Xem mã nguồn của Hệ đo lường quốc tế

{{1000 bài cơ bản}}
{{Đổi hướng|SI}}
{{cần thêm chú thích}}
[[Tập tin:SI base unit.svg|thumb|7 đơn vị cơ bản SI]]
'''Hệ đo lường quốc tế''' ([[tiếng Pháp]]: '''S'''ystème '''I'''nternational d'unités; viết tắt: '''SI'''), là 1 [[hệ thống đo lường]] thống nhất được sử dụng rộng rãi trên [[thế giới]]. Nó được sử dụng trong hoạt động [[kinh tế]], [[thương mại]], [[khoa học]], [[giáo dục]] và [[công nghệ]] của phần lớn các [[Quốc gia|nước]] trên [[Trái Đất|thế giới]] ngoại trừ [[Hoa Kỳ|Mỹ]], [[Liberia]] và [[Myanmar]]. Năm [[1960]], '''SI''' đã được chọn làm bộ tiêu chuẩn thu gọn của [[Hệ thống đo lường|hệ đo lường]] [[mét]] - [[kilôgam]] - [[giây]] hiện hành, hơn là của [[hệ thống đo lường]] cũ [[Centimet|xentimét]] - [[gam]] - [[giây]]. Một số đơn vị đo lường mới được bổ sung cùng với sự giới thiệu của SI cũng như vào sau đó. SI đôi khi được tham chiếu tới như là [[hệ mét]] (đặc biệt tại [[Hoa Kỳ|Mỹ]], là quốc gia vẫn chưa thông qua việc sử dụng hệ đo lường này mặc dù nó đã được sử dụng rộng rãi trong những năm gần đây, và tại [[Vương quốc Liên hiệp Anh và Bắc Ireland]], là quốc gia mà việc chuyển đổi vẫn chưa hoàn thành). Hệ đo lường quốc tế tham chiếu đến các tiêu chuẩn đặc trưng của đo lường có nguồn gốc hoặc mở rộng từ [[hệ mét]]; tuy nhiên, không phải toàn bộ các [[Đơn vị đo|đơn vị đo lường]] của [[hệ mét]] được chấp nhận làm đơn vị đo lường của SI. Các nhà khoa học vừa công bố một đơn vị tính trọng lượng mới vào hệ đo lường quốc tế, các đơn vị đo lường mới là ronnagram và ketagram, theo 1 số thông tin chưa chính thức thì 1 ronnagram= 1x10<sup>27</sup> gram, 1 ketagram= 1x10<sup>30</sup> gram

Có 7 [[đơn vị cơ bản]] và một số [[Đơn vị dẫn xuất trong SI|đơn vị dẫn xuất]], cùng với 1 bộ các [[tiền tố]]. Các đơn vị đo lường phi SI có thể chuyển đổi sang đơn vị đo lường của SI (hoặc ngược lại) phù hợp với các hệ số chuyển đổi đơn vị đo lường. Hầu hết mọi đơn vị phi SI đã được định nghĩa lại theo các đơn vị của SI.

== Nguồn gốc ==
[[Tập tin:Platinum-Iridium meter bar.jpg|nhỏ|[[Mét]]]]

Các [[Đơn vị đo|đơn vị đo lường]] của SI được quyết định chọn lựa sau hàng loạt các hội nghị quốc tế được tổ chức bởi [[tổ chức tiêu chuẩn]] là [[Văn phòng Cân đo Quốc tế]] ([[Văn phòng Cân đo Quốc tế|BIPM]]). SI được đặt tên lần đầu tiên năm [[1960]] và sau đó được bổ sung năm [[1971]].

Nguồn gốc thực sự của SI, hay [[hệ mét]], có thể tính từ những năm [[1640]]. Nó được phát minh bởi các [[nhà khoa học]] [[Pháp]] và nhận được sự quảng bá lớn bởi [[cách mạng Pháp|Cuộc cách mạng Pháp]] năm [[1789]] để trở nên phổ biến hơn. [[Hệ mét]] được [[phát triển]] kể từ năm [[1791]] trở đi bởi hội đồng [[Viện Hàn lâm Khoa học Pháp]] được ủy nhiệm bởi [[Palais Bourbon]] và [[Louis XVI của Pháp|Louis XVI]] để tạo ra một [[Hệ thống đo lường|hệ đo lường]] thống nhất và hợp lý.<ref>{{chú thích web|url=http://www1.bipm.org/en/si/history-si/name_kg.html|title=The name "kilogram"|publisher=[[Ủy ban Quốc tế về Cân đo|International Bureau for Weights and Measures]]|access-date =ngày 25 tháng 7 năm 2006|archive-date = ngày 14 tháng 5 năm 2011 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110514110300/http://www1.bipm.org/en/si/history-si/name_kg.html|url-status=dead}}</ref> Nhóm này bao gồm [[Antoine Lavoisier|Antoine-Laurent Lavoisier]] ("cha đẻ của [[hóa học]] hiện đại") và các [[nhà toán học]] [[Pierre-Simon Laplace]] và [[Adrien-Marie Legendre]],<ref name=Alder>{{chú thích sách|title = The Measure of all Things&mdash;The Seven-Year-Odyssey that Transformed the World|last= Alder|first= Ken|year= 2002|publisher= Abacus|location= Luân Đôn
|isbn= 0-349-11507-9}}</ref>{{rp|89}} đã sử dụng các nguyên tắc đo [[chiều dài]], [[thể tích]] và [[khối lượng]] được đề xuất bởi [[giáo sĩ]] [[Anh]] [[John Wilkins]] năm [[1668]]<ref>{{chú thích sách|url = http://www.worldcat.org/title/from-artefacts-to-atoms-the-bipm-and-the-search-for-ultimate-measurement-standards/oclc/705716998/viewport|title = From artefacts to atoms: the BIPM and the search for ultimate measurement standards|publisher = [[Oxford University Press]]|year = 2012|page = xxvii|first1 = Terry|last1 = Quinn|quote = he [Wilkins] proposed essentially what became... the French decimal metric system|isbn = 978-0-19-530786-3}}</ref><ref>{{chú thích sách|author-link= John Wilkins|first1 = John|last1 = Wilkins|year= 1668|title= An Essay towards a Real Character and a Philosophical Language|chapter = VII|pages= 190–194|publisher= The Royal Society}}<br>{{chú thích web|url = http://www.metricationmatters.com/docs/WilkinsTranslationLong.pdf |title = Reproduction (33 MB)|access-date = ngày 6 tháng 3 năm 2011}}; {{chú thích web|url = http://www.metricationmatters.com/docs/WilkinsTranslationShort.pdf |access-date = ngày 6 tháng 3 năm 2011 |title = Transcription (126 kB)}}</ref> và khái niệm sử dụng [[Kinh tuyến gốc (Greenwich)|kinh tuyến gốc]] [[Trái Đất]] làm [[Đơn vị đo|đơn vị]] [[Chiều dài|độ dài]] định nghĩa cơ bản, ban đầu được một [[giáo sĩ]] [[Pháp]] là [[Gabriel Mouton]] đề xuất năm [[1670]].<ref>{{chú thích web|url = http://www.encyclopedia.com/doc/1G2-2830903071.html|title = Mouton, Gabriel|work = Complete Dictionary of Scientific Biography|year = 2008|publisher = encyclopedia.com|access-date = ngày 30 tháng 12 năm 2012}}</ref><ref name = Mouton>{{MacTutor|title=Gabriel Mouton|id=Mouton|date=January 2004}}</ref> [[Hệ mét]] cố gắng lựa chọn các [[Đơn vị đo|đơn vị đo lường]] không mang tính tùy ý, trong khi gắn liền với [[Ý thức hệ|tư tưởng]] chính thức của cuộc [[cách mạng]] là "lý trí thuần túy"; nó là một sự cải thiện đáng kể đối với các [[đơn vị đo]] hiện hành ngày ấy do giá trị của chúng thông thường phụ thuộc theo từng khu vực.

