allenpress.com/glossary/browse?s=G&p=1}}</ref> Một cơn bão có gió từ {{convert|sp=us|56|kn|km/h}} đến {{convert|sp=us|63|kn|km/h}}.<ref>{{chú thích web|author=Từ vựng Khí tượng học|year=2009|url=http://amsglossary.allenpress.com/glossary/search?id=storm1|title=Bão|publisher=Cộng đồng Khí tượng Hoa Kỳ|access-date = ngày 18 tháng 3 năm 2009 |ngôn ngữ=tiếng Anh|archive-date = ngày 15 tháng 10 năm 2007 |archive-url=https://web.archive.org/web/20071015220345/http://amsglossary.allenpress.com/glossary/search?id=storm1}}</ref> Thuật ngữ khí xoáy thuận nhiệt đới có nghĩa khác nhau theo từng vùng trên thế giới. Hầu hết các bồn trũng đại dương sử dụng vận tốc gió trung bình để xác định phân loại khí xoáy thuận nhiệt đới. Dưới đây là bảng phân loại được sử dụng bởi các [[Trung tâm Khí hậu học Chuyên môn hóa Theo vùng]] trên khắp thế giới:
{| class="collapsible wikitable" border="1"
|-
! colspan=3 style="background: #ccf;"|'''Phân loại gió thông thường'''
! colspan=7 style="background: #ccf;"|'''Phân loại khí xoáy thuận nhiệt đới (tất cả gió trung bình 10 phút)'''
|-
 ! [[Thang sức gió Beaufort|Thang Beaufort]]<ref name="Beaufort"/>
 ! Gió kéo dài 10 phút ([[nút (đơn vị)|nút]])
 ! Gió kéo dài 10 phút ([[Kilômét trên giờ|km/h]])
 ! Thuật ngữ chung<ref>{{chú thích web|author=Coastguard Southern Region|year=2009|url=http://www.coastguardsouth.org.nz/the-beaufort-wind-scale-xidc26479.html|archiveurl=https://web.archive.org/web/20081118065856/http://www.coastguardsouth.org.nz/the-beaufort-wind-scale-xidc26479.html|archive-date = ngày 18 tháng 11 năm 2008 |title=Thang gió Beaufort|access-date = ngày 18 tháng 3 năm 2009 |ngôn ngữ=tiếng Anh}}</ref>
 ! Bắc Ấn Độ Dương<br />[[Indian Meteorological Department|IMD]]
 ! Đông Nam Ấn Độ Dương<br />[[Météo-France|MF]]
 ! Vùng châu Úc<br/>Nam Thái Bình Dương<br> [[Cục Khí tượng (Úc)|BoM]], [[Cơ quan Khí tương học, Khí hậu học và Địa vật lý Indonesia|BMKG]], [[Fiji Meteorological Service|FMS]], [[Meteorological Service of New Zealand Limited|MSNZ]]
 ! Tây Bắc Thái Bình Dương<br />[[Cơ quan Khí tượng Nhật Bản|JMA]]
 ! Tây Bắc Thái Bình Dương<br />[[Trung tâm Cảnh báo Bão Liên hợp|JTWC]]
 ! Đông Bắc Thái Bình Dương &<br />Bắc Đại Tây Dương<br />[[National Hurricane Center|NHC]] & [[Central Pacific Hurricane Center|CPHC]]
|-
| 0
| <1
| <2
| Êm đềm
|rowspan=5| Vùng áp suất thấp
|rowspan=7| Xáo động nhiệt đới
|rowspan="9"| Nhiệt đới thấp<br>Áp thấp nhiệt đới
| colspan="3" rowspan="9" | Áp thấp nhiệt đới
|-
| 1
| 1–3
| 2–6
| Gió rất nhẹ
|-
| 2
| 4–6
| 7–11
| Gió nhẹ vừa phải	
|-
| 3
| 7–10
| 13–19
| Gió nhẹ
|-
| 4
| 11–16
| 20–30
| Gió vừa phải
|-
| 5
| 17–21
| 31–39
| Gió mạnh vừa phải
| rowspan=2| Áp thấp
|-
| 6
| 22–27
| 41–50
| rowspan="3" | Gió mạnh
|-
|rowspan=2| 7
| 28–29
| 52–54
|rowspan=2| Áp thấp sâu
|rowspan=2| Áp thấp nhiệt đới
|-
| 30–33
| 56–61
|-
| 8
| 34–40
| 63–74
| Gió mạnh hơn
|rowspan=2| Bão xoáy thuận
|rowspan=2| Bão nhiệt đới trung bình
|rowspan=2| Khí xoáy thuận nhiệt đới (1)
|rowspan=2| Bão nhiệt đới
| colspan="2" rowspan="4" | Bão nhiệt đới
|-
| 9
| 41–47
| 76–87
| Gió rất mạnh
|-
| 10
| 48–55
| 89–102
| Gió bão
|rowspan=2| Bão xoáy thuận mạnh
|rowspan=2| Bão nhiệt đới mạnh
|rowspan=2| Khí xoáy thuận nhiệt đới (2)
|rowspan=2| Bão nhiệt đới mạnh
|-
| 11
| 56–63
| 104–117
| Gió bão dữ dội
|-
|| 12
| 64–72
| 119–133
|rowspan=8| Gió bão cực mạnh
|rowspan=7| Bão xoáy thuận nhiệt đới rất mạnh
|rowspan=3| Khí xoáy thuận nhiệt đới
|rowspan=2| Khí xoáy thuận nhiệt đới mạnh (3)
|rowspan=8| Bão nhiệt đới dữ dội Tây Thái Bình Dương
|rowspan=6| Bão nhiệt đới dữ dội Tây Thái Bình Dương
|| Gió bão cực mạnh (1)
|-
||13
| 73–85
| 135–157
| Gió bão cực mạnh (2)
|-
||14
| 86–89
| 159–165
|rowspan=3| Khí xoáy thuận nhiệt đới mạnh (4)
|rowspan=2| Gió bão cực kỳ mạnh (3)
|-
||15
| 90–99
| 167–183
|rowspan=3| Khí xoáy thuận nhiệt đới tăng cường
|-
||16
| 100–106
| 185–196
|rowspan=3| Gió bão cực kỳ mạnh (4)
|-
| rowspan=3|17
| 107–114
| 198–211
|rowspan=3| Khí xoáy thuận nhiệt đới mạnh (5)
|-
| 115–119
| 213–220
|rowspan=2| Khí xoáy thuận nhiệt đới rất mạnh
|rowspan=2| Siêu bão nhiệt đới dữ dội Tây Thái Bình Dương
|-
| >120
| >222
| Siêu bão xoáy thuận
| Gió bão cực kỳ mạnh (5)
|}

===Thang độ Fujita cải tiến===
[[Thang độ Fujita cải tiến]] (Thang EF) đánh giá sức mạnh của lốc xoáy tại [[Hoa Kỳ]] theo độ hủy diệt mà [[lốc xoáy]] gây nên, gồm 6 cấp:
{| class="wikitable"
|- style="text-align:center; background:gainsboro;"
| rowspan="2"|'''Cấp'''
| colspan="2"|'''Tốc độ gió'''<ref name="EF SPC">{{chú thích web|url=http://www.spc.noaa.gov/efscale/ef-scale.html|title=Enhanced F Scale for Tornado Damage|publisher=Storm Prediction Center|access-date =ngày 21 tháng 6 năm 2009}}</ref>
| rowspan="2"|'''Tần số tương đối'''
| rowspan="2" colspan="2"|'''Tiềm năng tàn phá'''
|- style="text-align:center; background:gainsboro;"
|| '''mph'''
|| '''km/h'''
|-
| align="center" bgcolor="#{{storm colour|storm}}" width=6%|'''EF0''' {{Anchor|EF0}}
| style="text-align:center; width:6%;"| 65–85 || style="text-align:center; width:6%;"| 105–137 || style="text-align:center; width:6%;"| 53,5%
|'''Thiệt hại nhỏ hoặc không thiệt hại.'''

Bóc bề mặt một số mái nhà, gây thiệt hại cho [[máng dẫn nước mưa]] hoặc ván gỗ bên ngoài nhà, cành cây bị gãy, cây rễ nông bị đẩy lên.

Lốc xoáy được xác nhận nhưng không gây thiệt hại.<ref>{{chú thích web|url=https://www.nws.noaa.gov/directives/sym/pd01016005curr.pdf|title=National Weather Service Instruction 10-1605|last1=Murphy|first1=John D.|date=ngày 9 tháng 7 năm 2018|publisher=National Weather Service|pages=A–74–75|access-date =ngày 29 tháng 11 năm 2019}}</ref>
| [[Tập tin:EF0 tornado damage example (1).jpg|right|150px|Ví dụ về thiệt hại EF0]]
|-
| align="center" bgcolor="#{{storm colour|cat1}}" |'''EF1''' {{Anchor|EF1}}
| style="text-align:center;"| 86–110 || style="text-align:center;"| 138–178 || style="text-align:center;"| 31,6% ||'''Thiệt hại trung bình.'''

Mái nhà bị lật năng nề, [[nhà di động]] bị lật ngược hoặc tàn phá lớn, mất cửa ra vào, cửa sổ và những vật kính khác bị vỡ.
| [[Tập tin:EF1 tornado damage example.jpg|right|150px|Ví dụ thiệt hại EF1]]
|-
| align="center" bgcolor="#{{storm colour|cat2}}" |'''EF2''' {{Anchor|EF2}}
| style="text-align:center;"| 111–135 || style="text-align:center;"| 179–218 || style="text-align:center;"| 10,7% ||'''Thiệt hại đáng kể.'''

Mái nhà bị lật khỏi nhà được xây dựng kiên cố, móng nhà bị di chuyển, nhà di động bị phá hủy hoàn toàn, cây lớn bật rễ, những vật nhẹ bay lên trời, ô tô bị nâng lên khỏi mặt đất.
| [[Tập tin:EF2 tornado damage example (1).jpg|right|150px|Ví dụ thiệt hại EF2]]
|-
| align="center" bgcolor="#{{storm colour|cat3}}" |'''EF3''' {{Anchor|EF3}}
| style="text-align:center;"| 136–165 || style="text-align:center;"| 219–266 || style="text-align:center;"| 3,4% ||'''Thiệt hại nghiêm trọng.'''

Toàn bộ các tầng của nhà xây dựng kiên cố bị phá hủy, gây thiệt hại nghiêm trọng đến những tòa nhà lớn, ví dụ như trung tâm thương mại, tàu hỏa bị lật, cây cối bật gốc, xe lớn bị nâng lên khỏi mặt đất và bị ném đi, những công trình móng yếu bị tàn phá nặng nề.
| [[Tập tin:EF3 tornado damage example.jpg|right|150px|Ví dụ thiệt hại EF3]]
|-
| align="center" bgcolor="#{{storm colour|cat4}}" |'''EF4''' {{Anchor|EF4}}
| style="text-align:center;"| 166–200 || style="text-align:center;"| 267–322 || style="text-align:center;"| 0,7% ||'''Thiệt hại cực lớn.'''

Nhà được xây dựng kiên cố và toàn bộ khung nhà bị san bằng hoàn toàn, ô tô và các vật lớn khác bay lên trời.
| [[Tập tin:EF4 tornado damage example.jpg|right|150px|Ví dụ thiệt hại EF4]]
|-
| align="center" bgcolor="#{{storm colour|cat5}}" |'''EF5''' {{Anchor|EF5}}
| style="text-align:center;"| >200 || style="text-align:center;"| >322 || style="text-align:center;"| <0,1% ||'''Phá hủy hoàn toàn.'''

