Xem mã nguồn của Gustav Fechner

{{Infobox scientist
|name =Gustav Fechner
|image =Gustav Fechner.jpg
|image_size =250px
|caption=
|birth_name=Gustav Theodor Fechner
|birth_date = {{birth date|1801|4|19|df=y}}
|birth_place = [[Żarki Wielkie|Groß Särchen]] (near [[Bad Muskau|Muskau]]), [[Electorate of Saxony|Saxony]], [[Holy Roman Empire]]
|death_date = {{death date and age|1887|11|18|1801|4|19|df=y}}
|death_place = [[Leipzig]], [[Kingdom of Saxony|Saxony]]
|residence =
|citizenship =
|nationality = German
|education = {{Interlanguage link multi|Medizinische Akademie Carl Gustav Carus|de}}<br>[[Leipzig University]] (PhD, 1835)
|thesis_title = De variis intensitatem vis Galvanicae metiendi methodis
|thesis_url = http://digital.slub-dresden.de/werkansicht/dlf/20235/1/
|thesis_year = 1835
|doctoral_advisor =
|doctoral_students =
|notable_students = [[Hermann Lotze]]
|known_for = [[Weber–Fechner law]]
|influences = [[Immanuel Kant]]
|influenced = [[Gerardus Heymans]]<br>[[Wilhelm Wundt]]<br>[[William James]]<br>[[Alfred North Whitehead]]<br>[[Charles Hartshorne]]<br>[[Ernst Heinrich Weber|Ernst Weber]]<br>[[Sigmund Freud]]<br>[[Friedrich Paulsen]]<br>[[Ludwig von Bertalanffy]]
|field = [[Psychology]]
|work_institutions = [[Đại học Leipzig]]
}}
'''Gustav Theodor Fechner''' ({{IPAc-en|ˈ|f|ɛ|x|n|ər}}; {{IPA|de|ˈfɛçnɐ|lang}}; 19 tháng 4 năm 1801 - 18 tháng 11 năm 1887) <ref>{{Chú thích web|url=https://www.britannica.com/biography/Gustav-Fechner|tựa đề=Gustav Fechner - German psychologist and physicist|website=Encyclopedia Britannica|ngày truy cập=ngày 18 tháng 1 năm 2019}}</ref> là một nhà [[Nhà tâm lý học|tâm lý học]] thực nghiệm, [[Nhà triết học|triết gia]] và [[Nhà vật lý|nhà vật lý người Đức]]. Là người tiên phong đầu tiên trong [[tâm lý học thực nghiệm]] và người sáng lập [[Tâm vật lý học|tâm lý học]], ông đã truyền cảm hứng cho nhiều nhà khoa học và triết gia thế kỷ 20. Ông cũng có công trong việc chứng minh mối quan hệ phi tuyến tính giữa cảm giác tâm lý và cường độ vật lý của một kích thích thông qua công thức: <math>S = K\ln I</math>, được biết đến như là [[định luật Weber-Fechner]].<ref>{{Chú thích sách|title=Pioneers of Psychology|url=https://archive.org/details/pioneersofpsycho0000fanc|last=Fancher|first=R. E.|publisher=W. W. Norton & Company|year=1996|isbn=0-393-96994-0|edition=3rd|location=New York}}</ref>

== Tuổi thơ và sự nghiệp khoa học ==
Fechner được sinh ra tại Groß Särchen, gần [[Bad Muskau|Muskau]], ở Lusatia Hạ, nơi cha anh là một mục sư. Mặc dù được nuôi dạy bởi người cha tôn giáo của mình, Fechner đã trở thành người vô thần trong cuộc sống sau này.<ref>{{Chú thích sách|title=Nature from within: Gustav Theodor Fechner and his Psychophysical Worldview|url=https://archive.org/details/naturefromwithin0000heid|last=Michael Heidelberger|publisher=University of Pittsburgh Press|year=2004|isbn=9780822970774|page=[https://archive.org/details/naturefromwithin0000heid/page/21 21]|chapter=1: Life and Work|quote=The study of medicine also contributed to a loss of religious faith and to becoming atheist.}}</ref> Ông được giáo dục đầu tiên tại [[Żary|Sorau]] (nay là [[Żary|ary]] ở Tây [[Ba Lan]]).