*[[Đơn vị đo chiều dài|Đơn vị đo lường quan trọng nhất]] là đơn vị đo [[chiều dài]]: 1 [[mét]] đã từng được [[định nghĩa]] là 1/10.000.000 của khoảng cách từ [[Địa cực|cực]] tới [[xích đạo]] dọc theo [[kinh tuyến]] đi qua [[Paris]]. Nó dài hơn xấp xỉ 10% so với 1 [[yard|thước Anh]]. Sau đó 1 chiếc thước [[platin]] với [[tiết diện]] hình chữ X đã được sản xuất để phục vụ cho mục đích dễ dàng kiểm tra tiêu chuẩn [[chiều dài]] của 1 [[mét]]. Tuy nhiên, vì những khó khăn của việc đo đạc thực tế [[chiều dài]] của góc phần tư [[kinh tuyến]] trong [[Thế kỷ 18|thế kỷ XVIII]], chiếc thước mẫu [[platin]] đầu tiên đã ngắn hơn 0,2 [[milimét|mm]]. Sau đó các [[chiều dài]] [[bước sóng]] [[bức xạ]] khác nhau đã được giới thiệu để có thể [[định nghĩa]] một cách [[trừu tượng]] [[chiều dài]] (không đổi) của đơn vị [[mét]], và cuối cùng [[mét]] đã được [[định nghĩa]] như là khoảng cách mà một [[Quang tuyến|tia sáng]] có thể đi được trong [[chân không]] trong 1 khoảng [[thời gian]] cụ thể.
* Đơn vị đo cơ bản của [[khối lượng]] là [[gam]], nhưng đã nhanh chóng bị chuyển sang [[kilôgam]], đã được [[định nghĩa]] như là [[khối lượng]] của [[Nước cất|nước nguyên chất]] tại điểm mà nó nặng nhất (+3,98 <sup>0</sup>C) trong 1 [[khối lập phương]] có các [[Cạnh (hình học)|cạnh]] bằng 1/10 của mét. 1 [[kilôgam]] bằng khoảng 2,2 [[Pound (khối lượng)|pound]]. Khoảng [[không gian]] lập phương này còn được gọi là 1 [[lít]] để [[thể tích]] của các [[chất lỏng]] khác nhau có thể dễ dàng so sánh. Năm [[1799]], một ống [[Hình trụ tròn|hình trụ]] bằng [[platin]] đã được sản xuất để làm tiêu chuẩn cho [[kilôgam]], vì thế tiêu chuẩn dựa trên cơ sở [[nước]] chưa bao giờ được sử dụng như là tiêu chuẩn gốc khi mà [[hệ mét]] thực sự được sử dụng. Năm [[1890]], nó được thay thế bằng ống hình trụ là [[hợp kim]] gồm 90[[Ký hiệu Phần trăm|%]] [[platin]] và 10[[Ký hiệu Phần trăm|%]] [[iridi]]. Nó được sử dụng làm [[kilôgam]] tiêu chuẩn từ đó đến nay và được lưu giữ ở [[Paris]]. [[Kilôgam]] là [[Đơn vị đo|đơn vị đo lường]] cơ bản duy nhất không được [[định nghĩa]] lại theo thuật ngữ của các [[hiện tượng]] [[tự nhiên]] không đổi. Tuy nhiên, tại cuộc họp của [[Hội Khoa học Hoàng gia Anh|Hội khoa học Hoàng gia]] tại [[Luân Đôn]] vào ngày [[15 tháng 2|15/2]]/[[2005]], các [[nhà khoa học]] đã lên tiếng kêu gọi thay thế [[khối lượng]] của ''kilôgam tiêu chuẩn'' ở Paris vì định nghĩa chính thức chỉ rõ rằng "[[Thuộc tính vật lý|thuộc tính]] không thay đổi của [[tự nhiên]]" cần được sử dụng (hơn là 1 vật cụ thể mà khối lượng của nó có thể bị thay đổi). Ngày [[16 tháng 11|16/11]]/[[2018]], [[Hội nghị toàn thể về Cân đo]] ([[Hội nghị toàn thể về Cân đo|CGPM]]) tổ chức tại [[Versailles]] tiến hành [[Đầu phiếu|bỏ phiếu]], thông qua việc bãi bỏ định nghĩa [[Kilôgam|kilogram]] cũ và chào đón định nghĩa [[Đại lượng vật lý|đại lượng]] kilogram mới. Các nhà khoa học đề xuất: xác định khái niệm "một kilogram" bằng [[hằng số Planck]]. Việc bỏ phiếu sau khi thông qua, [[định nghĩa]] kilogram mới chính thức được áp dụng vào [[Ngày Đo lường Khoa học Thế giới]] - [[20 tháng 5|20/5]]/[[2019]].
* Đơn vị đo [[nhiệt độ]] là [[Độ Celsius|độ bách phân]] hay [[độ Celsius]] (C), có nghĩa là thang [[thủy ngân]] giữa [[Nhiệt độ nóng chảy|điểm đóng băng]] và [[Nhiệt độ bay hơi|điểm sôi]] của [[nước]] nguyên chất được chia thành 100 phần bằng nhau. Nước [[Sự sôi|sôi]] vì thế là 100 độ Celsius và nước [[Đông đặc|đóng băng]] là 0 độ Celsius. Đây là [[Đơn vị đo|đơn vị đo lường]] [[nhiệt độ]] của [[hệ mét]] trong sử dụng thông thường. Khoảng 100 năm sau, các nhà khoa học phát hiện ra [[Nhiệt độ không tuyệt đối|điểm 0 tuyệt đối]]. Điều này dẫn đến sự ra đời của thang đo [[nhiệt độ]] mới, được gọi là thang độ tuyệt đối hay thang [[Kelvin]], nó xác định lại điểm 0 nhưng vẫn sử dụng 100 kelvin bằng khoảng cách giữa [[Nhiệt độ nóng chảy|điểm đóng băng]] và [[Nhiệt độ bay hơi|điểm sôi]] của nước nguyên chất.
*[[Đơn vị đo thời gian|Đơn vị đo lường]] [[thời gian]] của hệ mét là [[giây]], nguyên thủy được [[định nghĩa]] như là 1/86.400 của 1 ngày [[Số bình quân|trung bình]]. Các hình thức định nghĩa giây đã thay đổi vài lần để đáp ứng được các yêu cầu ngày càng tăng của [[khoa học]] (các quan sát [[Thiên văn học|thiên văn]], [[đồng hồ]] [[âm thoa]], [[đồng hồ thạch anh]] và sau đó là [[đồng hồ nguyên tử]] [[xeri|xêri]]) nhưng những [[đồng hồ đeo tay]] vẫn không chịu ảnh hưởng (một cách tương đối).

