Xem mã nguồn của Giải Toán học Ruth Lyttle Satter

{{Infobox award
|name=Giải Toán học Ruth Lyttle Satter
|image=
|image size=
|description=''đóng góp đột phá của một phụ nữ trong việc nghiên cứu toán học trong sáu năm qua''
|location=
|presenter=[[Hội Toán học Hoa Kỳ]]
|reward=[[Đô la Mỹ|$]]5.000
|year=1991
|holder=[[Maryna Viazovska]] (2019)
|most awards=
|website={{url|http://www.ams.org/profession/prizes-awards/ams-prizes/satter-prize}}
|former name=
}}
'''Giải Toán học Ruth Lyttle Satter''' ({{lang-en|'''Ruth Lyttle Satter Prize in Mathematics'''}}) hay '''Giải Satter''' ({{lang-en|'''Satter Prize'''|link=no}}) là một trong hai mươi mốt giải thưởng được trao bởi [[Hội Toán học Hoa Kỳ]] (AMS)<ref>{{Chú thích web|url=http://www.ams.org/profession/prizes-awards/prizes#tab2|title=Prizes and Awards|publisher=[[Hội Toán học Hoa Kỳ]]|access-date =ngày 3 tháng 3 năm 2020}}</ref> và được trao hai năm một lần để ghi nhận đóng góp đột phá của một phụ nữ trong việc nghiên cứu toán học trong sáu năm qua.<ref>{{Chú thích web|url=http://www.ams.org/profession/prizes-awards/ams-prizes/satter-prize|title=Ruth Lyttle Satter Prize in Mathematics|publisher=Hội Toán học Hoa Kỳ|access-date =ngày 3 tháng 3 năm 2020}}</ref> Giải được sáng lập năm 1990 nhờ số tiền quyên góp của nhà toán học [[Joan Birman]] và đặt tên theo chị gái của bà là [[Ruth Lyttle Satter]],<ref>{{Chú thích sách|title=Complexities: Women in Mathematics|title-link=Complexities: Women in Mathematics|publisher=Nhà xuất bản Đại học Princeton|year=2005|isbn=0-691-11462-5|editor1=Case, Bettye|editor1-link=Bettye Anne Case|page=[https://archive.org/details/complexitieswome0000unse/page/97 97]|editor2=Leggett, Anne|editor2-link=Anne M. Leggett}}</ref> một nhà khoa học sinh học và là người đề xướng những cơ hội bình đẳng trong khoa học cho người phụ nữ.<ref>{{Chú thích web|url=http://www.awis.affiniscape.com/displaycommon.cfm?an=1&subarticlenbr=61|title=Educational Awards: Ruth Satter|publisher=[[Hiệp hội Khoa học Phụ nữ]]|archiveurl=https://archive.today/20130102015633/http://www.awis.affiniscape.com/displaycommon.cfm?an=1&subarticlenbr=61|archive-date=2 tháng 1 năm 2013|url-status=dead|access-date =ngày 3 tháng 3 năm 2020}}</ref> Được trao lần đầu vào năm 1991, giải thưởng có ý "vinh danh lời cam kết [của Satter] sẽ nghiên cứu và khuyên khích phụ nữ nghiên cứu khoa học. Hội đồng của AMS bình chọn ra người nhận dựa trên đề xuất của một uỷ ban bình chọn.<ref name="j2017">{{Chú thích tạp chí|date=April 2017|title=2017 Ruth Lyttle Satter Prize|url=http://www.ams.org/publications/journals/notices/201704/rnoti-p316.pdf|format=pdf|journal=Notices of the AMS|publisher=Hội Toán học Hoa Kỳ|volume=64|issue=4|page=316}}</ref> Lễ trao giải diễn ra tại [[Cuộc họp Toán học chung]]{{Efn|Cuộc họp Toán học chung ([[Joint Mathematics Meetings|en]]) là một [[hội thảo]] toán học được tổ chức thường niên bởi Hội Toán học Hoa Kỳ (AMS) và Hiệp Hội Toán học Hoa Kỳ (MMA).