Năm 1817, ông học ngành y tại {{Interlanguage link|Medizinische Akademie Carl Gustav Carus|de}}  ở [[Dresden]] và từ năm 1818 tại [[Đại học Leipzig]], nơi mà ông đã dành phần còn lại của cuộc đời mình.<ref>[http://vlp.mpiwg-berlin.mpg.de/people/data?id=per68 Fechner, Gustav Theodor at vlp.mpiwg-berlin.mpg.de].</ref> Ông lấy bằng tiến sĩ tại Leipzig năm 1835.

Năm 1834, ông được bổ nhiệm làm giáo sư [[Vật lý học|vật lý]] tại Leipzig. Nhưng vào năm 1839, ông mắc phải chứng rối loạn mắt trong khi nghiên cứu các hiện tượng về màu sắc và [[thị giác]], và sau nhiều đau khổ, đã từ chức. Sau đó, hồi phục, Fechner  chuyển sang nghiên cứu về [[tâm trí]] và mối quan hệ của nó với cơ thể, giảng bài công khai về các chủ đề được giải quyết trong sách của mình. Trong khi nằm trên giường, Fechner có cái nhìn sâu sắc về mối quan hệ giữa cảm giác tinh thần và cảm giác vật chất. Cái nhìn sâu sắc này đã được chứng minh là có ý nghĩa trong sự phát triển của tâm lý học vì bây giờ đã có một mối quan hệ định lượng giữa thế giới tinh thần và thể chất.<ref>Schultz, P.D., & Schultz, S.E. (2008). ''A History of Modern Psychology.''(pp. 81-82).Thompson Wadsworth.</ref>