Sự chấp nhận nhanh chóng [[hệ mét]] như là công cụ của [[kinh tế]] và các hoạt động [[thương mại]] hằng ngày chủ yếu dựa trên cơ sở sự thiếu hụt của các [[hệ thống đo lường]] theo [[phong tục]], [[tập quán]] tại nhiều [[quốc gia]] trong việc miêu tả một cách đầy đủ một số [[khái niệm]], hay là kết quả của những cố gắng để [[tiêu chuẩn hóa]] rất nhiều sai khác theo khu vực trong các [[hệ thống]] [[phong tục]], [[tập quán]]. Các yếu tố [[Thế giới|quốc tế]] cũng ảnh hưởng đến sự chấp nhận [[hệ mét]], vì nhiều [[quốc gia]] tăng cường các hoạt động [[thương mại]]. Về [[khoa học]], nó cung cấp một sự tiện lợi trong việc tính toán các [[Đại lượng vật lý|đại lượng]] lớn và nhỏ vì nó rất phù hợp với [[Hệ thập phân|hệ đếm thập phân]] của chúng ta.

Sự khác biệt về [[văn hóa]] cũng có thể hiện diện trong việc sử dụng [[hệ mét]] trong cuộc sống hàng ngày theo từng khu vực. Ví dụ, [[bánh mì]] được bán ở nhiều nước có [[khối lượng]] 1 hoặc 2&nbsp;kg, nhưng bạn phải mua chúng theo cơ số nhân của 100 gam tại [[Liên Xô]] cũ. Ở một số nước, [[Thể tích|dung tích]] của một chiếc cốc không chính thức là 250 mL, và giá của một số mặt hàng đôi khi được tính theo 100 g hơn là cho 1&nbsp;kg.

Những người bình thường có thể không cần quan tâm đến sự cải tiến và hoàn thiện của [[hệ mét]] trong khoảng 200 năm qua, nhưng các chuyên gia vẫn phải cố gắng để hoàn thiện [[hệ mét]] để nó phù hợp hơn với những [[nghiên cứu]] [[khoa học]] (ví dụ từ [[CGS]] sang [[MKS]] tới hệ SI hay sự [[Sáng chế|phát minh]] ra thang Kelvin). Những sự thay đổi này không ảnh hưởng tới việc sử dụng [[hệ mét]] hằng ngày. Sự hiện diện của các điều chỉnh là một lý do biện hộ cho việc sử dụng của [[các đơn vị đo lường theo tập quán]] thay vì [[hệ mét]]. Tuy nhiên các [[Đơn vị đo|đơn vị đo lường]] theo [[phong tục]], [[tập quán]] này ngày nay về cơ bản đã được [[định nghĩa]] lại theo các thuật ngữ của các [[Đơn vị đo|đơn vị đo lường]] của SI, vì thế bất kỳ sự sai khác nào trong định nghĩa các đơn vị đo lường theo SI đều gây ra sự sai khác trong định nghĩa của các đơn vị đo lường theo tập quán.

== Cơ sở ==
SI được xây dựng trên cơ sở của 7 đơn vị đo lường cơ bản của SI, đó là [[kilôgam]], [[mét]], [[giây]], [[ampe]], [[kelvin]], [[mol]] và [[candela]]. Các [[Đơn vị đo|đơn vị]] này được sử dụng để định nghĩa các đơn vị đo lường suy ra khác.