}} vào những năm lẻ và luôn mang một số tiền thưởng khiêm tốn. Kể từ năm 2003, giải thưởng có giá trị [[Đô la Mỹ|$]]5.000,<ref name="j2017" /><ref>{{Chú thích tạp chí|date=April 2003|title=2003 Satter Prize|url=http://www.ams.org/notices/200304/comm-satter.pdf|format=pdf|journal=Notices of the AMS|publisher=Hội Toán học Hoa Kỳ|volume=50|issue=4|page=474}}</ref> từ năm 1997 đến năm 2001 con số này là $1.200<ref name="j2001" /><ref>{{Chú thích tạp chí|date=March 1997|title=1997 Satter Prize|url=http://www.ams.org/notices/199703/comm-satter.pdf|format=pdf|journal=Notices of the AMS|publisher=Hội Toán học Hoa Kỳ|volume=44|issue=3|page=348}}</ref> và những năm trước đó là $4.000.<ref>{{Chú thích tạp chí|date=April 1995|title=1995 Satter Prize|url=http://www.ams.org/notices/199504/prize-satter.pdf|format=pdf|journal=Notices of the AMS|publisher=Hội Toán học Hoa Kỳ|volume=42|issue=4|page=459}}</ref> Nếu có nhiều người đồng nhận, số tiền sẽ chia đều cho những người đoạt giải.<ref name="j2001" />

{{Tính đến|năm 2019}}, giải đã được trao 15 lần cho 16 cá nhân. [[Dusa McDuff]] là người đầu tiên đoạt giải vì công trình nghiên cứu của bà về [[hình học symplectic]].{{Efn|Hình học symplectic ([[Symplectic geometry|en]]) ({{lang-en|symplectic geometry|link=no}}) là một liên ngành giữa [[hình học vi phân]] và [[tô pô vi phân]] chủ yếu nghiên cứu một loại [[đa tạp]] gọi là [[đa tạp symplectic]].|name=symplectic}}<ref>{{Chú thích sách|url=https://books.google.co.uk/books?id=u7nqH3RzUusC&pg=PA140|title=Notable Women in Mathematics: A Biographical Dictionary|publisher=Greenwood Press|year=1998|isbn=0-313-29131-4|editor1=Morrow, Charlene|location=Westport, Connecticut|page=140|editor2=Peri, Teri}}</ref> Lần đầu tiên và duy nhất cho đến nay có hai người đồng nhận là vào năm 2001 khi [[Karen E. Smith]] và [[Sijue Wu]] cùng đoạt giải.<ref name="j2001">{{Chú thích tạp chí|date=April 2001|title=2001 Ruth Lyttle Satter Prize|url=http://www.ams.org/notices/200104/comm-satter.pdf|format=pdf|journal=Notices of the AMS|publisher=Hội Toán học Hoa Kỳ|volume=48|issue=4|pages=411 – 12}}</ref> Người nhận giải năm 2013 là [[Maryam Mirzakhani]], bà cũng là người phụ nữ đầu tiên nhận [[Huy chương Fields]] vào năm 2014. Đây được xem là giải thưởng danh giá nhất dành cho một nhà toán học.<ref>{{Chú thích báo|url=http://www.cbc.ca/technology/story/2006/08/22/math-fields.html|title=Reclusive Russian turns down math world's highest honour|date=ngày 22 tháng 8 năm 2006|access-date =ngày 3 tháng 3 năm 2020|agency=[[Associated Press|AP]]|website=[[Canadian Broadcasting Corporation]]}}</ref><ref>{{Chú thích báo|url=https://www.bbc.co.uk/news/science-environment-40617094|title=Maryam Mirzakhani, first woman to win maths' Fields Medal, dies|date=ngày 15 tháng 7 năm 2017|access-date =ngày 3 tháng 3 năm 2020|website=[[BBC News]]}}</ref> Bà đã đoạt cả hai giải thưởng cho công trình nghiên cứu về "hình học trong các [[mặt Riemann]] và những không gian mô đun{{Efn|Không gian mô đun ([[Moduli space|en]]) là một [[không gian]] hình học mà các điểm của nó biểu diễn những đối tượng [[hình học đại số]] hoặc tập hợp các đối tượng [[đẳng cấu]] như vậy..|name=kgmd}} của chúng".<ref>{{Chú thích báo|url=https://thewire.in/158018/maryam-mirzakhani-fields-medal-rouhani/|title=Maryam Mirzakhani, First Woman and Iranian to Win Fields Medal, Dies at 40|date=ngày 15 tháng 7 năm 2017|access-date =ngày 3 tháng 3 năm 2020|website=[[The Wire (Ấn Độ)|The Wire]]}}</ref> Người nhận gần đây nhất là [[Kaisa Matomäki]] vào năm 2021 cho "công trình mở đường cho phân ngành [[hàm nhân tính]] với [[Khoảng (toán học)|khoảng]] ngắn bằng một cách bất ngờ và vô cùng sinh lợi" của cô (phần lớn chung với Maksym Radziwiłł).<ref>{{Chú thích tạp chí|title=2021 Ruth Lyttle Satter Prize|url=https://www.ams.org/journals/notices/202104/rnoti-p626.pdf|journal=Notices of the American Mathematical Society|volume=68|pages=626–627}}</ref>