== Tác phẩm ==
* ''Praemissae ad theoriam organismi generalem'' ("Advances in the general theory of organisms") (1823).
* (Dr. Mises) ''Stapelia mixta'' (1824). [https://archive.org/details/stapeliamixta00fechgoog Internet Archive (Harvard)]
* ''Resultate der bis jetzt unternommenen Pflanzenanalysen'' ("Results of plant analyses undertaken to date")  (1829). [https://archive.org/details/resultatederbis00fechgoog Internet Archive (Stanford)]
* ''Maassbestimmungen über die galvanische Kette'' (1831).
* (Dr. Mises) ''Schutzmittel für die Cholera'' ("Protective equipment for cholera") (1832). [https://books.google.com/books?id=YBkQAAAAYAAJ Google (Harvard)] — [https://archive.org/details/schutzmittelfrd00fechgoog Google (UWisc)]
* ''Repertorium der Experimentalphysik'' (1832). 3 volumes.
**<small>Volume 1</small>. [https://archive.org/details/repertoriumdere01fechgoog Internet Archive (NYPL)] — [https://archive.org/details/repertoriumdere04fechgoog Internet Archive (Oxford)]
**<small>Volume 2</small>. [https://archive.org/details/repertoriumdere02fechgoog Internet Archive (NYPL)] — [https://archive.org/details/repertoriumdere03fechgoog Internet Archive (Oxford)]
**<small>Volume 3</small>. [https://archive.org/details/repertoriumdere05fechgoog Internet Archive (NYPL)] — [https://archive.org/details/repertoriumdere00fechgoog Internet Archive (Oxford)]
* (ed.) ''Das Hauslexicon. Vollständiges Handbuch praktischer Lebenskenntnisse für alle Stände'' (1834–38). 8 volumes.
* ''Das Büchlein vom Leben nach dem Tode'' (1836).<small>6th ed.</small>, 1906. [https://archive.org/details/dasbchleinvomle01fechgoog Internet Archive (Harvard)] — [https://archive.org/details/dasbchleinvomle00fechgoog Internet Archive (NYPL)]
** {{in lang|en}} ''On Life After Death'' (1882). [https://books.google.com/books?id=GjcCAAAAQAAJ Google (Oxford)] — [https://archive.org/details/onlifeafterdeath00fechuoft IA (UToronto)] <small>2nd ed.</small>, 1906. [https://archive.org/details/onlifeafterdeat02fechgoog Internet Archive (UMich)] <small>3rd ed.</small>, 1914. [https://archive.org/details/onlifeafterdeath00fech IA (UIllinois)]
** {{in lang|en}} ''The Little Book of Life After Death'' (1904). [https://archive.org/details/littlebookoflife00fechuoft IA (UToronto)] 1905, [https://archive.org/details/littlebooklifea00wadsgoog Internet Archive (UCal)] — [https://archive.org/details/littlebookoflife00fechrich IA (Ucal)] — [https://archive.org/details/thelittlebookof00fechuoft IA (UToronto)]
* (Dr. Mises) ''Gedichte'' (1841). [https://archive.org/details/gedichte00fechgoog Internet Archive (Oxford)]
* ''Ueber das höchste Gut'' ("Concerning the Highest Good") (1846). [https://archive.org/details/ueberdashchsteg00fechgoog Internet Archive (Stanford)]
* (Dr. Mises) ''Nanna oder über das Seelenleben der Pflanzen'' (1848).<small>2nd ed.</small>, 1899.<small>3rd ed.</small>, 1903. [https://archive.org/details/nanna00fechgoog Internet Archive (UMich)] <small>4th ed.</small>, 1908. [https://archive.org/details/nannaoderberdas00lassgoog Internet Archive (Harvard)]
* ''Zend-Avesta oder über die Dinge des Himmels und des Jenseits'' (1851). 3 volumes.<small>3rd ed.</small>, 1906. [https://books.google.com/books?id=-xkRAAAAYAAJ Google (Harvard)]
* ''Ueber die physikalische und philosophische Atomenlehre'' (1855).<small>2nd ed.</small>, 1864. [https://archive.org/details/ueberdiephysika00fechgoog Internet Archive (Stanford)]
* ''Professor Schleiden und der Mond'' (1856). [https://books.google.com/books?id=Yus8IQn2i_UC Google (UMich)]
* ''Elemente der Psychophysik'' (1860). 2 volumes.<small>Volume 1</small>. [https://books.google.com/books?id=C1cOAAAAQAAJ Google (ULausanne)] <small>Volume 2</small>. [https://archive.org/details/elementederpsyc01fechgoog Internet Archive (NYPL)]
* ''Ueber die Seelenfrage''  ("Concerning the Soul") (1861). [https://archive.org/details/ueberdieseelenf03fechgoog Internet Archive (NYPL)] — [https://archive.org/details/ueberdieseelenf02fechgoog Internet Archive (UCal)] — [https://archive.org/details/ueberdieseelenf00fechgoog Internet Archive (UMich)] <small>2nd ed.</small>, 1907. [https://books.google.com/books?id=Xi0RAAAAYAAJ Google (Harvard)]
* ''Die drei Motive und Gründe des Glaubens'' ("The three motives and reasons of faith") (1863). [https://books.google.com/books?id=akEOAAAAYAAJ Google (Harvard)] — [https://archive.org/details/diedreimotiveun00fechgoog Internet Archive (NYPL)]
* ''Einige Ideen zur Schöpfungs- und Entwickelungsgeschichte der Organismen'' (1873). [https://archive.org/details/einigeideenzurs00fechgoog Internet Archive (UMich)]
* (Dr. Mises) ''[[Kleine Schriften]]'' (1875). [https://archive.org/details/kleineschriften00fechgoog Internet Archive (UMich)]
* ''Erinnerungen an die letzen Tage der Odlehre und ihres Urhebers'' (1876). [https://books.google.com/books?id=sjsOAAAAYAAJ Google (Harvard)]
* ''Vorschule der Aesthetik'' (1876). 2 Volumes. [https://archive.org/details/vorschulederaes01fechgoog Internet Archive (Harvard)]
* ''In Sachen der Psychophysik'' (1877). [https://archive.org/details/insachenderpsyc00fechgoog Internet Archive (Stanford)]
* ''Die Tagesansicht gegenüber der Nachtansicht'' (1879). [https://books.google.com/books?id=AoINAAAAQAAJ Google (Oxford)] <small>2nd ed.</small>, 1904. [https://archive.org/details/dietagesansicht01fechgoog Internet Archive (Stanford)]
* ''Revision der Hauptpuncte der Psychophysik'' (1882). [https://archive.org/details/revisionderhaup01fechgoog Internet Archive (Harvard)]
*''Kollektivmasslehre'' (1897). [https://archive.org/details/kollektivmassle00fechgoog Internet Archive (NYPL)]
==Tham khảo==
{{tham khảo}}
== Đọc thêm ==
* Heidelberger, M. (2001), "Gustav Theodor Fechner" in ''Statisticians of the Centuries'' (ed. C. C. Heyde and E. Seneta) pp.&nbsp;142–147. New York: [[Springer Verlag]], 2001.
* Heidelberger, M. (2004), ''Nature From Within: Gustav Theodor Fechner and his Psychophysical Worldview'' (trans. Cynthia Klohr),  Pittsburgh, PA: [[University of Pittsburgh Press]], 2004. {{ISBN|0-822-9421-00}}
* Robinson, David K. (2010), "Gustav Fechner: 150 years of Elemente der Psychophysik", in ''History of Psychology'', Vol 13(4), Nov 2010, pp.&nbsp;409–410. [http://psycnet.apa.org/index.cfm?fa=buy.optionToBuy&id=2010-24691-003]
* Stigler, Stephen M. (1986), ''The History of Statistics: The Measurement of Uncertainty before 1900'', Cambridge, MA: [[Harvard University Press]], pp.&nbsp;242–254.