SI cũng định nghĩa một số các [[Tiền tố SI|tiền tố của SI]] để sử dụng cùng với [[Đơn vị đo|đơn vị đo lường]]: các tiền tố này kết hợp với bất kỳ [[Đơn vị đo|đơn vị đo lường]] nào để tạo ra các [[bội số]] hay [[Phân số|ước số]] của nó. Ví dụ, tiền tố ''kilô'' biểu hiện là bội số hàng nghìn (ngàn), vì thế kilômét bằng 1.000 mét, kilôgam bằng 1.000 gam v.v. Cũng cần lưu ý rằng 1 phần triệu của kilôgam là miligam, không phải micrôkilôgam.

== Kiểu viết trong SI ==
* Các ký hiệu được viết bằng [[chữ thường]], ngoại trừ các [[Biểu tượng|ký hiệu]] lấy theo tên người. Điều đó có nghĩa là [[Biểu tượng|ký hiệu]] cho [[Đo áp suất|đơn vị đo]] [[áp suất]] của SI, lấy tên của [[Blaise Pascal]], là [[Pascal (đơn vị)|Pa]], trong khi [[đơn vị đo]] tự bản thân nó là [[Pascal (đơn vị)|pascal]]. Trong danh mục chính thức của SI chỉ có 1 ngoại lệ duy nhất trong quy tắc viết hoa, đó là ký hiệu của lít. Nó có thể viết là l hay L đều được chấp nhận.
* Các ký hiệu được viết theo số ít. Ví dụ trong [[tiếng Anh]] phải viết là "25 kg" chứ không phải "25 kgs". Trong [[tiếng Việt]], điều này không ảnh hưởng gì do không có sự khác nhau trong cách gọi theo số nhiều và số ít.
* Các ký hiệu, dù là viết tắt nhưng không có dấu chấm (.) ở cuối.
* Được khuyến khích sử dụng các ký hiệu theo kiểu viết Roman thường (ví dụ, m cho mét, L hay l cho lít), để có thể dễ dàng phân biệt với các ký hiệu của [[Biến số|biến]] ([[tham số]]) trong [[toán học]] và [[Vật lý học|vật lý]] (ví dụ, ''m'' cho tham số [[khối lượng]], ''l'' cho tham số [[chiều dài]]).
* Một dấu cách giữa số và ký hiệu: 2,21&nbsp;kg, 7,3 × 10<sup>2</sup> m². Có 1 ngoại lệ trong trường hợp này. Ký hiệu của [[góc]] phẳng như độ, phút và giây (°, ′ và ″) được đặt liền ngay sau giá trị số mà không có khoảng trống.
* SI sử dụng các khoảng trống để tách các số ([[phần nguyên]]) theo từng bộ ba chữ số. Ví dụ 1 000 000 hay 342 142 (hoàn toàn không giống với việc sử dụng các dấu chấm hay phẩy trong các hệ đo lường khác, như 1.000 hay 1.000.000).
* SI sử dụng [[dấu phẩy]] duy nhất để chia tách phần [[Hệ thập phân|thập phân]] cho đến năm [[1997]]. Số "hai mươi tư phẩy năm mươi mốt" được viết là "24,51". Năm 1997 [[Hội nghị toàn thể về Cân đo|CGPM]] quyết định rằng [[dấu chấm]] sẽ là dấu chia tách phần thập phân cho các [[văn bản]] mà trong đó chủ yếu là [[tiếng Anh]] ("24.51"); dấu phẩy sẽ là dấu chia tách phần thập phân cho các văn bản bằng [[ngôn ngữ]] khác.
* Ký hiệu cho các đơn vị được suy ra từ các đơn vị đo khác bằng cách nhân chúng với nhau được kết nối với nhau với một khoảng trống hoặc một dấu chấm nhân (·) ở giữa, ví dụ N m hay N · m.
* Ký hiệu được tạo thành do việc chia của hai đơn vị đo được kết nối với nhau bằng dấu [[Dấu câu|gạch chéo]] (/), hoặc được viết dưới dạng số mũ với [[lũy thừa]] âm, ví dụ "m/s", hay "m s<sup>-1</sup>" hay "m · s<sup>-1</sup>" hoặc <math>\frac{\mbox{m}}{\mbox{s}}</math>. Dấu gạch chéo không được sử dụng nếu như kết quả là phức hợp, ví dụ "kg · m<sup>-1</sup> · s<sup>-2</sup>", không phải là "kg/m · s²".
* Nếu không dùng tên Việt hóa của các đơn vị nên viết mét, lít và gam thành ''metre'', ''litre'' và ''gram''&nbsp;– thay vì ''meter'', ''liter'' và ''gramme''.

Với một số ngoại lệ (chẳng hạn [[bia tươi]] được bán ở Anh) hệ thống có thể được sử dụng hợp pháp tại mọi [[quốc gia]] trên [[thế giới]] và rất nhiều [[quốc gia]] không cần thiết phải duy trì định nghĩa của các [[đơn vị đo]] khác. Các quốc gia khác vẫn còn công nhận các [[đơn vị đo phi SI]] (ví dụ như [[Hoa Kỳ|Mỹ]] hay [[Anh]]) cần phải định nghĩa các đơn vị đo lường theo [[chuyển đổi đơn vị đo lường|thuật ngữ của các đơn vị đo của SI]]; ví dụ, 1 [[inch]] thông thường được định nghĩa bằng chính xác 0,0254 mét. Tuy nhiên, tại Mỹ, các khoảng cách địa lý không được định nghĩa lại do sai số tích lũy nó có thể để lại và một lý do khác là '''survey foot''' và '''survey inch''' (là 2 đơn vị đo [[chiều dài]] sử dụng trong công tác lập [[bản đồ]]) vẫn là các đơn vị đo tách biệt. [[Ordnance Survey]], tổ chức lập bản đồ ở Anh, đã lập các bản đồ theo hệ mét từ trước [[Chiến tranh thế giới thứ hai]].