Những nhà có khung nhà khỏe, được xây dựng kiên cố bị san bằng với móng nhà trôi đi, kết cấu bê tông cốt thép bị tàn phá nặng, nhà cao tầng sụp đổ hoặc bị thay đổi cấu trúc nghiêm trọng.
| [[Tập tin:EF5 tornado damage example.jpg|right|150px|Ví dụ thiệt hại EF5]]
|}

===Mô hình trạm đo===
[[Tập tin:Wind barbs.gif|thumb|right|Phác họa gió tại một mô hình trạm đo]]

[[Mô hình trạm đo]] phác họa trên bề mặt [[bản đồ thời tiết]] thanh gió để diễn tả cả [[hướng gió]] và tốc độ. Thanh gió thể hiện tốc độ bằng "cờ" ở cuối.
* Một nửa cờ thể hiện gió {{convert|sp=us|5|kn|km/h}}.
* Một cái cờ thể hiện gió {{convert|sp=us|10|kn|km/h}}.
* Mỗi hình [[tam giác]] thể hiện gió {{convert|sp=us|50|kn|km/h}}.<ref>{{chú thích web|work=[[Trung tâm Dự đoán Khí tượng thủy văn]]|year=2009|url=http://www.wpc.ncep.noaa.gov/html/stationplot.shtml|title=Giải mã mô hình trạm đo|publisher=[[Trung tâm Dự đoán Môi trường Quốc gia]]|access-date = ngày 16 tháng 5 năm 2007 |ngôn ngữ=tiếng Anh}}</ref>

Gió được thể hiện là thổi từ hướng thanh gió hướng vào. Do đó, một cơn gió đông bắc sẽ được biểu diễn với một đường thẳng bắt đầu từ đầu có cờ chỉ tốc độ hướng về phía đông bắc.<ref name="HOWTOREAD" /> Khi đã được phác họa trên bản đồ, một phân tích [[đường đẳng lưu tốc]] (đường với vận tốc gió bằng nhau) có thể được thực hiện. Đường đẳng lưu tốc đặc biệt hữu ích trong việc chẩn đoán vị trí của dòng phản lực trên đồ thị hằng số áp suất cấp độ cao, và thường lớn hơn hoặc bằng 300&nbsp;hPa.<ref>{{chú thích sách|author=Terry T. Lankford|year=2000|url=https://books.google.com/?id=kSSn7vPgmUQC&pg=PT187|title=Sổ tay Thời tiết Hàng không|publisher=[[McGraw-Hill Professional]]|isbn=978-0-07-136103-3|access-date = ngày 22 tháng 1 năm 2008 |ngôn ngữ= tiếng Anh}}</ref>

==Năng lượng gió==
{{chính|Năng lượng gió}}
Năng lượng gió là [[động năng]] của gió chuyển động. Động năng của một khối khí có khối lượng ''m'' với vận tốc ''v'' là ''½ m v<sup>2</sup>''. Để tìm khối lượng của khối khí đi qua một diện tích ''A'' vuông góc với vận tốc của nó, ta nhân thể tích của nó sau thời gian ''t'' trôi qua với [[khối lượng riêng của khí]] ''ρ'', ta có ''m'' = ''A'' ''v'' ''t'' ''ρ''. Vậy nên, ta có thể tìm được tổng năng lượng gió:

:<math>E = \frac{1}{2} \rho A v^3 t</math>

[[Đạo hàm]] theo thời gian để tìm tốc độ tăng của năng lượng, ta có tổng [[công suất]] gió là:

:<math>P = dE/dt = \frac{1}{2} \rho A v^3</math>

Năng lượng gió vì thế tỷ lệ với lũy thừa bậc ba của vận tốc gió.

=== Công suất turbine gió lý thuyết ===

Tổng công suất gió chỉ có thể đạt được khi vận tốc gió giảm xuống không. Trong [[turbine gió]] thực tế điều này không thể xảy ra, vì lượng không khí đi vào cũng phải đi ra khỏi turbine. Cần phải tính đến mối quan hệ giữa vận tốc gió đi vào và đi ra. Sử dụng khái niệm [[ống dòng chảy]], công suất gió thu được tối đa bởi một turbine gió là 59% tổng công suất gió lý thuyết<ref>[http://apps.carleton.edu/campus/library/digitalcommons/assets/pacp_7.pdf The Physics of Wind Turbines]. Kira Grogg Carleton College (2005) p. 8. (PDF). Truy cập 2011-11-03.</ref> (xem [[định luật Betz]]).

===Công suất turbine gió thực tế===
Những tổn thất như là [[ma sát]] và [[lực kéo]] rô tơ turbine, tổn thất hộp số, tổn thất máy phát và biến áp, giảm công suất tạo ra bởi một turbine gió. Mối quan hệ cơ bản mà công suất tuabin xấp xỉ tỷ lệ với lỹu thừa bậc ba của vận tốc vẫn đúng.

==Khí hậu địa cầu==
{{Chính|Gió chủ đạo}}
[[Tập tin:Map prevailing winds on earth.png|right|thumb|Gió tây và gió mậu dịch]]
[[Tập tin:Earth Global Circulation.jpg|right|thumb|Gió là một phần của sự lưu hành khí quyển Trái Đất]]
Gió đông thống trị dòng chảy qua các cực, còn gió tây thổi qua [[Vĩ tuyến trung|các vĩ độ trung bình]] của Trái Đất, hướng về phía cực của [[rãnh cận nhiệt đới]], trong khí gió đông lại thống trị vùng [[nhiệt đới]].

Ngay dưới rãnh cận xích đạo là đới lặng gió cận xích đạo, hay vĩ độ ngựa, nơi gió nhẹ hơn. Nhiều sa mạc của Trái Đất nằm gần các vĩ tuyến của rãnh cận nhiệt đới, nơi sự hạ nhiệt độ giảm [[độ ẩm tương đối]] của khối khí.<ref>{{chú thích sách|url=https://books.google.com/?id=g3CbqZtaF4oC&pg=PA121|title=Encyclopedia of Deserts|author=Michael A. Mares|page=121|access-date = ngày 20 tháng 6 năm 2009 |year=1999|publisher=Nhà in Đại học Oklahoma|isbn=978-0-8061-3146-7|ngôn ngữ= tiếng Anh}}</ref> Gió lớn nhất là ở những vĩ độ trung bình nơi khí lạnh từ cực gặp khí ấm từ vùng nhiệt đới.

===Gió nhiệt đới===
{{See also|Gió mậu dịch|Gió mùa}}
Gió mậu dịch là loại phổ biến của gió [[gió mậu dịch|đông]] ở vùng nhiệt đới về phía [[xích đạo]] Trái Đất.<ref>{{chú thích web|title=Gió mậu dịch|author=Từ vựng Khí tượng học|publisher=American Meteorological Society|year=2000|access-date = ngày 8 tháng 9 năm 2008 |url=http://amsglossary.allenpress.com/glossary/search?id=trade-winds1|ngôn ngữ=tiếng Anh|archive-date = ngày 11 tháng 12 năm 2008 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081211050708/http://amsglossary.allenpress.com/glossary/search?id=trade-winds1}}</ref> Gió mậu dịch thổi chủ yếu từ phía đông bắc bán cầu bắc và từ phía đông nam bán cầu nam.<ref name="Ralph">{{chú thích sách|author=[[Ralph Stockman Tarr]] và [[Frank Morton McMurry]]|year=1909|url=https://books.google.com/?id=OLMXAAAAIAAJ&pg=PA246|title=Địa lý nâng cao|publisher=W.W. Shannon, State Printing|page=246|access-date = ngày 15 tháng 4 năm 2009 |ngôn ngữ= tiếng Anh}}</ref> Gió mậu dịch có vai trò làm [[Xoáy thuận nhiệt đới|dòng lái]] cho [[xoáy thuận nhiệt đới]] hình thành phía trên các đại dương trên thế giới.<ref>{{chú thích web|author=[[Trung tâm Cảnh báo Bão Liên hợp]]|year=2006|url=http://www.nrlmry.navy.mil/forecaster_handbooks/Philippines2/Forecasters%20Handbook%20for%20the%20Philippine%20Islands%20and%20Surrounding%20Waters%20Typhoon%20Forecasting.3.pdf|title=3.3 JTWC Triết học Dự báo|publisher=Hải quân Hoa Kỳ|access-date=ngày 11 tháng 2 năm 2007|ngôn ngữ=tiếng Anh|archive-date=2007-11-29|archive-url=https://web.archive.org/web/20071129132730/http://www.nrlmry.navy.mil/forecaster_handbooks/Philippines2/Forecasters%20Handbook%20for%20the%20Philippine%20Islands%20and%20Surrounding%20Waters%20Typhoon%20Forecasting.3.pdf|url-status=dead}}</ref> Gió mậu dịch cũng lái bụi châu Phi về phía tây qua Đại Tây Dương đến [[vùng Caribe]], cũng như các phần của đông nam Bắc Mỹ.<ref name="pooraq">{{chú thích web|work=[[Science Daily]]|date = ngày 14 tháng 7 năm 1999 |url=http://www.sciencedaily.com/releases/1999/07/990714073433.htm|title=Bụi châu Phi là một yếu tố quan trọng ảnh hưởng chất lượng khí Đông Nam Mỹ|access-date = ngày 10 tháng 6 năm 2007 |ngôn ngữ=tiếng Anh}}</ref>

[[Gió mùa]] là gió theo mùa kéo dài vài tháng ở vùng nhiệt đới. Trong tiếng Anh, gió mùa là ''monsoon'', từ này được sử dụng lần đầu trong tiếng Anh tại [[Ấn Độ]], [[Bangladesh]], [[Pakistan]], và các quốc gia lân cận để đề cập đến loại gió theo mùa lớn thổi từ [[Ấn Độ Dương]] và [[biển Ả Rập]] ở vùng tây nam mang lượng mưa lớn đến khu vực này.<ref>{{chú thích web|author=Từ vựng Khí tượng học|year=2009|publisher=Cộng đồng Khí tượng Hoa Kỳ|url=http://amsglossary.allenpress.com/glossary/search?p=1&query=monsoon&submit=Search|title=Gió mùa|access-date = ngày 14 tháng 3 năm 2008 |ngôn ngữ=tiếng Anh|archive-date = ngày 22 tháng 3 năm 2008 |archive-url=https://web.archive.org/web/20080322122025/http://amsglossary.allenpress.com/glossary/search?p=1&query=monsoon&submit=Search}}</ref> Sự phát triển về phía cực được tăng tốc bởi sự phát triển nhiệt thấp qua lục địa châu Á, châu Phi và Bắc Mỹ trong tháng 5 đến tháng 7 và qua Úc trong tháng 12.<ref name="NCFMRF">{{chú thích web |url=http://www.ncmrwf.gov.in/Chapter-II.pdf |archiveurl=https://www.webcitation.org/5ilOwk76L?url=http://www.ncmrwf.gov.in/Chapter-II.pdf |archive-date = ngày 4 tháng 8 năm 2009 |title=Chapter-II Monsoon-2004: Onset, Advancement and Circulation Features |access-date = ngày 3 tháng 5 năm 2008 |date = ngày 23 tháng 10 năm 2004 |publisher=National Centre for Medium Range Forecasting |url-status=dead |df= |ngôn ngữ=tiếng Anh }}</ref><ref>{{chú thích web|url=http://www.abc.net.au/storm/monsoon/print.htm|archiveurl=https://web.archive.org/web/20010223103812/http://www.abc.net.au/storm/monsoon/print.htm|archive-date = ngày 23 tháng 2 năm 2001 |title=Gió mùa|access-date = ngày 3 tháng 5 năm 2008 |publisher=Australian Broadcasting Corporation|year=2000|ngôn ngữ=tiếng Anh}}</ref><ref>{{chú thích web|author= Alex DeCaria|url=http://snowball.millersville.edu/~adecaria/ESCI344/esci344_lesson04_seasonal_mean_wind_fields.pdf|title=Bài 4&nbsp;– Trường gió trung bình-theo mùa|publisher=Khí tượng học Millersville|access-date = ngày 3 tháng 5 năm 2008 |date = ngày 2 tháng 10 năm 2007 |ngôn ngữ=tiếng Anh}}</ref>