[[Hiệp hội Khoa học Phụ nữ]] cũng có một giải thưởng với tên tương tự là Giải Tưởng niệm Ruth Satter trị giá $1.000 cho "một sinh viên tốt nghiệp nổi bật đã gián đoạn việc học ít nhất 3 năm để nuôi sống một gia đình".<ref>{{Chú thích web|url=https://cswa.aas.org/bulletin.board/2004/01.09.04.html|title=AAS Committee on the Status of Women|date=January 2004|publisher=AASWOMEN|access-date=ngày 3 tháng 3 năm 2020|archive-date=2017-09-14|archive-url=https://web.archive.org/web/20170914215944/https://cswa.aas.org/bulletin.board/2004/01.09.04.html|url-status=dead}}</ref><ref>{{Chú thích sách|url=https://books.google.co.uk/books?id=W2ZaCwAAQBAJ&pg=PA189|title=The Grants Register 1997|publisher=Macmillan Press|year=1996|isbn=978-0-312-15898-9|editor=Austin, Ruth|location=New York|page=189}}</ref>

== Những người đoạt giải ==
{| class="wikitable sortable plainrowheaders"
|+Những người đoạt Giải Satter và cơ sở lý luận<ref>{{chú thích web|url=http://www.ams.org/profession/prizes-awards/pabrowse?purl=satter-prize|title=Prizes and Awards|tác giả=|họ=|tên=|ngày=|website=|publisher=Hội Toán học Hoa Kỳ|url lưu trữ=|ngày lưu trữ=|url hỏng=|access-date =ngày 3 tháng 3 năm 2020}}</ref>
! scope="col" |Năm
! scope="col" class="unsortable" |Ảnh
! scope="col" width="180" |Người đoạt giải
! scope="col" class="unsortable" |Cơ sở lý luận
|-
| align="center" |1991
| [[Tập tin:Dusa McDuff.jpg|thế=Dusa McDuff|134x134px]]
! scope="row" |{{sortname|Dusa|McDuff}}
| "vì những đóng góp đột phá của bà cho [[hình học symplectic]]{{Efn|name=symplectic}} trong vòng năm năm qua"
|-
| align="center" |1993
| [[Tập tin:Lai Sang Young.jpg|thế=Lai-Sang Young|100x100px]]
! scope="row" |{{sortname|Lai-Sang|Young}}
| "vì vai trò dẫn dắt của bà trong việc tìm hiểu những tính chất thống kê (hoặc [[ergodic]]){{Efn|Một [[quá trình ngẫu nhiên]] có tính ergodic ([[Ergodicity|en]]) khi những tính chất [[thống kê]] của nó có thể được suy ra từ một mẫu duy nhất, đủ dài và ngẫu nhiên của quá trình đó. Xem thêm [[Ergodic process]] tại Wikipedia tiếng Anh.|name=ergodic}} của [[hệ thống động lực]]"
|-
| align="center" |1995
| [[Tập tin:Sun Yung Alice Chang.jpg|thế=Sun-Yung Alice Chang|100x100px]]
! scope="row" |{{sortname|Sun-Yung Alice|Chang}}
| "vì những đóng góp sâu sắc của bà trong việc nghiên cứu các [[phương trình vi phân riêng phần]] trên những [[đa tạp Riemann]]{{Efn|Đa tạp Riemann ([[Riemannian manifold|en]]) ({{lang-en|Riemannian manifold|link=no}}) là [[đa tạp]] trơn với một tích trong trên [[không gian tiếp tuyến]] tại mỗi điểm mà các điểm này thay đổi trơn từ điểm này sang điểm khác.}} và đặc biệt là công trình của bà về các vấn đề cực trị trong hình học phổ và độ compact của những mêtric đồng phổ trong một lớp bảo giác trên một đa tạp 3 chiều"
|-
| align="center" |1997
| [[Tập tin:Ingrid Daubechies (2005).jpg|thế=Ingrid Daubechies|150x150px]]
! scope="row" |{{sortname|Ingrid|Daubechies}}