== Các đơn vị ==

=== Các đơn vị cơ bản ===
Các đơn vị đo lường dưới đây là nền tảng cơ sở để từ đó các đơn vị khác được suy ra (dẫn xuất), chúng là hoàn toàn [[độc lập]] với nhau. Các định nghĩa dưới đây được chấp nhận rộng rãi.

Các đơn vị đo lường cơ bản:

{| class=wikitable
|-
!Tên!![[Biểu tượng|Ký hiệu]]!![[Đại lượng]]!![[Định nghĩa]]
|-
|[[giây]]|| s || [[Thời gian]] ||''s'' thoả mãn:
<math>\triangle v _\text{Cs} = 9 192 631 770 \frac{1}{s}</math>

với <math>\vartriangle v _\text{Cs}</math> là [[tần số]] [[bức xạ điện từ]] phát ra bởi [[nguyên tử]] [[Caesi-137|caesi-133]] cô lập, khi nó chuyển đổi giữa hai trạng thái cơ bản siêu tinh tế.
|-
|[[mét]] || m ||[[Chiều dài]] || ''m'' thoả mãn:
<math>c = 299792458 \frac{m}{s}</math>

với c là [[tốc độ ánh sáng]] trong chân không, s được định nghĩa như trên.
|-
|[[Kilôgam|kilogram]] || kg || [[Khối lượng]] || ''kg'' thoả mãn:
<math>h = 6,62607015 \times 10^{-34} \frac {kg \cdot m^2}{s}</math>

với h là [[hằng số Planck]],<nowiki/> m và s được <nowiki/>định<nowiki/> nghĩa như trên.
|-
|[[ampe]] || A || [[Dòng điện#Cường độ dòng điện|Cường độ dòng điện]] || ''A'' thoả mãn:
<math>e = 1,602176634 \cdot 10^{-19} A \cdot s</math>

với e là điện tích của 1 [[electron]], s được định nghĩa như trên.
|-
|[[kelvin]] || K || [[Nhiệt độ]] || ''K'' thoả mãn:
<math>k _\text{B} = 1,380649 \cdot 10^{-23} kg \cdot m^{2} \cdot s^{-2} \cdot K^{-1}</math>

với <math>k _\text{B}</math> là [[hằng số Boltzmann]], ''kg'', ''m'', ''s'' được định nghĩa như trên
|-
|[[mol]] || mol ||[[Số hạt]]|| 1&nbsp;mol bằng chính xác 6,02214076 × 10<sup>23</sup> hạt.
|-
|[[candela]] || cd || [[Cường độ chiếu sáng]]|| ''cd'' thoả mãn:
<math>K _\text{cd} = 683 \cdot cd \cdot sr \cdot kg^{-1} \cdot m^{-2} \cdot s^3 </math>

với {{Math|''K''<sub>cd</sub>}} là hiệu suất khả kiến của [[bức xạ điện từ]] [[đơn sắc]] tại tần số {{val|540|e=12|u=1/''s''}}, ''sr'' là [[steradian]], ''kg'', ''M'', ''s'' được định nghĩa như trên.
|}

=== Các đơn vị đo dẫn xuất không thứ nguyên ===
Các đơn vị đo lường của SI được suy ra từ các đơn vị đo cơ bản và là  thứ nguyên. Các đơn vị đo dẫn xuất không thứ nguyên của SI:

{| class=wikitable 
|-
!Tên!! Ký hiệu!! Đại lượng đo!! Định nghĩa 
|-
|[[Radian|rađian]] || rad || [[Góc]] || Đơn vị đo góc là góc trương tại [[Tâm (hình học)|tâm]] của 1 [[hình tròn]] theo 1 [[Cung (hình học)|cung]] có [[chiều dài]] bằng [[chiều dài]] [[bán kính]] của [[đường tròn]]. Như vậy ta có 2π rađian trong [[hình tròn]].
|-
|[[Steradian|sterađian]] || sr || [[Góc khối]] || Đơn vị đo góc khối là góc khối trương tại [[Tâm (hình học)|tâm]] của 1 [[quả cầu|hình cầu]] có bán kính r theo 1 phần trên bề mặt của hình cầu có diện tích r². Như vậy ta có 4π sterađian trong [[Quả cầu|hình cầu]].
|}

=== Các đơn vị dẫn xuất với tên đặc biệt ===
Các đơn vị đo cơ bản có thể ghép với nhau để suy ra những đơn vị đo khác cho các đại lượng khác. Một số có tên theo bảng dưới đây. Các đơn vị dẫn xuất của SI với tên đặc biệt:

{| class=wikitable
|-
!Tên!! Ký hiệu!! Đại lượng đo!! Chuyển sang đơn vị cơ bản
|-
|[[hertz|héc]] (hertz) || Hz || [[Tần số]] ||s<sup>−1</sup>
|-
|[[Newton (đơn vị)|niutơn]] (newton)|| N || [[Lực]] ||kg m s <sup>−2</sup>
|-
|[[joule|jun]] (joule) || J ||[[Công (vật lý học)|Công]]|| N m = kg m² s<sup>−2</sup>
|-
|[[watt|oát]] (watt) || W || [[Công suất]] || J/s = kg m² s<sup>-3<sup>
|-
|[[Pascal (đơn vị)|pascal]]|| Pa || [[Áp suất]] || N/m2 = kg m<sup>−1</sup> s<sup>−2</sup>
|-
|[[Lumen (đơn vị)|lumen]]|| lm || [[Thông lượng chiếu sáng]] ([[quang thông]]) || cd sr
|-
|[[lux]] || lx || [[Độ rọi]] || cd sr m<sup>−2</sup>
|-
|[[coulomb (đơn vị)|culông]] || C || [[Tĩnh điện]] || A s
|-
|[[vôn]] (volt) || V || [[Điện thế|Hiệu điện thế]] || J/C = kg m² A<sup>−1</sup> s<sup>−3</sup>
|-
|[[ohm]] || Ω || [[Điện trở]] || V/A = kg m² A<sup>−2</sup> s<sup>−3</sup>
|-
|[[farad]] || F || [[Điện dung]] || Ω<sup>−1</sup> s = A<sup>2</sup> s<sup>4</sup> kg<sup>−1</sup> m<sup>−2</sup>
|-
|[[weber]] || Wb || [[Từ thông]] || kg m² s<sup>−2</sup> A<sup>−1</sup>
|- 
|[[tesla]] || T || [[Cường độ cảm ứng từ]] || Wb/m² = kg s<sup>−2</sup> A<sup>−1</sup>
|- 
|[[Henry (đơn vị)|henry]] || H || [[Cường độ tự cảm]] || Ω s = kg m² A<sup>−2</sup> s<sup>−2</sup>
|- 
|[[Siemens (đơn vị)|siemens]] || S || [[Dẫn điện|Độ dẫn điện]] || Ω<sup>−1</sup> = kg<sup>−1</sup> m<sup>−2</sup> A² s³
|- 
|[[becquerel|becơren]] || Bq || [[Cường độ phóng xạ]] ([[Phóng xạ|phân rã]] trên đơn vị thời gian) || s<sup>−1</sup>
|- 
|[[Gray (đơn vị)|gray]]|| Gy || [[Lượng hấp thụ]] (của [[bức xạ ion hóa]]) || J/kg = m² s<sup>−2</sup>
|- 
|[[Sievert (đơn vị)|Sievert]] || Sv || [[Lượng tương đương]] (của [[bức xạ ion hóa]]) || J/kg = m² s<sup>−2</sup>
|- 
|[[katal]] || kat || [[Độ hoạt hóa xúc tác]]|| mol/s = mol s<sup>−1</sup>
|-
|[[độ Celsius]] (độ C) || °C || [[nhiệt độ]] || nhiệt độ nhiệt động học K - 273,15
|}

=== Các đơn vị phi SI được chấp nhận sử dụng với SI ===
Các đơn vị đo lường sau không phải là đơn vị đo lường của SI nhưng được "chấp nhận để sử dụng trong hệ đo lường quốc tế."

==== Các đơn vị phi SI được chấp nhận sử dụng với SI ====
{| class=wikitable
|-
!Tên!! Ký hiệu!! Đại lượng đo!! Tương đương với đơn vị SI 
|-
|[[phút]] || min || rowspan="3" | [[thời gian]] || 1 min = 60 s
|-
|[[giờ]] || h || 1 h = 60 min = 3 600 s
|-
|[[ngày]] || d ||1 d = 24 h = 1 440 min = 86 400 s
|-
|[[độ (góc)|độ]] (của cung) || ° || rowspan="3" | [[góc]] || 1° = (π/180) rad
|-
|[[Phút (góc)|phút]] (của cung) || ′|| 1′ = (1/60)° = (π/10 800) rad
|-
|[[Giây (góc)|giây]] (của cung) || ″ || 1″ = (1/60)′ = (1/3 600)° = (π/648 000) rad
|-
|[[lít]] || l hay L || [[thể tích]] || 0,001 m³
|-
|[[tấn]] || t || [[khối lượng]] || 1 t = 10³ kg
|}

==== Các đơn vị phi SI chưa được chấp nhận bởi CGPM (Hội nghị toàn thể về Cân đo) ====
{| class=wikitable
|-
!Tên!! Ký hiệu!! Đại lượng đo!! Tương đương với đơn vị SI
|-
|[[nepơ]] (đại lượng đo trường) || rowspan="2" | Np || rowspan="4" | [[tỷ lệ]] (không [[Phân tích thứ nguyên|thứ nguyên]]) || L<sub>F</sub> = ln(F/F<sub>0</sub>) Np
|- 
|[[nepơ]] (đại lượng đo công suất) || L<sub>P</sub> = ½ ln(P/P<sub>0</sub>) Np
|-
|[[bel]], (đại lượng đo trường) || rowspan="2" | B || L<sub>F</sub> = 2 log<sub>10</sub>(F/F<sub>0</sub>) B
|- 
|[[bel]], (đại lượng đo công suất) || L<sub>P</sub> = log<sub>10</sub>(P/P<sub>0</sub>) B
|}

==== Các đơn vị kinh nghiệm phi SI được chấp nhận sử dụng trong SI ====
{| class=wikitable
|-
!Tên!! Ký hiệu!! Đại lượng đo!! Tương đương với đơn vị SI
|-
|[[electronvolt|êlectronvôn]] || eV || [[năng lượng]] || 1 eV = 1.602 177 33(49) × 10<sup>−19</sup> J
|-
|[[đơn vị khối lượng nguyên tử]] || u || [[khối lượng]] || 1 u = 1.660 540 2(10) × 10<sup>−27</sup> kg
|-
|[[đơn vị thiên văn]] || AU || [[chiều dài]] || 1 AU = 1.495 978 706 91(30) × 10<sup>11</sup> m
|}

==== Các đơn vị phi SI khác hiện được chấp nhận sử dụng trong SI ====
{| class=wikitable
|-
!Tên!! Ký hiệu!! Đại lượng đo!! Tương đương với đơn vị SI
|-
|[[nút (đơn vị)|nút]] || kn || [[vận tốc]] || 1 knot = 1 hải lý / giờ = (1 852 / 3 600) m/s
|-
|[[A (diện tích)|a]]|| a || rowspan="3" | [[diện tích]] ||1 a = 1dam² = 100 m²
|-
|[[hecta]] || ha || 1 ha = 100 a = 10.000 m²
|- 
|[[barn]]|| b || 1 b = 10<sup>−28</sup> m²
|-
|[[Pascal (đơn vị)|pascal]]|| Pa || rowspan="2" | [[áp suất]]
|1Pa = 1 N/m²
|-
|[[Bar (đơn vị)|bar]]|| ba || 1 ba = 10<sup>5</sup> Pa
|-
|[[hải lý]] ([[hải lý|dặm biển]])
|hải lý
| rowspan="3" |[[chiều dài]]
|1 hải lý = 1 852 m
|-
|[[ångström]], ăngstrôm || Å || 1 Å = 0,1&nbsp;nm = 10<sup>−10</sup> m
|}

=== Các tiền tố của SI ===
''Bài chính: [[Tiền tố SI|Các tiền tố của SI]]''

Các tiền tố sau đây của SI có thể được sử dụng để tạo ra các [[bội số]] hay [[Phân số|ước số]] của đơn vị đo lường gốc.