===Gió tây và ảnh hưởng===
[[Tập tin:Franklingulfstream.jpg|thumb|right|Bản đồ [[Hải lưu Gulf Stream]] của [[Benjamin Franklin]]]]
{{Chính|Gió tây}}
Gió tây hay gió tây chủ đạo là [[gió chủ đạo]] ở [[vĩ độ trung bình]] giữa 35 và 65&nbsp;[[Vĩ độ|độ vĩ]]. Gió chủ đạo này thổi từ phía tây sang phía đông,<ref>{{chú thích web|author=Từ vựng Khí tượng học|year=2009|url=http://amsglossary.allenpress.com/glossary/search?id=westerlies1|title=Gió tây|publisher=Hội đồng Khí tượng học Hoa Kỳ|access-date =ngày 15 tháng 4 năm 2009|ngôn ngữ=tiếng Anh|archive-date = ngày 22 tháng 6 năm 2010 |archive-url=https://web.archive.org/web/20100622073904/http://amsglossary.allenpress.com/glossary/search?id=westerlies1}}</ref><ref>{{chú thích web|url=http://www.icbemp.gov/science/ferguson_42.pdf|title=Khí hậu học vùng trũng nội sông Columbia|author=Sue Ferguson|date = ngày 7 tháng 9 năm 2001 |publisher=Interior Columbia Basin Ecosystem Management Project|access-date = ngày 12 tháng 9 năm 2009 |ngôn ngữ=tiếng Anh|archive-date = ngày 15 tháng 5 năm 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090515003307/http://www.icbemp.gov/science/ferguson_42.pdf}}</ref> và lái khí xoáy ngoại nhiệt đới theo cách này. Gió này chủ yếu bắt đầu từ phía tây nam bán cầu bắc và tây bắc bán cầi nam.<ref name="Ralph"/> Chúng mạnh nhất vào mùa đông khi áp suất thấp hơn ở các cực, và yếu nhất vào mùa hè khi áp suất lớn hơn ở các cực.<ref>{{chú thích web|author=Halldór Björnsson |year=2005 |url=http://andvari.vedur.is/~halldor/HB/Met210old/GlobCirc.html |title=Tuần hoàn toàn cầu |publisher=Veðurstofu Íslands |access-date = ngày 15 tháng 6 năm 2008 |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110807132251/http://andvari.vedur.is/~halldor/HB/Met210old/GlobCirc.html |archive-date = ngày 7 tháng 8 năm 2011 |df= |ngôn ngữ=tiếng Anh}}</ref>

Cùng với [[gió mậu dịch]], gió tây tạo thuận lợi cho chuyến đi hai chiều cho thuyền buồm thương mại đi qua Đại Tây Dương và Thái Bình Dương, vì gió tây dẫn đến sự phát triển của dòng đại dương mạnh tại phía tây của các đại dương trên cả hai bán cầu qua quá trình [[dòng ranh giới|tăng cường phía tây]].<ref>{{chú thích web|author=[[National Environmental Satellite, Data, and Information Service]]|year=2009|url=http://www.science-house.org/nesdis/gulf/background.html|archiveurl=https://web.archive.org/web/20100503013457/http://www.science-house.org/nesdis/gulf/background.html|archive-date = ngày 3 tháng 5 năm 2010 |title=Nghiên cứu dòng hải lưu Gulf Stream|publisher=[[Đại học Bắc Bang Carolina]]|access-date = ngày 6 tháng 5 năm 2009 |ngôn ngữ=tiếng Anh}}</ref> Các dòng hải lưu phía tây này vận chuyển nước ấm cận nhiệt đới về các [[Địa cực|vùng cực]]. Các đợt gió tây có thể đặc biệt mạnh, đặc biệt là ở Nam bán cầu, nơi có ít đất hơn ở vĩ độ trung bình để làm cho mô hình dòng chảy khuếch đại khiến gió chậm lại. Những cơn gió tây mạnh nhất ở vĩ độ trung bình nằm trong dải được gọi là [[Roaring Forties]], từ [[40 độ vĩ nam|40]] đến [[50 độ vĩ nam]] của đường xích đạo.<ref>{{chú thích sách|url=https://archive.org/details/sailorswind00walk|title=The sailor's wind|author=Stuart Walker|first=|publisher=[[W. W. Norton & Company]]|year=1998|isbn=978-0-393-04555-0|location=|page=[https://archive.org/details/sailorswind00walk/page/91 91]|pages=|quote=Roaring Forties  Shrieking Sixties  westerlies.|access-date = ngày 17 tháng 6 năm 2009}}</ref> Gió tây đóng một vai trò quan trọng trong việc mang theo các vùng biển ấm áp, xích đạo và gió đến các bờ biển phía tây của các lục địa,<ref name="DRIFT">{{chú thích web|url=http://oceancurrents.rsmas.miami.edu/atlantic/north-atlantic-drift.html|title=The North Atlantic Drift Current|author1=Barbie Bischof|author2=Arthur J. Mariano|year=2003|publisher=The [[National Oceanographic Partnership Program]]|access-date=ngày 10 tháng 9 năm 2008|author3=Edward H. Ryan|archive-date=2008-09-15|archive-url=https://web.archive.org/web/20080915031347/http://oceancurrents.rsmas.miami.edu/atlantic/north-atlantic-drift.html|url-status=dead}}</ref><ref>{{chú thích sách|title=Polar Lows|url=https://archive.org/details/polarlowsmesosca00rasm|author1=Erik A. Rasmussen|author2=John Turner|publisher=Cambridge University Press|year=2003|page=[https://archive.org/details/polarlowsmesosca00rasm/page/n68 68]}}</ref> đặc biệt là ở Nam bán cầu do có đại dương rộng lớn.

===Gió đông cực===
{{Chính|Gió đông cực}}

Gió đông cực là gió chủ đạo khô, lạnh và thổi từ vùng áp suất cao ở [[cực bắc]] và [[cực nam]] về phía vùng áp suất thấp trong vùng gió tây ở độ cao lớn. Không giống như gió tây, loại gió chủ đạo này thổi từ phía đông sang phía tây, thường yếu và không đều.<ref>{{chú thích web|author=Từ vựng Khí tượng học|year=2009|url=http://amsglossary.allenpress.com/glossary/search?p=1&query=polar+easterlies&submit=Search|title=Gió đông cực|publisher=Hội đồng Khí tượng Hoa Kỳ|access-date =ngày 15 tháng 4 năm 2009|ngôn ngữ=tiếng Anh|archive-date = ngày 22 tháng 6 năm 2012 |archive-url=https://www.webcitation.org/68bs8N1wF?url=http://amsglossary.allenpress.com/glossary/search?p=1}}</ref> Vì góc Mặt Trời thấp, khí lạnh tích tụ và [[sự lắng xuống (khí quyển)|lắng xuống]] tại cực tạo ra vùng bề mặt áp suất cao, tạo ra dòng chảy khí về phía xích đạo;<ref>{{chú thích web|author=Michael E. Ritter|year=2008|url=http://www.uwsp.edu/geO/faculty/ritter/geog101/textbook/circulation/global_scale_circulation.html|archiveurl=https://web.archive.org/web/20090506102012/http://www.uwsp.edu/geO/faculty/ritter/geog101/textbook/circulation/global_scale_circulation.html|archive-date = ngày 6 tháng 5 năm 2009 |title=Môi trường vật lý: Tuần hoàn quy mô toàn cầu|publisher=[[Đại học Wisconsin–Stevens Point]]|access-date = ngày 15 tháng 4 năm 2009 |ngôn ngữ=tiếng Anh}}</ref> dòng chảy ra này bị lệch về hướng tây bởi hiệu ứng Coriolis.

==Đánh giá địa phương==
[[Tập tin:Map local winds.png|thumb|right|Gió địa phương trên thế giới. Những loại gió này hình thành bằng cách làm nóng đất (từ núi hoặc địa hình bằng phẳng)]]

===Gió biển và gió đất===
{{Chính|Gió biển}}
[[Tập tin:Diagrama de formacion de la brisa-breeze.svg|thumb|A: Gió biển (xảy ra vào ban ngày), B: Gió đất (xảy ra vào ban đêm)]]
Tại vùng bờ biển, gió biển và gió đất có thể là các yếu tố quan trọng trong vị trí gió chủ đạo. Biển được làm nóng bởi Mặt Trời chậm hơn bởi vì nước có [[Nhiệt dung|nhiệt riêng]] lớn hơn so với đất.<ref>{{chú thích web|author= Steve Ackerman|year=1995|url=http://cimss.ssec.wisc.edu/wxwise/seabrz.html|title=Gió biển và gió đất|publisher=Đại học Wisconsin|access-date =ngày 24 tháng 10 năm 2006|ngôn ngữ=tiếng Anh}}</ref> Khi nhiệt độ bề mặt đất tăng liên, đất làm nóng không khí ở phía trên bằng sự truyền dẫn. Khí ấm loãng hơn môi trường xung quanh và nổi lên. Điều này tạo ra građien nhiệt khoảng 2&nbsp;milibar từ đại dương đến đất liền. Không khí lạnh hơn ở trên biển, bây giờ với [[Áp suất khí quyển|áp suất mực nước biển]] cao hơn (không gian trên biển là không gian mở, nên khi nhiệt độ giảm thì áp suất cao hơn do các phân tử khí dịch chuyển sát lại gần nhau, thể tích khối không khí co vào - còn nếu trong trường hợp là không gian kín thì xảy ra ngược lại), chảy về đất liền nơi có áp suấp thấp hơn, tạo ra gió lạnh hơn gần bờ biển. Khi gió quy mô lớn lặng lại, độ bền của gió biển tỷ lệ thuận với chênh lệch nhiệt độ giữa đất và biển. Nếu gió ngoài khơi {{convert|sp=us|8|kn|km/h}} tồn tại, gió biển không có nhiều khả năng hình thành.

Vào buổi tối, đất lạnh đi nhanh hơn đại dương do sự chênh lệch giá trị [[nhiệt dung|nhiệt riêng]] của chúng. Sự thay đổi nhiệt độ này khiến gió biển ban ngày giải phóng nhiệt. Khi nhiệt độ phía bờ biển giảm xuống dưới nhiệt độ ngoài khơi, áp suất trên nước sẽ nhiều hơn áp suất trên đất, tạo ra gió đất, miễn là gió bờ biển không đủ mạnh để phản lại nó.<ref name="Jet">{{chú thích web|author=JetStream: An Online School For Weather |year=2008 |url=http://www.srh.weather.gov/srh/jetstream/ocean/seabreezes.htm |title=The Sea Breeze |publisher=National Weather Service |access-date = ngày 24 tháng 10 năm 2006 |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20060923233344/http://www.srh.weather.gov/srh/jetstream/ocean/seabreezes.htm |archive-date = ngày 23 tháng 9 năm 2006 |df= |ngôn ngữ=tiếng Anh}}</ref>

==Ứng dụng của gió ==
===Lịch sử===
[[Tập tin:AristotelesCompass.PNG|thumb|Gió theo [[Aristotle]].]]
Vì là thế lực tự nhiên, gió thường được nhân hóa thành [[thần gió]] hoặc ví như năng lực [[siêu nhiên]] trong nhiều văn hóa. [[Vayu]] là thần gió Hindu.<ref>{{chú thích web|author=Laura Gibbs|date = ngày 16 tháng 10 năm 2007 |url=http://www.mythfolklore.net/india/encyclopedia/vayu.htm|title=Vayu|publisher=Encyclopedia for Epics of Ancient India|access-date = ngày 9 tháng 4 năm 2009 |ngôn ngữ=tiếng Anh}}</ref><ref name="Jordan">{{chú thích sách|author=Michael Jordan|title=Encyclopedia of Gods: Over 2, 500 Deities of the World |url=https://archive.org/details/encyclopediaofgo00jord|publisher=Facts on File|location=New York|year=1993|pages=[https://archive.org/details/encyclopediaofgo00jord/page/5 5], 4 80, 187–188, 243, 280, 295|isbn=0-8160-2909-1|ngôn ngữ=tiếng Anh}}</ref> Thần gió Hy Lạp bao gồm [[Boreas]], [[Thần thoại Hy Lạp|Notus]], [[Eurus]], và [[Zephyrus]].<ref name="Jordan"/> [[Aeolus (thần thoại)|Aeolus]] là người cai quản hoặc bảo hộ bốn loại gió, ông còn được mô tả là [[Astraeus]], vị thần bóng tối có con là bốn loại gió với [[Nữ thần bình minh]]. Người [[Hy Lạp cổ đại]] cũng quan sát sự thay đổi theo mùa của gió, bằng chứng là [[Tháp Gió (Hy Lạp)|Tháp Gió]] ở [[Athens]].<ref name="Jordan"/> Venti là thần gió La Mã.<ref>{{chú thích web|author=Theoi Greek Mythology|year=2008|url=http://www.theoi.com/Titan/Anemoi.html|title=Anemi: Thần gió Hy Lạp|publisher=Aaron Atsma|access-date = ngày 10 tháng 4 năm 2009 |ngôn ngữ=tiếng Anh}}</ref> [[Fūjin]] là thần gió Nhật Bản và là một trong những vị [[thần đạo]] lớn tuổi nhất. Theo truyền thuyết, ông có mặt lúc thế giới hình thành và cho gió ra khỏi túi của ông để làm sạch thế giới sương mù.<ref>{{chú thích sách|author=John Boardman|title=Sự lan tỏa nghệ thuật cổ điển thời cổ đại|url=https://archive.org/details/diffusionofclass00unse|year = 1994|publisher = [[Nhà in Đại học Princeton]]|isbn=0-691-03680-2|ngôn ngữ=tiếng Anh}}</ref> Trong [[thần thoại Bắc Âu]], [[Njord]] là thần gió.<ref name="Jordan"/> Cũng có bốn dvärgar ([[Người lùn (thần thoại)|người lùn Bắc Âu]]), lần lượt là [[Norðri, Suðri, Austri và Vestri]], và [[bốn con hươu đực của Yggdrasil]], nhân hóa cho bốn loại gió, song song với bốn thần gió Hy Lạp.<ref>{{chú thích sách|author=Andy Orchard|year=1997|title=Từ điển Thần thoại và Huyền thoại Bắc Âu|publisher=[[Orion Publishing Group|Cassell]]|isbn=978-0-304-36385-8|ngôn ngữ=tiếng Anh}}</ref> [[Stribog]] là tên của [[Thần thoại Slav|thần gió, bầu trời và không khí trong thần thoại Slav]]. Người ta cho rằng ông ấy là tổ tiên (ông) của gió theo tám hướng.<ref name="Jordan"/>