== Liên kết ngoài ==
{{Commons|Gustav Theodor Fechner}}
* {{Gutenberg author | id=Fechner,+Gustav+Theodor | name=Gustav Theodor Fechner}}
* {{Internet Archive author |sname=Gustav Theodor Fechner}}
* [http://www.philosopher.eu/others-writings/william-james-on-fechner William James on Fechner]
* Works of [https://web.archive.org/web/20090211115441/http://gutenberg.spiegel.de/index.php?id=19&autorid=161&autor_vorname=+Gustav+Theodor&autor_nachname=Fechner&cHash=b31bbae2c6 Gustav Theodor Fechner] at Projekt Gutenberg-DE. (German)
* Excerpt from [http://psychclassics.yorku.ca/Fechner/ ''Elements of Psychophysics''] from the Classics in the History of Psychology website.
* Robert H. Wozniak's [http://psychclassics.yorku.ca/Fechner/wozniak.htm Introduction to ''Elemente der Psychophysik''.]
* [http://vlp.mpiwg-berlin.mpg.de/people/data?id=per68 Biography, bibliography and digitized sources] in the [[Virtual Laboratory]] of the [[Max Planck Institute for the History of Science]]
* Granville Stanley 1912 [https://archive.org/stream/foundersofmodern00halluoft#page/124/mode/2up 'Founders of modern psychology''] p.&nbsp;125ff archive.org
* Gustav Theodor Fechner 1904 [https://archive.org/details/littlebookoflife00fechuoft ''The Little Book of Life after Death''] Foreword by William James
* Gustav Theodor Fechner 1908 [https://archive.org/details/livingword00worcrich ''The Living Word'']
* [https://web.archive.org/web/20160304053646/http://statprob.com/encyclopedia/gustavtheodorfechner.html Gustav Theodor Fechner] at statprob.com

[[Thể loại:Nhà toán học Đức thế kỷ 19]]
[[Thể loại:Nhà tâm lý học Đức]]
[[Thể loại:Mất năm 1887]]
[[Thể loại:Sinh năm 1801]]