{| class=wikitable
|-
!10<sup>n</sup>!! Tiền tố!! Ký hiệu!! Tên gọi<sup>1</sup>!! Tương đương²
|- 
|10<sup>24</sup> || [[yôta]] (yotta) ||[[Yôta|Y]]|| [[Triệu]] [[tỷ]] tỷ || 1 000 000 000 000 000 000 000 000
|- 
|10<sup>21</sup> || [[zêta]] (zetta) || [[Zêta|Z]]|| [[1000 (số)|Nghìn]] ([[1000 (số)|ngàn]]) tỷ tỷ || 1 000 000 000 000 000 000 000
|-
|10<sup>18</sup> || [[êxa]] (exa) || [[Êxa|E]]|| Tỷ tỷ || 1 000 000 000 000 000 000
|-
|10<sup>15</sup> || [[pêta]] (peta) || [[Pêta|P]]|| Triệu tỷ || 1 000 000 000 000 000
|-
|10<sup>12</sup> || [[têra]] (tera) || [[Têra|T]]|| Nghìn (ngàn) tỷ || 1 000 000 000 000
|-
|10<sup>9</sup> || [[giga]] || [[Giga-|G]]|| Tỷ || 1 000 000 000
|-
|10<sup>6</sup> || [[mêga]] (mega) || [[Mêga|M]]|| [[Triệu]] ||1 000 000
|-
|10<sup>3</sup> || [[kilô]] (kilo) || [[Kilo-|k]]|| [[1000 (số)|Nghìn (ngàn)]] || 1 000
|-
|10<sup>2</sup> || [[héctô]] (hecto) || [[Héctô|h]]|| [[Trăm]] || 100
|-
|10<sup>1</sup> || [[đêca]] (deca) || [[Đêca|da]]|| [[10 (số)|Mười]] || 10
|-
|10<sup>−1</sup> || [[đêxi]] (deci) || [[Đêxi|d]]|| [[Một phần mười]] || 0,1
|-
|10<sup>−2</sup> || [[xenti]] (centi)|| [[Xenti|c]]|| Một phần trăm || 0,01
|-
|10<sup>−3</sup> || [[mili]] || [[Mili|m]]|| Một phần nghìn (ngàn) || 0,001
|-
|10<sup>−6</sup> || [[micrô]] (micro) || [[Micro-|µ]]|| Một phần triệu || 0,000 001
|-
|10<sup>−9</sup> || [[nanô]] (nano) || [[Nano-|n]]|| Một phần tỷ ||0,000 000 001
|-
|10<sup>−12</sup> || [[picô]] (pico) || [[Pico-|p]]|| Một phần nghìn (ngàn) tỷ || 0,000 000 000 001
|-
|10<sup>−15</sup> || [[femtô]] (femto) || [[Femto-|f]]|| Một phần triệu tỷ || 0,000 000 000 000 001
|-
|10<sup>−18</sup> || [[atô]] || [[Atô|a]]|| Một phần tỷ tỷ || 0,000 000 000 000 000 001
|-
|10<sup>−21</sup> || [[zeptô]] || [[Zepto-|z]]|| Một phần nghìn (ngàn) tỷ tỷ || 0,000 000 000 000 000 000 001
|-
|10<sup>−24</sup> || [[yóctô]] (yotto) || [[Yóctô|y]]|| Một phần triệu tỷ tỷ || 0,000 000 000 000 000 000 000 001
|}

'''Ghi chú:'''

¹&nbsp;Đây chỉ là một trong rất nhiều [[Hệ đếm tiếng Việt|cách đếm số của người Việt]].

²&nbsp;Cách ghi số phù hợp với cách ghi phổ biến nhất của [[người Việt]] hiện nay.

=== Các tiền tố SI lỗi thời ===
''Bài chính: [[Các tiền tố SI lỗi thời]]''

Các tiền tố của SI dưới đây không được sử dụng nữa.

{| class=wikitable
|-
!10<sup>n</sup>!! Tiền tố!! Ký hiệu!! Tên gọi!! Tương đương
|-
|10<sup>4</sup> || [[các tiền tố phi SI|myria]] || ma || Mười nghìn (ngàn) || 10.000
|-
|10<sup>−4</sup> || [[myriô]] ||mo || Một phần mười nghìn (ngàn) || 0,000 1
|}

Các tiền tố kép cũng đã lỗi thời như micrômicrôfara, héctôkilômét, micrômilimét, v.v.

== Xem thêm ==
* [[Đo lường|Đo lường học]]
*[[Định nghĩa lại đơn vị đo lường quốc tế cơ bản 2019|Định nghĩa lại đơn vị đo lường quốc tế cơ bản]]
* Các hệ thống đo lường khác:
** [[Hệ đo lường Anh]]
** [[Hệ đo lường Mỹ]]
** [[Hệ đo lường cổ Trung Hoa|Hệ đo lường Trung Quốc]]
** [[Hệ đo lường cổ Việt Nam|Hệ đo lường cổ của Việt Nam]]
** [[Hệ thống đo lường Planck|Các đơn vị Planck]]
*[[Ủy ban Dữ liệu Khoa học và Công nghệ|CODATA]]
* [[Chuyển đổi các hệ đo lường sang hệ mét]]
* [[Hệ đo lường mét tại Mỹ]]
*[[Giờ Phối hợp Quốc tế|UTC]] (Giờ tiêu chuẩn quốc tế)
* [[Tiền tố nhị phân|Các tiền tố hệ nhị phân]] - được sử dụng để đo các đại lượng lớn của dữ liệu [[máy tính]].
*[[Bậc độ lớn (số)|Bậc độ lớn]]
* [[ISO 31]]
* [[Giây]]
* [[Phút]]
* [[Giờ]]