===Giao thông vận tải===
[[Tập tin:Exeter-20may44.jpg|thumb|Trường bay [[Sân bay quốc tế Exeter|RAF Exeter]] ngày 20 tháng 5 năm 1944, cho thấy bố trí của [[đường băng]] cho phép máy bay cất và hạ cánh theo gió]]

Có nhiều loại thuyền buồm khác nhau, nhưng chúng đều có chung những đặc điểm cơ bản. Ngoại trừ đối với [[thuyền rô tơ]] sở dụng [[hiệu ứng Magnus]], mỗi thuyền buồm đều có một [[thân tàu]], dây buồm và ít nhất một [[cột buồm]] để giữ [[buồm]] cung cấp năng lượng từ gió cho thuyền.<ref>{{chú thích sách|author1=Ernest Edwin Speight |author2=Robert Morton Nance |name-list-style=amp |year=1906|url=https://books.google.com/?id=JUw2AAAAMAAJ&dq=structure+of+sailing+ship&printsec=frontcover|title=Câu truyện biển của Anh, 55 TCN-1805 SCN|publisher=[[Hodder và Stoughton]]|page=30|access-date = ngày 19 tháng 3 năm 2009 |ngôn ngữ=tiếng Anh}}</ref> Các chuyến đi biển bằng thuyền buồm có thể kéo dài hàng tháng,<ref>{{chú thích báo|author1=Brandon Griggs |author2=Jeff King |name-list-style=amp |date = ngày 9 tháng 3 năm 2009 |url=http://www.cnn.com/2009/TECH/03/09/plastic.bottle.boat/index.html|title=Thuyền làm từ chai nhựa để thực hiện chuyến đi biển|publisher=CNN|access-date = ngày 19 tháng 3 năm 2009 |ngôn ngữ=tiếng Anh}}</ref> và một hiểm họa phổ biến là thuyền chững lại vì thiếu gió,<ref>{{chú thích sách|author=Jerry Cardwell|year=1997|url=https://books.google.com/?id=KeDCM93VtQsC&pg=PA110|title=Sailing Big on a Small Sailboat|publisher=Sheridan House, Inc|page=118|isbn=978-1-57409-007-9|access-date = ngày 19 tháng 3 năm 2009 |ngôn ngữ=tiếng Anh}}</ref> hoặc bị thổi lệch hướng bởi [[bão]] lớn hoặc gió mà không thổi về hướng mong muốn.<ref>{{chú thích sách|author1=Brian Lavery |author2=Patrick O'Brian |name-list-style=amp |year=1989|url=https://books.google.com/?id=uH--DfZKzE4C&pg=PA191|title=Hải quân của Nelson|publisher=Nhà in học viện hải quân|page=191|access-date = ngày 20 tháng 6 năm 2009 |isbn=978-1-59114-611-7|ngôn ngữ=tiếng Anh}}</ref> Một trận bão lớn có thể dẫn đến [[đắm tàu]] và mất lái.<ref>{{chú thích web|author=Underwater Archaeology Kids' Corner|year=2009|url=http://www.wisconsinhistory.org/shipwrecks/kids/sse.asp|title=Đắm thuyền, đắm thuyền khắp hơn|publisher=[[Cộng đồng lịch sử Wisconsin]]|access-date=ngày 19 tháng 3 năm 2009|ngôn ngữ=tiếng Anh|archive-date=2008-05-13|archive-url=https://web.archive.org/web/20080513074012/http://www.wisconsinhistory.org/shipwrecks/kids/sse.asp|url-status=dead}}</ref> Thuyền buồm cũng có thể mang theo đồ đạc chứa trong [[khoang]], nên họ có thể lên kế hoạch cho [[Maritime history|chuyến đi biển]] dài một cách kỹ lưỡng để có lương thực thích hợp, bao gồm cả nước ngọt.<ref>{{chú thích sách|author=Carla Rahn Phillips|year=1993|url=https://books.google.com/?id=tVAxgY0sUpEC&pg=PA67|title=Thế giới của Christopher Columbus|publisher=Nhà in Đại học Cambridge|page=67|isbn=978-0-521-44652-5|access-date = ngày 19 tháng 3 năm 2009 |ngôn ngữ=tiếng Anh}}</ref>

Đối với máy bay [[khí động lực học]], gió ảnh hưởng đến tốc độ máy bay trên đường băng,<ref>{{chú thích web|author=Tom Benson|year=2008|url=http://www.grc.nasa.gov/WWW/K-12/airplane/move2.html|title=Relative Velocities: Aircraft Reference|publisher=[[Trung tâm Nghiên cứu Glenn]] [[NASA]]|access-date=ngày 19 tháng 3 năm 2009|ngôn ngữ=tiếng Anh|archive-date=2012-06-22|archive-url=https://web.archive.org/web/20120622143852/http://www.grc.nasa.gov/WWW/k-12/airplane/move2.html|url-status=dead}}</ref> và trong trường hợp các phương tiện nhẹ-hơn-không-khí, gió có thể đóng một vai trò đáng kể hoặc độc nhất trong việc dị chuyển và [[theo dõi mặt đất]].<ref>{{chú thích web|author=[[Library of Congress]]|date = ngày 6 tháng 1 năm 2006 |url=http://www.loc.gov/exhibits/treasures/wb-dream.html|title=Giấc mơ bay|access-date =ngày 20 tháng 6 năm 2009|ngôn ngữ=tiếng Anh}}</ref> [[Vận tốc]] của gió bề mặt thường là yếu tố cơ bản quyết định hướng vận hành chuyến bay tại sân bay, và đường băng [[trường bay]] được xếp thành hàng theo hướng gió phổ biến của khu vực. Trong khi cất cánh với [[gió xuôi]] có thể có thể cần thiết trong một số trường hợp nhất định, [[gió ngược]] thường là lý tưởng. Gió xuôi làm tăng khoảng cách cất cánh cần thiết và giảm građien tăng độ cao.<ref>{{chú thích web|publisher=[[Sân bay Bristol]]|year=2004|url=http://www.bristolairport.co.uk/upload/flight_paths.pdf|archive-url=https://wayback.archive-it.org/all/20090326133109/http://www.bristolairport.co.uk/upload/flight_paths.pdf|url-status=dead|archive-date = ngày 26 tháng 3 năm 2009 |title=Đường bay|ngày truy cập=ngày 19 tháng 3 năm 2009|ngôn ngữ=tiếng Anh}}</ref>

===Năng lượng===
[[Tập tin:Windenergy.jpg|thumb|right|[[Turbine gió]] tạo ra điện từ năng lượng gió.]]
{{xem thêm|Năng lượng gió|Năng lượng gió trên cao}}

Trong lịch sử, [[người Sinhala]] cổ của [[Anuradhapura]] và các thành phố khác xung quanh [[Sri Lanka]] sử dụng gió mùa để cung cấp năng lượng cho lò luyện kim từ năm 300 [[Công Nguyên|TCN]].<ref>{{chú thích tạp chí|author=G. Juleff|title=Gió cổ cung cấp năng lượng cho công nghệ luyện sắt ở Sri Lanka|doi=10.1038/379060a0|bibcode=1996Natur.379...60J|journal=Nature|volume= 379|issue=3|pages=60–63|year= 1996|ngôn ngữ=tiếng Anh}}</ref> Lò luyện kim được xây dựng theo đường gió mùa để khai thác năng lượng gió, để tăng năng lượng bên trong lên đến {{convert|sp=us|1200|C|F}}. Một tham chiếu lịch sử về một chiếc [[cối xay gió]] thô sơ được sử dụng để cung cấp năng lượng cho [[đàn organ]] trong thế kỷ I.<ref>{{chú thích tạp chí|author=A.G. Drachmann|title=Cối xay gió của Heron|journal=Centaurus|volume= 7|year=1961|pages=145–151|ngôn ngữ=tiếng Anh}}</ref> Cối xay gió thực tế đầu tiên sau này được xây dựng ở [[Sistan]], [[Afghanistan]], từ thế kỷ VII. Cối xay gió này có trục thẳng đứng, có [[trục điều khiển]] thẳng dài với cánh quạt hình chữ nhật.<ref>{{chú thích sách|author=[[Ahmad Y Hassan]] và [[Donald Routledge Hill]]|year=1986|title=Islamic Technology: An illustrated history|page= 54|publisher=Cambridge University Press|isbn=0-521-42239-6|ngôn ngữ=tiếng Anh}}</ref> Được làm từ sáu đến mười hai [[Buồm cối xay gió|tấm buồm]] phủ trên [[chiếu sậy]] hoặc vật liệu vải, loại cối xay gió này được sử dụng để xay ngô và dẫn nước, và được sử dụng trong [[cối xay bột]] và công nghiệp mía đường.<ref>{{chú thích sách|author=[[Donald Routledge Hill]]|title=Mechanical Engineering in the Medieval Near East|work=Scientific American|date=May 1991|pages=64–69|ngôn ngữ=tiếng Anh}}</ref> Cối xay gió trục nang sau này được sử dụng rộng rãi ở Bắc Âu để xay bột bắt đầu từ những năm 1180, và nhiều cối xay gió Hà Lan vẫn còn tồn tại. [[Năng lượng gió trên cao]] là trọng tâm của hơn 30 công ty toàn cầu bằng cách sử dụng công nghệ buộc thay vì những tháp gắn vào mặt đất.<ref>{{chú thích tạp chí|author=Dietrich Lohrmann|title=Von der östlichen zur westlichen Windmühle|journal=Archiv für Kulturgeschichte|volume= 77|issue= 1|year=1995|pages=1–30|doi=10.7788/akg.1995.77.1.1}}</ref> Dầu được tiết kiệm bằng cách sử dụng gió để cung cấp năng lượng cho thuyền chở hàng bằng cách sử dụng năng lượng cơ học chuyển đổi từ động năng gió của diều rất lớn.<ref>{{Chú thích web|url=http://SkySails.com/|tiêu đề=SKYSAILS - WINDPOWER NEXT LEVEL|publisher= SkySails|ngày truy cập=ngày 16 tháng 5 năm 2017|ngôn ngữ=tiếng Anh}}</ref>

===Giải trí===
[[Tập tin:Lilienthal in flight.jpg|thumb|right|[[Otto Lilienthal]] đang bay]]
Gió xuất hiện nổi bật trong một số môn thể thao phổ biến, bao gồm [[diều lượn]], [[bay khinh khí cầu]], [[Diều (đồ chơi)|thả diều]], [[bay diều tuyết]], [[lướt ván diều]], [[lướt sóng diều]], [[dù lượn]], [[đua thuyền buồm]], và [[lướt gió]].