| "vì sự phân tích sâu sắc, tuyệt đẹp của bà về [[wavelet]]{{Efn|Wavelet ([[Wavelet|en]]) là một [[dao động]] có [[biên độ]] ban đầu là 0, sau đó tăng lên và cuối cùng lại giảm xuống còn 0.}} và những ứng dụng của chúng"
|-
| align="center" |1999
|
! scope="row" |{{sortname|Bernadette|Perrin-Riou}}
| "vì nghiên cứu lý thuyết của bà về các [[hàm L]]{{Efn|Hàm L ([[L-function|en]]) ({{lang-en|L-function|link=no}}) là một [[hàm phân hình]] trên [[mặt phẳng phức]], có liên quan đến một trong vài thể loại [[đối tượng toán học]].}} [[Số p-adic|p-adic]] và [[lý thuyết Iwasawa]]{{Efn|Trong [[lý thuyết số]], lý thuyết Iwasawa ([[Iwasawa theory|en]]) là lĩnh vực nghiên cứu các đối tượng lãi [[cấp số cộng]] trên những dãy [[mở rộng trường|mở rộng]] [[trường số đại số|trường số]] vô hạn.}}"
|-
| rowspan="2" align="center" |2001
|
! scope="row" |{{sortname|Karen E.|Smith}}
| "vì công trình xuất chúng của bà trong lĩnh vực [[đại số giao hoán]]"
|-
| [[Tập tin:Sijue Wu.jpg|thế=Sijue Wu|100x100px]]
! scope="row" |{{sortname|Sijue|Wu}}
| "vì công trình của bà về một vấn đề lâu đời trong phương trình sóng nước"
|-
| align="center" |2003
| [[Tập tin:Abigail Thompson.jpg|thế=Abigail Thompson|100x100px]]
! scope="row" |{{sortname|Abigail|Thompson}}
| "vì công trình xuất chúng của bà trong lĩnh vực [[tô pô]] 3 chiều"
|-
| align="center" |2005
|
! scope="row" |{{sortname|Svetlana|Jitomirskaya}}
| "vì công trình tiên khởi của bà về địa phương hóa [[quasiperiodic]]{{Efn|Một [[hệ thống]] có tính quasiperiodic ([[Quasiperiodicity|en]]) khi nó có sự [[Hàm tuần hoàn|tuần hoàn]] ({{lang-en|periodicity|link=no}}) bất thường.}} [[phi nhiễu loạn]],{{Efn|Một [[hàm số]] hay quá trình được gọi là phi nhiễu loạn ([[Non-perturbative|en]]) ({{lang-en|non-perturbative|link=no}}) khi nó không thể được miêu tả bằng [[lý thuyết nhiễu loạn]].}} cụ thể là những kết quả trong các bài viết (1) Metal–insulator transition for the almost Mathieu operator, Ann. of Math. (2) 150 (1999), số 3, 1159 – 1175, và (2) với J. Bourgain, Absolutely continuous spectrum for 1D quasiperiodic operators, Invent. Math. 148 (2002), số 3, 453 – 463"
|-
| align="center" |2007
| [[Tập tin:ClaireVoisinBMC2014.JPG|thế=Claire Voisin|100x100px]]
! scope="row" |{{sortname|Claire|Voisin}}
| "vì những đóng góp sâu sắc của bà trong [[hình học đại số]], cụ thể là lời giải gần đây cho hai vấn đề lâu đời: vấn đề Kodaira (On the homotopy types of compact Kähler and complex projective manifolds, ''Inventiones Mathematicae'', 157 (2004), số 2, 329 – 343) và giả định Green (Green's canonical syzygy conjecture for generic curves of odd genus, ''Compositio Mathematica'', 141 (2005), số. 5, 1163 – 1190; số Green's generic syzygy conjecture for curves of even genus lying on a K3 surface, ''Journal of the European Mathematical Society'', 4 (2002), no. 4, 363 – 404)"
|-
| align="center" |2009
| [[Tập tin:Laure Saint-Raymond 2012.png|thế=Laure Saint-Raymond|125x125px]]
! scope="row" |{{sortname|Laure|Saint-Raymond}}
| "vì công trình nền móng của cô về các [[Giới hạn (toán học)|giới hạn]] [[Động lực học chất lưu|động lực học hydro]] của [[phương trình Boltzmann]]{{Efn|[[Phương trình]] Boltzmann ([[Boltzmann equation|en]]) ({{lang-en|Boltzmann equation|link=no}}) mô tả hành vi [[thống kê]] của [[hệ thống nhiệt động]] không ở trong trạng thái [[Cân bằng nhiệt động|cân bằng]]. Nó được viết như sau:
:<math> \frac{\partial f}{\partial t}+ v \frac{\partial f}{\partial x}+ \frac{F}{m} \frac{\partial f}{\partial v} = \frac{\partial f}{\partial t}\left.{\!\!\frac{}{}}\right|_\mathrm{collision} </math>}} trong [[thuyết động học chất khí]]"
|-
| align="center" |2011
|
! scope="row" |{{sortname|Amie|Wilkinson}}
| "vì những đóng góp đáng ghi nhận của bà cho lý thuyết ergodic{{Efn|name=ergodic}} của các hệ thống động lực bán hyperbol"
|-
| align="center" |2013
| [[Tập tin:Maryam Mirzakhani in Seoul 2014.jpg|thế=Maryam Mirzakhani|139x139px]]
! scope="row" |{{sortname|Maryam|Mirzakhani}}
| "vì những đóng góp sâu sắc của cô cho lý thuyết [[không gian mô đun]]{{Efn|name=kgmd}} của các [[mặt Riemann]]"
|-
| align="center" |2015
| [[Tập tin:Hee oh.jpg|thế=Hee Oh|100x100px]]
! scope="row" |[[Oh Hee]]
| "vì những đóng góp nền móng của bà cho các lĩnh vực động lực [[không gian thuần nhất]],{{Efn|Không gian thuần nhất ([[Homogeneous space|en]]) ({{lang-en|homogeneous space|link=no}}) của một [[Nhóm (toán học)|nhóm]] ''G'' là một [[đa tạp]] hoặc [[không gian tô pô]] không [[Tập hợp rỗng|rỗng]] sao cho ''G'' hoạt động một cách bắc cầu trên không gian đó.}} [[nhóm con rời rạc]]{{Efn|Nhóm con rời rạc ([[Discrete group|en]]) ({{lang-en|discrete subgroup|link=no}}) của [[nhóm tô pô]] ''G'' là một [[nhóm con]] ''H'' sao cho có một [[Phủ (tô pô)|phủ]] mở của ''G'' mà trong đó mỗi [[tập hợp con]] mở chứa đúng một phần tử của ''H''.}} của [[nhóm Lie]] và ứng dụng [[lý thuyết số]]"
|-
| align="center" |2017
|
! scope="row" |{{sortname|Laura|DeMarco}}
| "vì những đóng góp của cô cho [[động lực học phức]],{{Efn|Động lực học phức ([[Complex dynamics|en]]) ({{lang-en|complex dynamics|link=no}}) là lĩnh vực nghiên cứu các [[hệ thống động lực]] được định nghĩa bởi [[phép lặp]] [[hàm số]] trên những không gian [[số phức]].}} [[lý thuyết thế vị]]{{Efn|Lý thuyết thế vị ([[Potential theory|en]]) ({{lang-en|potential theory|link=no}}) là lĩnh vực nghiên cứu các [[hàm điều hòa]].}} và lĩnh vực mới nổi [[động lực học số học]]{{Efn|Động lực học số học ([[Arithmetic dynamics|en]]) ({{lang-en|arithmetic dynamics|link=no}}) là liên ngành giữa [[hệ thống động lực]] và [[lý thuyết số]].}}"
|-
| align="center" |2019
| [[Tập tin:Maryna Vazovska MFO 2013 crop.jpg|100x100px]]
! scope="row" |{{sortname|Maryna|Viazovska}}
| "vì những đóng góp đột phá của cô ở [[hình học rời rạc]] và lời giải ngoạn mục cho bài toán [[đóng gói hình cầu]]{{Efn|Đóng gói hình cầu ([[Sphere packing|en]]) ({{lang-en|sphere packing|link=no}}) là sự sắp xếp các [[mặt cầu]] không giao nhau trong một không gian chứa.}} ở chiều thứ tám"
|-
| align="center" |2021
|
! scope="row" |{{sortname|Kaisa|Matomäki}}
| "vì công trình mở đường của cô (phần lớn chung với Maksym Radziwiłł) cho phân ngành [[hàm nhân tính]] với [[Khoảng (toán học)|khoảng]] ngắn bằng một cách bất ngờ và vô cùng sinh lợi"
|}

== Ghi chú ==
{{Ghi chú|2}}

== Tham khảo ==
{{Tham khảo|30em}}

{{Sao danh sách chọn lọc|phiên bản chọn lọc=59774575|thời gian=26 tháng 3 năm 2020}}

[[Thể loại:Giải thưởng toán học Mỹ|Ruth Lyttle Satter]]
[[Thể loại:Danh sách các nhà toán học]]
[[Thể loại:Giải thưởng quốc tế|Ruth Lyttle Satter]]
[[Thể loại:Nhà toán học nữ]]