== Chú thích ==
{{Tham khảo}}

== Đọc thêm ==
* I. Mills, Tomislav Cvitas, Klaus Homann, Nikola Kallay, IUPAC: Quantities, Units and Symbols in Physical Chemistry, 2nd ed., Blackwell Science Inc 1993, [[ISBN 0-632-03583-8]].
* {{GreenBookRef}}
* [http://info.ee.surrey.ac.uk/Workshop/advice/coils/unit_systems/#rms Unit Systems in Electromagnetism] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20201030081637/http://info.ee.surrey.ac.uk/Workshop/advice/coils/unit_systems/#rms |date=2020-10-30 }}
* [<!--http://qdev.boulder.nist.gov/817.03/pubs/downloads/set/Watt_Triangle_sub1.pdf-->http://www.nist.gov/customcf/get_pdf.cfm?pub_id=32943 Metrology Triangle Using a Watt Balance, a Calculable Capacitor, and a Single- Electron Tunneling Device], MW Keller ''et al.'', 16/5/2008

== Liên kết ngoài ==
{{thể loại Commons|International System of Units}}
(trang [[Tiếng Việt]])
* [http://www.tcvn.gov.vn/ Tổng cục Tiêu chuẩn Đo lường Chất lượng Việt Nam]
* [http://www.vmi.gov.vn/ Trung tâm đo lường Việt Nam]
* [http://www.chinhphu.vn/portal/page?_pageid=33,638900&_dad=portal&_schema=PORTAL&docid=35816 Nghị định 134/2007/NĐ-CP quy định về đơn vị đo lường chính thức]
(trang [[Tiếng Anh]])
* [[BIPM]] [<!--http://www.bipm.fr/en/si/-->http://www.bipm.org/en/si/ Cơ quan duy trì SI] (Trang chủ)
* [<!--http://www.bipm.org/en/publications/brochure/-->http://www.bipm.org/en/si/si_brochure/general.html] (Tham chiếu về SI)
* [http://www.bipm.org/en/si/ BIPM Bureau International des Poids et Mesures (SI maintenance agency)] (home page)
** [http://www.bipm.org/en/si/si_brochure/ BIPM brochure] (SI reference)
* [http://www.iso.org/iso/iso_catalogue/catalogue_ics/catalogue_detail_ics.htm?csnumber=30669 ISO 80000-1:2009 ''Quantities and units – Part 1: General'']
* [http://physics.nist.gov/cuu/Units/bibliography.html NIST Official Publications]
** [http://physics.nist.gov/Pubs/SP330/sp330.pdf NIST Special Publication 330, 2008 Edition: The International System of Units (SI)] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160603215953/http://physics.nist.gov/Pubs/SP330/sp330.pdf |date = ngày 3 tháng 6 năm 2016}}
** [http://www.nist.gov/pml/pubs/sp811/index.cfm NIST Special Publication 811, 2008 Edition: Guide for the Use of the International System of Units]
** [http://www.nist.gov/pml/wmd/metric/upload/NIST-SP-814-Federal-Metric-Policy-1998.pdf NIST Special Pub 814: Interpretation of the SI for the United States and Federal Government Metric Conversion Policy] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160201203755/http://www.nist.gov/pml/wmd/metric/upload/NIST-SP-814-Federal-Metric-Policy-1998.pdf |date = ngày 1 tháng 2 năm 2016}}
* [http://www.sae.org/standardsdev/tsb/tsb003.pdf Rules for SAE Use of SI (Metric) Units]
* {{dmoz|Science/Reference/Units_of_Measurement/}}
* [http://www.engnetglobal.com/tips/convert.aspx EngNet Metric Conversion Chart] Online Categorised Metric Conversion Calculator
* [http://lamar.colostate.edu/~hillger/pdf/Practical_Guide_to_the_SI.pdf U.S. Metric Association. 2008. A Practical Guide to the International System of Units] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080409133218/http://lamar.colostate.edu/~hillger/pdf/Practical_Guide_to_the_SI.pdf |date = ngày 9 tháng 4 năm 2008}}
* [https://www.bipm.org/utils/common/pdf/CGPM-2018/26th-CGPM-Resolutions.pdf Văn bản ghi nhớ của Hội nghị toàn thể về Đo lường lần thứ 26, 2018] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20181119214326/https://www.bipm.org/utils/common/pdf/CGPM-2018/26th-CGPM-Resolutions.pdf |date = ngày 19 tháng 11 năm 2018}}(tiếng Anh và tiếng Pháp)

;History
* [ftp://cam.ctan.org/tex-archive/macros/latex/contrib/SIunits/SIunits.pdf LaTeX SIunits package manual]{{Liên kết hỏng|date=Tháng 12 2020 |bot=InternetArchiveBot }} gives a historical background to the SI system.

;Research
* [http://www.npl.co.uk/server.php?show=ConWebDoc.1835 ''The metrological triangle''] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080728131251/http://www.npl.co.uk/server.php?show=ConWebDoc.1835 |date = ngày 28 tháng 7 năm 2008}}
* [http://www.bipm.org/cc/CIPM/Allowed/94/CIPM-Recom1CI-2005-EN.pdf Recommendation of ICWM 1 (CI-2005)]
;Pro-metric [[advocacy groups]]
* [http://www.ukma.org.uk/ The UK Metric Association]
* [http://www.metric.org/ The US Metric Association]

;Pro-customary measures pressure groups
* {{dmoz|Society/Issues/Government_Operations/Anti-Metrication/|Pro-customary measures groups}}
{{Kiểm soát tính nhất quán}}
{{Đơn vị SI}}
{{Hệ thống đo lường}}

[[Thể loại:Hệ thống đo lường quốc tế| ]]
[[Thể loại:Hệ thống đo lường]]
[[Thể loại:Hệ đo lường MKS]]
[[Thể loại:Tiêu chuẩn]]
[[Thể loại:Tiêu chuẩn quốc tế]]