== Gió đứt ==
[[Tập tin:Hodographe NOAA.PNG|trái|nhỏ|Giản đồ Hodograph của [[vectơ]] gió ở các độ cao khác nhau trong [[tầng đối lưu]], được sử dụng để nhận biết [[gió đứt]] thẳng đứng.]]
{{Chính|Gió đứt}}

'''Gió đứt''' ([[tiếng Anh]]: ''Wind shear'') là một sự khác biệt về tốc độ và hướng gió trong một khoảng cách tương đối ngắn trong bầu khí quyển quả đất.<ref>{{chú thích web|url=http://www.airweb.faa.gov/Regulatory_and_Guidance_Library/rgAdvisoryCircular.nsf/0/b3fb7dd636fb870b862569ba0068920b/$FILE/AC00-54.pdf|title=FAA Advisory Circular Pilot Wind Shear Guide via the Internet Wayback Machine|author=D. C. Beaudette|year=1988|publisher=[[Federal Aviation Administration]]|access-date = ngày 18 tháng 3 năm 2009 |archive-date = ngày 14 tháng 10 năm 2006 |archive-url=https://web.archive.org/web/20061014025906/http://www.airweb.faa.gov/Regulatory_and_Guidance_Library/rgAdvisoryCircular.nsf/0/b3fb7dd636fb870b862569ba0068920b/$FILE/AC00-54.pdf}}</ref> Gió đứt khí quyển thường được phân tích thành 2 thành phần là gió đứt theo phương ngang và phương thẳng đứng. Gió đứt chiều dọc là sự thay đổi tốc độ gió hoặc hướng với sự thay đổi về độ cao.<ref>{{chú thích web|url=http://amsglossary.allenpress.com/glossary/browse?s=e&p=14|title=E|author=Glossary of Meteorology|year=2007|publisher=American Meteorological Society|archiveurl=https://www.webcitation.org/68bsJwPt8?url=http://amsglossary.allenpress.com/glossary/browse?s=e&p=14|archive-date = ngày 22 tháng 6 năm 2012 |access-date = ngày 3 tháng 6 năm 2007 |url-status=dead}}</ref> Gió đứt chiều ngang là sự thay đổi tốc độ gió với sự thay đổi vị trí chiều cho một độ cao nhất định.<ref name="DR">{{chú thích web|url=http://www.wpc.ncep.noaa.gov/sfc/UASfcManualVersion1.pdf|title=Unified Surface Analysis Manual|author=David M. Roth|year=2006|publisher=[[Hydrometeorological Prediction Center]]|access-date = ngày 22 tháng 10 năm 2006}}</ref>

Gió đứt là một hiện tượng khí tượng nhỏ xảy ra trong một khoảng cách rất nhỏ, nhưng nó có thể được kết hợp với các yếu tố đặc tính thời tiết quy mô trung bình hoặc lớn như đường cơn gió mạnh hoặc [[frông lạnh]]. Nó thường được quan sát gần các hệ thống gió mạnh gần mặt đất (downburst) hoặc nhỏ hơn (microburst) gây ra bởi các cơn [[dông]],<ref name="Cleghorn">{{chú thích web|url=http://oea.larc.nasa.gov/PAIS/Windshear.html|title=Making the Skies Safer From Windshear|author=Cheryl W. Cleghorn|year=2004|publisher=[[NASA]] [[Langley Air Force Base]]|archiveurl=https://web.archive.org/web/20060823125528/http://oea.larc.nasa.gov/PAIS/Windshear.html|archive-date=ngày 23 tháng 8 năm 2006|url-status=dead|access-date = ngày 22 tháng 10 năm 2006}}</ref> [[Frông thời tiết|frông]], các [[Bão|cơn bão]], các khu vực có gió thấp cấp địa phương gọi là low level jet, gần núi,<ref>{{chú thích web|url=http://www.ucar.edu/communications/quarterly/spring06/trex.jsp|title=T-REX: Catching the Sierra's waves and rotors|author=[[National Center for Atmospheric Research]]|date=Spring 2006|work=University Corporation for Atmospheric Research Quarterly|archiveurl=https://web.archive.org/web/20090221180626/http://www.ucar.edu/communications/quarterly/spring06/trex.jsp|archive-date = ngày 21 tháng 2 năm 2009 |url-status=dead|access-date = ngày 21 tháng 6 năm 2009 }}</ref> sự xâm nhập của bức xạ xảy ra do bầu trời trong lành và lặng gió, các tòa nhà,<ref>{{chú thích sách|url=https://books.google.com/books?id=-siPJeF_nRYC&pg=PA229|title=Aviation Safety|author=Hans M. Soekkha|publisher=VSP|year=1997|isbn=978-90-6764-258-3|page=229|access-date = ngày 21 tháng 6 năm 2009}}</ref> [[Turbine gió|tuabin gió]]<ref>{{chú thích sách|title=Large Wind Turbines|author=Robert Harrison|publisher=[[John Wiley & Sons]]|year=2001|isbn=978-0-471-49456-0|location=[[Chichester]]|page=30}}</ref> và thuyền buồm.<ref>{{chú thích sách|url=https://archive.org/details/symmetryofsailin00garr/page/97|title=The Symmetry of Sailing|author=Ross Garrett|publisher=Sheridan House|year=1996|isbn=978-1-57409-000-0|location=[[Dobbs Ferry]]|pages=[https://archive.org/details/symmetryofsailin00garr/page/97 97–99]}}</ref> Gió đứt có ảnh hưởng đáng kể đến việc điều khiển máy bay trong quá trình cất cánh và hạ cánh<ref>{{chú thích web|url=http://oea.larc.nasa.gov/PAIS/Concept2Reality/wind_shear.html|title=Wind Shear|author=Gail S. Langevin|year=2009|publisher=[[National Aeronautic and Space Administration]]|archiveurl=https://web.archive.org/web/20071009144924/http://oea.larc.nasa.gov/PAIS/Concept2Reality/wind_shear.html|archive-date=ngày 9 tháng 10 năm 2007|url-status=dead|access-date = ngày 9 tháng 10 năm 2007}}</ref> và là nguyên nhân chủ yếu gây ra các vụ tai nạn máy bay cướp đi sinh mạng của nhiều người ở Hoa Kỳ.<ref>{{chú thích web|url=http://oea.larc.nasa.gov/PAIS/Concept2Reality/wind_shear.html|title=Wind Shear|author=Gail S. Langevin|year=2009|publisher=[[National Aeronautic and Space Administration]]|archiveurl=https://web.archive.org/web/20071009144924/http://oea.larc.nasa.gov/PAIS/Concept2Reality/wind_shear.html|archive-date=ngày 9 tháng 10 năm 2007|access-date = ngày 9 tháng 10 năm 2007 |url-status=dead}}</ref>

Sự chuyển động của âm thanh qua bầu khí quyển bị ảnh hưởng bởi gió đứt, có thể uốn cong mặt trước của sóng, làm cho âm thanh được nghe ở nơi mà chúng thường không thể, hoặc ngược lại.<ref>{{cite report|publisher=Washington State Department of Transportation|url=http://www.wsdot.wa.gov/Research/Reports/000/033.1.htm|title=Ground Plane Wind Shear Interaction on Acoustic Transmission|access-date = ngày 30 tháng 5 năm 2007 |version=WA-RD 033.1|author=Rene N. Foss|date=June 1978}}</ref> Gió đứt mạnh chiều dọc trong tầng đối lưu cũng ức chế sự phát triển của [[xoáy thuận nhiệt đới]],<ref>{{chú thích web|url=http://ww2010.atmos.uiuc.edu/(Gh)/guides/mtr/hurr/grow/home.rxml|title=Hurricanes|author=University of Illinois|year=1999|access-date = ngày 21 tháng 10 năm 2006}}</ref> nhưng giúp cấu tạo các cơn dông riêng lẻ vào các chu kỳ sống dài hơn mà sau đó có thể tạo ra [[thời tiết khắc nghiệt]].<ref>{{chú thích web|url=http://ww2010.atmos.uiuc.edu/(Gh)/guides/mtr/svr/comp/wind/home.rxml|title=Vertical Wind Shear|author=University of Illinois|year=1999|access-date = ngày 21 tháng 10 năm 2006}}</ref> Khái niệm [[gió nhiệt]] giải thích sự khác nhau về tốc độ gió ở các độ cao khác nhau phụ thuộc vào sự khác nhau về nhiệt độ theo chiều ngang và giải thích sự tồn tại của dòng tia ([[Dòng tia|jet stream]]).<ref name="IP">{{chú thích web|url=http://www.tpub.com/weather3/6-15.htm|title=Unit 6—Lesson 1: Low-Level Wind Shear|author=Integrated Publishing|year=2007|access-date = ngày 21 tháng 6 năm 2009}}</ref>

==Vai trò trong thế giới tự nhiên==
Tại khí hậu khô, nguồn xói mòn chính là do gió.<ref name="Erosion">{{chú thích web|author1=Vern Hofman|author2=Dave Franzen|name-list-style=amp|year=1997|url=http://www.ag.ndsu.edu/disaster/drought/emergencytillagetocontrolerosion.html|title=Canh tác khẩn cấp để quản lý xói mòn gió|publisher=[[Đại học Bắc Bang Dakota]] Extension Service|access-date=ngày 21 tháng 3 năm 2009|archive-date=2012-04-17|archive-url=https://web.archive.org/web/20120417232250/http://www.ag.ndsu.edu/disaster/drought/emergencytillagetocontrolerosion.html|url-status=dead}}</ref>

=== Xói mòn ===
[[Tập tin:Im Salar de Uyuni.jpg|thumb|right|Một hệ tầng đá ở [[Altiplano]], [[Bolivia]], khắc bởi xói mòn gió]]
{{See also|Quá trình trầm tích gió}}
Xói mòn có thể là kết quả của dịch chuyển vật liệu bởi gió. Có hai hiệu ứng chính. Thứ nhất, gió khiến các hạt nhỏ được nâng lên và di chuyển đến vùng khác. Nó được gọi là sự thổi mòn. Thứ hai, những hạt lơ lửng có thể tác động vào các vật cứng tạo nên xói mòn bởi bào mòn (diễn thế sinh thái). Xói mòn gió thường xảy ra trong những khu vực có ít hoặc không có thực vật. Một ví dụ là sự hình thành của [[đụn cát]], trên biển hoặc trong sa mạc.<ref>{{chú thích web|author=[[Cục Khảo sát Địa chất Hoa Kỳ]]|year=2004|url=http://geomaps.wr.usgs.gov/parks/coast/dunes/index.html|title=Đụn cát&nbsp;– Bắt đầu|access-date = ngày 21 tháng 3 năm 2009 |ngôn ngữ=tiếng Anh|archive-date = ngày 22 tháng 6 năm 2012 |archive-url=https://www.webcitation.org/68bxryl5I?url=http://geomaps.wr.usgs.gov/parks/coast/dunes/index.html}}</ref> Hoàng thổ là một loại [[trầm tích]] đồng nhất, thường không phân tầng, rỗng, [[tính dễ vụn|dễ vụn]], hơi dính, thời có vôi, hạt mịn, có [[đất bùn|bùn]], vàng nhạt, phong thành.<ref>{{chú thích tạp chí|author=F. von Richthofen|year=1882|title=Ở mức độ bắt đầu hoàng thổ|journal=Geological Magazine (Decade II)|doi=10.1017/S001675680017164X |volume= 9|issue=7|pages=293–305|ngôn ngữ=tiếng Anh}}</ref> Nó thường xảy ra theo kiểu lắng đọng dạng tấm trải ra mà bao phủ diện tích hàng trăm kilômét vuông và dày hàng chục mét. Hoàng thổ thường dốc hoặc thẳng.<ref>{{chú thích sách|author1=K.E.K. Neuendorf |author2=J.P. Mehl, Jr. |author3=J.A. Jackson |name-list-style=amp |year=2005|title=Từ vựng Địa chất|publisher=[[Springer-Verlag]], New York|page=779|isbn=3-540-27951-2|ngôn ngữ=tiếng Anh}}</ref> Hoàng thổ có xu hướng phát triển thành đất rất màu mở. Dưới điều kiện khí hậu thích hợp, khu vực có hoàng thổ là một trong những nơi có hiệu quả nông nghiệp nhất thế giới.<ref>{{chú thích sách|author=Arthur Getis|author2=Judith Getis and Jerome D. Fellmann|title=Giới thiệu về Địa lý, ấn bản thứ bảy|url=https://archive.org/details/introductiontoge00geti|year=2000|publisher=[[McGraw-Hill]]|isbn=0-697-38506-X|page=[https://archive.org/details/introductiontoge00geti/page/99 99]|ngôn ngữ=tiếng Anh}}</ref> Hoàng thổ lắng đọng tự nhiên không ổn định theo mặt địa chất, và sẽ dễ dàng xói mòn. Do đó, vật chắn gió (như là những bụi cây và cây lớn) và nông dân thường trồng cây lên để ngăn chặn hoàng thổ bị xói mòn gió.<ref name="Erosion"/>

=== Dịch chuyển bụi sa mạc ===
Khoảng giữa hè (tháng 7 ở bán cầu bắc), gió mậu dịch di chuyển về phía tây ở phía nam rãnh cận nhiệt đới di chuyển về phía bắc mở rộng về phía tây bắc từ vùng Caribbe đến đông nam Bắc Mỹ. Khi bụi từ [[Sahara]] dịch chuyển quanh ngoại bên phía nam của rãnh trong vành đai gió mậu dịch di chuyển trên mặt đất, lượng mưa bị kìm lại và bầu trời thay đổi từ màu xanh da trời sang trắng, dẫn đến hoàng hôn đỏ hơn. Sự hiện diện của nó tác động xấu đến [[Ô nhiễm không khí|chất lượng không khí]] bằng việc thêm các hạt trôi nổi trên không.<ref name=autogenerated2>{{chú thích web|author=Science Daily|date = ngày 14 tháng 7 năm 1999 |url=http://www.sciencedaily.com/releases/1999/07/990714073433.htm|title=Bụi châu Phi là một yếu tố quan trọng tác động tới chất lượng khí Đông Nam Hoa Kỳ|access-date = ngày 10 tháng 6 năm 2007 |ngôn ngữ=tiếng Anh}}</ref> Hơn 50% lượng bụi châu Phi tới Hoa Kỳ ảnh hưởng đến Florida.<ref>{{chú thích web|author=Science Daily|date = ngày 15 tháng 6 năm 2001 |url=http://www.sciencedaily.com/releases/2001/06/010615071508.htm|title=Microbes And The Dust They Ride In On Pose Potential Health Risks|access-date = ngày 10 tháng 6 năm 2007 |ngôn ngữ=tiếng Anh}}</ref> Kể từ năm 1970, bùng nổ bụi đã trở nên trầm trọng hơn do các thời kỳ hạn hán ở châu Phi. Có một lượng lớn bụi chuyển đến Caribbe và Florida từ năm này qua năm khác.<ref>{{chú thích web|author=Usinfo.state.gov |year=2003 |url=http://www.gcrio.org/OnLnDoc/pdf/african_dust.pdf |title=Nghiên cứu nói rằng bụi châu Phi ảnh hưởng đến thời tiết Hoa Kỳ, Caribbe |access-date = ngày 10 tháng 6 năm 2007 |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20070620013708/http://www.gcrio.org/OnLnDoc/pdf/african_dust.pdf |archive-date = ngày 20 tháng 6 năm 2007 |df=|ngôn ngữ=tiếng Anh}}</ref> Hiện tượng bụi này có liên quan sự giảm số lượng [[rạn san hô]] dọc Caribbe và Florida, chủ yếu kể từ những năm 1970.<ref>{{chú thích web|author=[[U. S. Geological Survey]]|year=2006|url=http://coastal.er.usgs.gov/african_dust/|title=San hô chết và bụi châu Phi|access-date = ngày 10 tháng 6 năm 2007 |ngôn ngữ=tiếng Anh|archive-date = ngày 2 tháng 5 năm 2012 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120502091350/http://coastal.er.usgs.gov/african_dust/}}</ref> Những chùm bụi tương tự bắt nguồn từ [[sa mạc Gobi]], chúng kết hợp với các chất gây ô nhiễm, lan tỏa khoảng cách lớn theo gió, về hướng đông, đến Bắc Mỹ.<ref name="Gobi">{{chú thích tạp chí|author=James K. B. Bishop, Russ E. Davis, and Jeffrey T. Sherman |year=2002 |url=http://flameglo.lbl.gov/people/bishop/bishoppubs/SOLOseesDust817.pdf |title=Robotic Observations of Dust Storm Enhancement of Carbon Biomass in the North Pacific |journal=Science |volume=298 |issue=5594 |pages=817–821 |access-date = ngày 20 tháng 6 năm 2009 |doi=10.1126/science.1074961 |pmid=12399588 |bibcode=2002Sci...298..817B |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20100601154940/http://flameglo.lbl.gov/people/bishop/bishoppubs/SOLOseesDust817.pdf |archive-date = ngày 1 tháng 6 năm 2010 |df= }}</ref>

Có nhiều tên địa phương cho các loại gió gắn liền với bão cát và bụi. Gió Calima mang bụi trên gió đông nam đến [[quần đảo Canary]].<ref>{{chú thích web|url=http://www.weatheronline.co.uk/reports/wind/The-Calima.htm|author=Thời tiết trực tuyến|year=2009|access-date =ngày 17 tháng 6 năm 2009|title=Calima|ngôn ngữ=tiếng Anh}}</ref> Gió [[Harmattan]] mang bụi trong mùa đông về [[vịnh Guinea]].<ref>{{chú thích tạp chí |title=Bụi Harmattan lắng đọng và kích thước hạt ở Ghana |author1=Henrik Breuning-Madsen and Theodore W. Awadzi |year=2005 |journal=Catena |volume=63 |issue=1 |pages=23–38 |doi=10.1016/j.catena.2005.04.001|ngôn ngữ=tiếng Anh}}</ref> Gió [[Sirocco]] mang bụi từ châu Phi đến nam Âu do dịch chuyển của xoáy thuận ngoài vùng nhiệt đới qua Địa Trung Hải.<ref>{{chú thích web|url=http://www.weatheronline.co.uk/reports/wind/The-Sirocco.htm|author=Thời tiết trực tuyến|year=2009 |access-date =ngày 17 tháng 6 năm 2009 |title=Sirocco (Scirocco)|ngôn ngữ=tiếng Anh}}</ref> Hệ thống bão mùa xuân di chuyển qua đông biển Địa Trung Hải mang bụi qua [[Ai Cập]] và [[bán đảo Ả Rập]], nó được biết đến tại địa phương là [[Khamsin]].<ref>{{chú thích web|publisher=BBC|title=Khamsin|url=http://www.bbc.co.uk/weather/features/understanding/khamsin.shtml|archiveurl=https://web.archive.org/web/20090313013034/http://www.bbc.co.uk/weather/features/understanding/khamsin.shtml|archive-date = ngày 13 tháng 3 năm 2009 |author=Bill Giles (O.B.E)|year=2009|access-date = ngày 17 tháng 6 năm 2009 |ngôn ngữ=tiếng Anh}}</ref> Gió [[Shamal (gió)|Shamal]] tạo ra bởi [[frông lạnh]] nâng bụi vào khí quyển một lần kéo dài vài ngày qua các quốc gia [[Vịnh Ba Tư]].<ref>{{chú thích web|author=Thomas J. Perrone|publisher=United States Navy|date=August 1979|url=http://www.nrlmry.navy.mil/forecaster_handbooks/WinterShamal/Toc.htm|title=Bảng nội dung: Khí hậu học gió của Shamal mùa đông|access-date=ngày 17 tháng 6 năm 2009|ngôn ngữ=tiếng Anh|archive-date=2012-02-21|archive-url=https://web.archive.org/web/20120221221922/http://www.nrlmry.navy.mil/forecaster_handbooks/WinterShamal/Toc.htm|url-status=dead}}</ref>

=== Tác dụng vào thực vật ===
[[Tập tin:Salsola tragus tumbleweed.jpg|thumb|Cây cỏ lăn bị thổi vào hàng rào]]
[[Tập tin:Coarse woody debris 6407.JPG|right|thumb|Ở [[Hệ sinh thái núi|rừng trên núi]] của [[Vườn quốc gia Olympic]], gió thổi mở [[Tán (sinh thái)|tán]] và tăng cường độ ánh sáng trên [[tầng dưới tán]].]]
{{See also|Phân tán hạt}}
Gió phân tán hạt, hoặc [[thực vật phát tán nhờ gió]], có thể có một trong hai hình thức cơ bảo: hạt có thể nổi trên gió hoặc hạt bị bắn xuống đất.<ref>{{chú thích sách|author1=J. Gurevitch |author2=S. M. Scheiner |author3=G. A. Fox |name-list-style=amp |year=2006|title=Sinh thái Thực vật, tái bản lần 2|publisher=Sinauer Associates, Inc., Massachusetts|ngôn ngữ=tiếng Anh}}</ref> Ví dụ cổ điển của cơ chế phân tán bao gồm [[bồ công anh]] (''[[chi Địa đinh]]'', [[họ Cúc]]), loại có một [[mào lông (cấu trúc hoa)|mào lông]] gắn với hạt và có thể phân tán qua khoảng cách dài, và [[cây phong]] (''[[chi Phong]]'', [[họ Bồ hòn]]), loại và hạt bị bắn xuống mặt đất. Một giới hạn quan trọng đối với phân tán gió là cần có lượng hạt dồi dào để tối đa hóa khả năng hạt rơi vào vị trí thích hợp để [[nảy mầm]]. Cũng có giới hạn phát triển lớn về cơ chế phân tán. Ví dụ, các loài thuộc [[họ Cúc]] trên đảo có xu hướng giảm khả năng phân tán (hạt lớn hơn và mào lông nhỏ hơn) so với các loài tương tự trên đất liền.<ref>{{chú thích tạp chí|authors=M. L. Cody and J. M. Overton|year=1996|title=Phát triển ngắn hạn của phân tán suy giảm trên thực vật trên đảo|jstor=2261699|doi=10.2307/2261699|journal=Tạp chí Sinh thái|volume= 84|pages=53–61|ngôn ngữ=tiếng Anh}}</ref> Sự phụ thuộc vào phân tán gió phổ biến với nhiều loại thực vật [[cỏ dại]] hoặc [[cây mọc nới đổ nát]]. Các cơ chế phân tán gió không bình thường bao gồm [[cây cỏ lăn]]. Một quá trình liên quan đến thực vật phân tán nhờ gió là [[thụ phấn nhờ gió]], nó là quá trình mà phấn hoa được phân tán bởi gió. Nhiều họ cây thụ phấn theo cách này, nó có hiệu quả khi nhiều cá thể một loài cây mọc gần nhau.<ref>{{chú thích sách|url=https://books.google.com/?id=isLXD8tZ5GMC&pg=PA88|title=Hệ thống gây giống cây|author=A. J. Richards|publisher=Taylor & Francis|year=1997|isbn=978-0-412-57450-4|access-date =ngày 19 tháng 6 năm 2009|page=88|ngôn ngữ=tiếng Anh}}</ref>

Gió cũng giới hạn sự phát triển của cây. Trên bờ biển và núi bị cô lập, hàng cây thường thấp hơn nhiều so với những cây ở độ cao tương ứng tại đát liền và ở hệ thống núi lớn, phức tạp hơn, bởi vì gió mạnh giảm sự phát triển của cây. Gió mạnh xới đi lớp [[đất]] mỏng qua quá trình xói mòn,<ref>{{chú thích tạp chí|url=http://pubs.aina.ucalgary.ca/arctic/Arctic58-3-286.pdf|title=Wind-Conditioned 20th Century Decline of Birch Treeline Vegetation in the Swedish Scandes|journal=Arctic|volume=58|issue=3|year=2005|pages=286–294|access-date=ngày 20 tháng 6 năm 2009|author=Leif Kullman|doi=10.14430/arctic430|ngôn ngữ=tiếng Anh|archive-date=2012-01-11|archive-url=https://web.archive.org/web/20120111103253/http://pubs.aina.ucalgary.ca/arctic/Arctic58-3-286.pdf}}</ref> cũng như phá hoại cành và nhánh cây. Việc gió mạnh làm đổ hoặc bật rễ cây có khả năng cao nhất trên dốc [[hứng gió]] của núi, với các trường hợp nghiêm trọng thường xảy ra với cây lớn hơn hoặc bằng 75&nbsp;năm tuổi.<ref>{{chú thích tạp chí|doi=10.1139/X08-174|title=Stand-replacing windthrow in the boreal forests of eastern Quebec|author1=Mathieu Bouchard |author2=David Pothier |author3=Jean-Claude Ruel |name-list-style=amp |journal=Canadian Journal of Forest Research|volume=39|issue= 2|year=2009|pages=481–487|ngôn ngữ=tiếng Anh}}</ref> Các giống cây gần bờ biển, như là [[picea sitchensis]] và [[nho biển]],<ref>{{chú thích web|url=http://aggie-horticulture.tamu.edu/syllabi/308/Lists/Fourth%20Edition/Coccolobauvifera.pdf|author=Michael A. Arnold|publisher=[[Đại học Texas A&M]]|title=Nho biển|year=2009|access-date=ngày 20 tháng 6 năm 2009|ngôn ngữ=tiếng Anh|archive-date=2011-06-06|archive-url=https://web.archive.org/web/20110606164352/http://aggie-horticulture.tamu.edu/syllabi/308/Lists/Fourth%20Edition/Coccolobauvifera.pdf|url-status=dead}}</ref> được [[xén]] bởi gió và muối biển.<ref>{{chú thích web|url=http://www.nps.gov/redw/naturescience/plants.htm|title=Thực vật|author=[[National Park Service]]|date = ngày 1 tháng 9 năm 2006 |publisher=[[Bộ Nội vụ Hoa Kỳ]]|access-date =ngày 20 tháng 6 năm 2009|ngôn ngữ=tiếng Anh}}</ref>

Gió cũng có thể gây hư hại đến thực vật qua quá trình [[bào mòn cát]]. Gió mạnh sẽ nâng cát tơi và [[lớp đất cay]] và cuốn nó qua không khí với vận tốc khoảng từ {{convert|25|mph|kph}} đến {{convert|40|mph|kph}}. Cát thổi bởi gió như vậy gây ra tổn hại lớn đến cây trồng từ hạt bởi vì nó làm nứt tế bào thực vật, làm chúng dễ bị tổn hại do bốc hơi và hạn hán. Bằng cách sử dụng thiết bị phun cát cơ học trong bối cảnh phòng thí nghiệm, các nhà khoa học liên kết với [[Cục Nghiên cứu Nông nghiệp Hoa Kỳ]] nghiên cứu hiệu ứng của bào mòn cát do gió lên cây bông giống. Nghiên cứu chỉ ra rằng cây giống phản ứng với tổn hại tạo ra bởi bào mòn cát bằng cách dịch chuyển năng lượng từ sự phát triển thân và rễ sang sự phát triển và tu sửa thân bị hư hại.<ref>[http://www.ars.usda.gov/is/pr/2010/100126.htm ARS Studies Effect of Wind Sandblasting on Cotton Plants / ngày 26 tháng 1 năm 2010 / News from the USDA Agricultural Research Service]. Ars.usda.gov. Truy cập 2011-11-03.</ref> Sau một quá trình bốn tuần sự phát triển của cây giống một lần nữa đồng nhất trên toàn cây, như lúc trước khi bào mòn cát xảy ra.<ref>{{chú thích web
|url= http://www.ars.usda.gov/is/pr/2010/100126.htm
|title= Nghiên cứu hiệu ứng thổi cát lên cây bông AR
|publisher=Cục Nghiên cứu Nông nghiệp USDA
|date=ngày 26 tháng 1 năm 2010|ngôn ngữ=tiếng Anh}}</ref>

=== Tác dụng vào động vật ===
[[Gia súc]] và [[cừu]] dễ bị lạnh do sự kết hợp giữa gió và nhiệt độ lạnh, khi gió vượt quá {{convert|sp=us|40|km/h|mph}}, khiến lông và lớp len phủ của chúng trở nên không hiệu quả.<ref>{{chú thích tạp chí|url=https://dl.sciencesocieties.org/publications/jas/abstracts/40/1/JAN0400010161?access=0&view=pdf|pmid=1110212|title=Tác động của gió lạnh đối với gia súc và cừu|author1=D. R. Ames|author2=L. W. lnsley|name-list-style=amp|journal=Tạp chí Khoa học Động vật|volume=40|issue=1|year=1975|pages=161–165|ngôn ngữ=tiếng Anh}}{{Liên kết hỏng|date=2022-02-03 |bot=InternetArchiveBot }}</ref> Mặc dù [[chim cánh cụt]] sử dụng cả lớp [[Mỡ động vật|mỡ]] và [[lông vũ]] để giúp bảo vệ bản thân khỏi cái lạnh do cả nước và không khí, [[chân chèo (giải phẫu)|chân chèo]] và chân của chúng ít miễn dịch với cái lạnh hơn. Ở những nơi khí hậu lạnh nhất như [[châu Nam Cực]], [[cánh cụt hoàng đế]] có biểu hiện rúc vào nhau để tồn tại với gió và cái lạnh, liên tục thay đổi thành viên ở bên ngoài của nhóm, giúp giảm 50% sự mất nhiệt.<ref>{{chú thích web|url=http://www.aad.gov.au/default.asp?casid=6216|archiveurl=https://web.archive.org/web/20090615181835/http://www.aad.gov.au/default.asp?casid=6216|archive-date=ngày 15 tháng 6 năm 2009|title=Thích nghi với cái lạnh|author=Australian Antarctic Division|access-date =ngày 20 tháng 6 năm 2009|date = ngày 8 tháng 12 năm 2008 |publisher=Australian Government Department of the Environment, Water, Heritage, and the Arts Australian Antarctic Division|ngôn ngữ=tiếng Anh}}</ref> [[Côn trùng]] bay, một tiểu nhánh của [[động vật Chân khớp]], bị cuốn đi bởi gió,<ref>{{chú thích web|author=Diana Yates|year=2008|url=http://news.illinois.edu/news/08/0707birds.html|title=Birds migrate together at night in dispersed flocks, new study indicates|publisher=[[Đại học Illinois]] tại Urbana&nbsp;– Champaign|access-date=ngày 26 tháng 4 năm 2009|ngôn ngữ=tiếng Anh|ngày lưu trữ=2008-10-22|archive-url=https://web.archive.org/web/20081022162435/http://news.illinois.edu/news/08/0707birds.html|url-status=dead}}</ref> trong khi chim được hưởng lợi từ gió, kể cả bay hoặc lượn.<ref>{{chú thích web|url=http://people.eku.edu/ritchisong/554notes2.html|title=BIO 554/754 Ornithology Lecture Notes 2&nbsp;– Bird Flight I|publisher=[[Đại học Đông Kentucky]]|author=Gary Ritchison|date=ngày 4 tháng 1 năm 2009|access-date=ngày 19 tháng 6 năm 2009|ngôn ngữ=tiếng Anh|archive-date=2012-06-19|archive-url=https://web.archive.org/web/20120619162738/http://people.eku.edu/ritchisong/554notes2.html|url-status=dead}}</ref> Như vậy, các họa tiết đường nét trong hình ảnh từ [[radar thời tiết]], gắn liền với gió hội tụ, cho kết quả chủ yếu là côn trùng.<ref>{{chú thích web|author1=Bart Geerts |author2=Dave Leon |name-list-style=amp |year=2003|url=http://www-das.uwyo.edu/wcr/projects/ihop02/coldfront_preprint.pdf|title=P5A.6 Fine-Scale Vertical Structure of a Cold Front As Revealed By Airborne 95 GHZ Radar|publisher=[[Đại học Wyoming]]|access-date = ngày 26 tháng 4 năm 2009 |ngôn ngữ=tiếng Anh}}</ref> [[Chim di trú]], thường xảy ra qua đêm ở độ cao thấp nhất {{convert|sp=us|7000|ft|m}} của [[khí quyển Trái Đất]], làm hỏng dữ liệu thu được từ radar thời tiết, đặc biệt là [[WSR-88D]], bằng cách tăng kết quả gió từ {{convert|sp=us|15|kn|km/h}} đến {{convert|sp=us|30|kn|km/h}}.<ref>{{chú thích web|author=Thomas A. Niziol|date=August 1998|url=http://www.erh.noaa.gov/ssd/erps/88d/88dn12.pdf|title=Contamination of WSR-88D VAD Winds Due to Bird Migration: A Case Study|publisher=Eastern Region WSR-88D Operations Note No. 12|access-date = ngày 26 tháng 4 năm 2009 |ngôn ngữ=tiếng Anh}}</ref>

=== Tạo ra âm thanh ===
Gió tạo ra âm thanh. Sự dịch chuyển của không khí khiến dịch chuyển các vật tự nhiên, như lá hay cỏ. Những vật này sẽ tạo ra âm thanh nếu chúng chạm vào nhau. Kể cả gió nhẹ sẽ tạo ra [[tiếng ồn môi trường]] mức độ nhẹ. Nếu gió thổi mạnh hơn, nó có thể tạo ra âm thanh với tần số khác nhau. Điều này có thể tạo ra bởi gió thổi trên lỗ hổng, hoặc bởi các xoáy khí được tạo ra phía dưới một vật thể.<ref>{{Chú thích web|url=https://www.physicsforums.com/threads/how-does-wind-produce-sounds.118880/|tiêu đề=Gió tạo ra âm thanh bằng cách nào|publisher= Diễn đàn Vật lý|ngôn ngữ= tiếng Anh|ngày truy cập= ngày 14 tháng 5 năm 2017}}</ref> Đặc biệt trên nhà cao tầng, nhiều phần cấu trúc có thể gây ra tiếng ồn khó chịu tại một số điều kiện gió. Ví dụ là ban công, lỗ thông gió, lỗ mái nhà hoặc dây cáp.

==Tác hại==
Tác hại của gió là một đợt gió từ cấp 7 và nhiều hơn nữa sẽ khiến cho những người đi bộ ngoài đường phải rất khó khăn vì phải cản lại sức gió, ở những cơn gió từ cấp 9 trở lên có thể khiến cho tốc các mái nhà. Còn ở [[vòi rồng]] thì tác hại của nó gấp nhiều lần các tác hại vừa rồi, một cơn [[vòi rồng]] có thể sẽ khiến một ngôi nhà tung ra khỏi móng, phá hủy giao thông thậm chí là chết người, gây thiệt hại rất nhiều.

==Gió trong vũ trụ==
[[Tập tin:IGR J17091-3624.jpg|nhỏ|Lỗ đen khối lượng sao IGR J17091-3624]]
{{Xem thêm|Gió sao}}
Gió Mặt Trời hơi khác với gió mặt đất, nó có nguồn gốc từ Mặt Trời, và nó được tạo thành từ các hạt mang điện thoát ra khỏi khí quyển Mặt Trời. Tương tự với gió Mặt Trời, [[gió hành tinh]] tạo thành từ khí nhẹ thoát ra khỏi khí quyển các hành tinh. Qua khoảng thời gian dài, gió hành tinh có thể thay đổi một cách triệt để thành phần của khí quyển các hành tinh.

Cơn gió lớn nhất từng được ghi nhận đến từ [[đĩa bồi tụ]] của hố đen [[IGR J17091-3624]]. Vận tốc của nó là 20.000.000 dặm Anh một giờ (32.000.000&nbsp;km/h), bằng 3% [[vận tốc ánh sáng]].<ref>{{chú thích web|url=http://chandra.harvard.edu/press/12_releases/press_022112.html|title=Chandra Finds Fastest Winds from Stellar Black Hole|publisher=NASA|author=Ashley King|display-authors=etal|access-date =ngày 27 tháng 9 năm 2012|date=ngày 21 tháng 2 năm 2012|ngôn ngữ=tiếng Anh}}</ref>

===Gió hành tinh===
{{Chính|Thoát ly khí quyển}}
[[Tập tin:Venuspioneeruv.jpg|thumb|right|Tương lai có thể xảy ra đối với Trái Đất do gió hành tinh: Sao Kim]]
Gió thủy động lực học trong phần trên của khí quyển hành tinh cho phép các nguyên tố hóa học nhẹ như [[hiđrô]] di chuyển lên [[Tầng ngoài (khí quyển)|đáy tầng ngoài]], giới hạn dưới của [[Tầng ngoài (khí quyển)|tầng ngoài]], nơi khí có thể đạt tới [[Tốc độ vũ trụ cấp 2|vận tốc thoát ly]], đi vào vũ trụ mà không tác động đến các hạt khí khác. Việc mất khí từ một hành tinh vào vũ trụ này được gọi là gió hành tinh.<ref>{{chú thích web |author=Ruth Murray-Clay |year=2008 |url=http://www.bu.edu/csp/NESSC/NESSC_Oct_08/murrayclay_nessc.pdf |archiveurl=https://www.webcitation.org/5ilOx5wHu?url=http://www.bu.edu/csp/NESSC/NESSC_Oct_08/murrayclay_nessc.pdf |archive-date = ngày 4 tháng 8 năm 2009 |title=Thoát ly khí quyển sao Mộc nóng & tương tác giữa gió hành tinh và gió sao |publisher=[[Đại học Boston]] |access-date = ngày 5 tháng 5 năm 2009 |url-status=dead |df= |ngôn ngữ=tiếng Anh }}</ref> Quá trình này trải qua [[Niên đại địa chất|thời gian địa chất]] khiến các hành tinh nhiều nước như Trái Đất phát triển thành các hành tinh như [[sao Kim]].<ref>{{chú thích tạp chí|author=E. Chassefiere|year=1996|title=Thoát ly thủy động lực học của hiđrô từ khí quyển giàu nước nóng: trường hợp của sao Kim|journal=Tạp chí nghiên cứu địa vật lý|volume= 101|issue=11|pages=26039–26056 |doi=10.1029/96JE01951|bibcode=1996JGR...10126039C|ngôn ngữ= tiếng Anh}}</ref> Ngoài ra, hành tinh với khí quyển dưới nóng hơn có thể gia tốc tốc độ mất hiđrô.<ref name="Dvorak">{{chú thích sách|author=Rudolf Dvořák|year=2007|url=https://books.google.com/?id=lbIlI6gMNAYC&pg=PA140|title=Ngoại hành tinh|publisher=Wiley-VCH|pages=139–140|isbn=978-3-527-40671-5|access-date = ngày 5 tháng 5 năm 2009 |ngôn ngữ= tiếng Anh}}</ref>

===Gió Mặt Trời===
{{Chính|Gió Mặt Trời}}
[[Tập tin:Solar wind Speed interplanetary magnetic field.jpg|nhỏ|trái|Ghi nhận của [[Ulysses (tàu vũ trụ)|Ulysses]] về gió Mặt Trời]]
Thay vì khí, gió Mặt Trời là [[dòng điện|một dòng hạt mang điện]]—[[plasma]]—phát ra từ [[khí quyển sao|tầng khí quyển trên]] của Mặt Trời với tốc độ {{convert|sp=us|400|km/s|mph}}. Nó chủ yếu bao gồm [[electron]] và [[proton]] với năng lượng khoảng 1 [[electron volt|keV]]. Dòng hạt thay đổi theo nhiệt độ và vận tốc qua thời gian. Những hạt này có thể thoát khỏi [[trọng lực]] của Mặt Trời, một phần bởi vì [[nhiệt độ]] cao của [[vành nhật hoa]],<ref>{{chú thích web|author=David H. Hathaway|year=2007|url=http://solarscience.msfc.nasa.gov/SolarWind.shtml|title=Gió Mặt Trời|publisher=[[National Aeronautic and Space Administration]] [[Marshall Space Flight Center]]|access-date=ngày 19 tháng 3 năm 2009|archive-date=2015-08-13|archive-url=https://web.archive.org/web/20150813081520/http://solarscience.msfc.nasa.gov/SolarWind.shtml|url-status=dead}}</ref> nhưng cũng bởi vì [[động năng cao]] mà các hạt đạt được qua một quá trình mà chưa được hiểu rõ. Gió Mặt Trời tạo ra [[nhật quyển]], một bong bóng lớn ở [[môi trường liên sao]] xung quanh Hệ Mặt Trời.<ref>{{chú thích báo|author=Robert Roy Britt|title=A Glowing Discovery at the Forefront of Our Plunge Through Space|publisher=SPACE.com|date = ngày 15 tháng 3 năm 2000}}</ref> Các hành tinh cần có từ trường lớn để giảm sự điện ly của khí quyển trên bởi gió Mặt Trời.<ref name="Dvorak"/> Các hiện tượng khác tạo ra bởi gió Mặt Trời bao gồm [[bão từ]] mà có thể hạ lưới điện của Trái Đất,<ref>{{chú thích tạp chí|author=John G. Kappenman|journal=Earth in Space|year= 1997|title=Geomagnetic Storms Can Threaten Electric Power Grid|volume= 9|issue= 7|pages=9–11|access-date = ngày 19 tháng 3 năm 2009 |url =http://www.agu.org/sci_soc/eiskappenman.html|archiveurl =https://web.archive.org/web/20080611174103/http://www.agu.org/sci_soc/eiskappenman.html|archive-date = ngày 11 tháng 6 năm 2008 |display-authors=etal}}</ref> hiện tượng [[cực quang]] như là [[cực quang|Northern Lights]],<ref>{{chú thích web|author=T. Neil Davis|date = ngày 22 tháng 3 năm 1976 |url=http://www.gi.alaska.edu/ScienceForum/ASF0/015.html|title=Nguyên nhân Cực quang|publisher=Diễn dàn Khoa học Alaska|access-date = ngày 19 tháng 3 năm 2009 |archive-date = ngày 22 tháng 6 năm 2012 |archive-url=https://www.webcitation.org/68byFPjaN?url=http://www2.gi.alaska.edu/ScienceForum/ASF0/015.html}}</ref> và đuôi plasma của [[sao chổi]] luôn hướng về phía Mặt Trời.<ref>{{chú thích web|author=Donald K. Yeomans|year=2005|publisher=[[NASA]]|url=http://cmsdev.nasawestprime.com/worldbook/comet_worldbook_prt.htm|archive-url=https://web.archive.org/web/20150321004401/http://cmsdev.nasawestprime.com/worldbook/comet_worldbook_prt.htm|url-status=dead|archive-date = ngày 21 tháng 3 năm 2015 |title=World Book at NASA: Comets|access-date = ngày 20 tháng 6 năm 2009}}</ref>

==Trên các hành tinh khác==
Gió mạnh {{convert|sp=us|300|km/h|mph}} tại những [[Khí quyển Sao Kim|đám mây cao]] trên [[sao Kim]] xoay quanh hành tinh này mỗi bốn đến năm ngày Trái Đất.<ref>{{chú thích tạp chí |title = Cloud-tracked winds from Pioneer Venus OCPP images |author1=W. B. Rossow, A. D. del Genio, T. Eichler|journal = Tạp chí Khoa học Khí quyển|volume=47|issue=17|pages=2053–2084|year=1990|doi=10.1175/1520-0469(1990)047<2053:CTWFVO>2.0.CO;2 |issn = 1520-0469|bibcode = 1990JAtS...47.2053R|ngôn ngữ=tiếng Anh}}</ref> Khi các cực của [[sao Hỏa]] được ánh nắng Mặt Trời chiếu vào sau mùa đông, CO<sub>2</sub> đông lạnh [[thăng hoa]], tạo ra [[Khí quyển Sao Hỏa|lượng gió]] đáng kể quét qua các cực nhanh tới {{convert|sp=us|400|km/h|mph}}, sau đó chúng vận chuyển một lượng lớn bụi và nước bốc hơi qua [[phong cảnh]] của nó.<ref name="clouds">{{chú thích báo|date = ngày 13 tháng 12 năm 2004 |title=Mars Rovers Spot Water-Clue Mineral, Frost, Clouds|url=http://marsrovers.jpl.nasa.gov/gallery/press/opportunity/20041213a.html|author=NASA|access-date = ngày 17 tháng 3 năm 2006 |ngôn ngữ=tiếng Anh}}</ref> Các loại gió sao Hỏa khác tạo ra các [[sự kiện dọn sạch]] và [[Spirit (robot thám hiểm tự hành)#Lốc cát|lốc cát]].<ref>[http://www.nasa.gov/mission_pages/mer/mer-20070314.html NASA&nbsp;– NASA Mars Rover Churns Up Questions With Sulfur-Rich Soil] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100727034306/http://www1.nasa.gov/mission_pages/mer/mer-20070314.html |date=2010-07-27 }}. Nasa.gov. Truy cập 2011-11-03.</ref><ref>{{chú thích web|last = David|first = Leonard|date = ngày 12 tháng 3 năm 2005|url = http://www.space.com/missionlaunches/spirit_dust_050312.html|title = Spirit Gets A Dust Devil Once-Over|publisher = Space.com|access-date = ngày 1 tháng 12 năm 2006}}</ref>

<gallery>
Tập tin:Venus from Clouds to Surface.gif|[[Khí quyển Sao Kim]]
Tập tin:MartianCloudsCuriosity2017.gif|[[Khí quyển Sao Hỏa]], chụp bởi [[Curiosity (tàu thăm dò)]]
Tập tin:Jupiter's Great Red Spot and southern Equatorial Zone jet.gif|Dòng tia và một số luồng xoáy của [[Sao Mộc]]. Đường màu xanh lá cây nhạt chỉ dòng tia ở rìa nam của Đới Xích đạo. Đường màu vàng là đường biên của luồng xoáy [[Vết Đỏ Lớn]]. Các đĩa nhiều màu bị kéo dài và méo dần đi vì gió thổi trong dòng tia minh họa cho sự đối lưu của khí quyển dưới tác động của dòng tia.
Tập tin:Saturn Storm.jpg|[[Great White Spot|Vệt Trắng Lớn]] trên [[Sao Thổ]]
</gallery>

==Xem thêm==
{{columns-list|colwidth=30em|
* [[Vòi rồng]]
* [[Mây]]
* [[Sương mù]]
* [[Mưa]]
* [[Khí hậu học]]
* [[Hiệu ứng Küssner]]
* [[Kỹ thuật gió]]
* [[Gió tương quan]]
* [[Sóng biển]]
* [[Danh sách gió địa phương]]
* [[Gió bắc]]
* [[Gió nam]]
* [[Gió tây]]
* [[Gió đông]]
}}

==Tham khảo==
{{tham khảo|30em}}
== Liên kết ngoài==
{{chủ đề|Thiên nhiên}}
* {{Thể loại Commons nội dòng|Wind}}
* {{TĐBKVN|17263}}
* [https://www.neonics.co.th/%E0%B8%AB%E0%B8%A1%E0%B8%A7%E0%B8%94%E0%B8%AB%E0%B8%A1%E0%B8%B9%E0%B9%88%E0%B8%AA%E0%B8%B4%E0%B8%99%E0%B8%84%E0%B9%89%E0%B8%B2/%e0%b9%80%e0%b8%84%e0%b8%a3%e0%b8%b7%e0%b9%88%e0%b8%ad%e0%b8%87%e0%b8%a7%e0%b8%b1%e0%b8%94%e0%b8%84%e0%b8%a7%e0%b8%b2%e0%b8%a1%e0%b9%80%e0%b8%a3%e0%b9%87%e0%b8%a7%e0%b8%a5%e0%b8%a1 Anemometer wind speed measurement]
* {{Britannica|644958|Wind (meteorology)}}
{{Thanh chủ đề|Địa chất học|Thiên văn học|Sao Hỏa|Hàng không|Hệ Mặt Trời|Sao|Vật lý}}
{{Meteorological variables}}
{{Cơ học chất lưu}}
{{Thảm họa tự nhiên}}
{{Các thành phần tự nhiên}}
{{Kiểm soát tính nhất quán}}

[[Thể loại:Khí tượng học]]
[[Thể loại:Gió| ]]
[[Thể loại:Thời tiết]]
[[Thể loại:Hiện tượng và khái niệm khí tượng]]
[[Thể loại:Bài viết đang trong quá trình hoàn thiện]]