Xem mã nguồn của Khối lượng Mặt Trời

[[Tập tin:Rho Cassiopeiae Sol VY Canis Majoris - 2019-05-14.svg|thumb|350px|Ví dụ về kích thước và khối lượng của những ngôi sao lớn: trên ảnh, từ trái sang phải, [[sao Pistol]] (27,5 M<sub>[[Tập tin:Sun symbol.svg|14px]]</sub>) màu lam, sao Rho Cassiopeiae <sup>[http://www.solstation.com/x-objects/rho-cas.htm]</sup> (14-30 M<sub>[[Tập tin:Sun symbol.svg|14px]]</sub>) màu vàng, sao [[Betelgeuse]] (11,6 ± 5,0 M<sub>[[Tập tin:Sun symbol.svg|14px]]</sub>) và [[VY Canis Majoris]] (17 ± 8 M<sub>[[Tập tin:Sun symbol.svg|14px]]</sub>) màu đỏ. [[Mặt Trời]] (1 M<sub>[[Tập tin:Sun symbol.svg|14px]]</sub>) không thể hiện trong ảnh này được nêu ra để cho thấy kích cỡ của các ngôi sao lớn đến mức nào. Các quỹ đạo của Trái Đất (màu xám), quỹ đạo của Sao Mộc (màu đỏ), và quỹ đạo của Sao Hải Vương (màu lam) được vẽ ra tương ứng.]]

Trong [[thiên văn học]], '''khối lượng Mặt Trời''' (ký hiệu M<sub>[[Tập tin:Sun symbol.svg|14px]]</sub> hay {{Khối lượng Mặt Trời}}) là [[đơn vị đo|đơn vị]] [[khối lượng]], thường được dùng để xác định khối lượng của các [[sao|ngôi sao]] hay các [[thiên thể]] lớn, ví dụ như các [[cụm sao]], [[tinh vân]] và [[thiên hà]]. Giá trị của nó xấp xỉ bằng 1,99 × 10<sup>30</sup> [[kilôgam]].

:M<sub>[[Tập tin:Sun symbol.svg|14px]]</sub>=<math>(1,98855\pm 0,00025)\times 10^{30} kg</math><ref>2014 Astronomical Constants http://asa.usno.navy.mil/static/files/2014/Astronomical_Constants_2014.pdf {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20131110215339/http://asa.usno.navy.mil/static/files/2014/Astronomical_Constants_2014.pdf |date=2013-11-10 }}</ref><ref>NIST CODATA http://physics.nist.gov/cgi-bin/cuu/Value?bg</ref>

Khối lượng trên bằng khoảng 332.946 lần [[khối lượng Trái Đất]], hoặc 1048 lần khối lượng của [[Sao Mộc]].

Bởi vì Trái Đất chuyển động trên [[quỹ đạo elip]] quanh Mặt Trời, khối lượng của Mặt Trời có thể tính được từ phương trình [[chu kỳ quỹ đạo]] của một vật thể nhỏ quanh khối tâm (xem [[Những định luật của Kepler về chuyển động thiên thể|các định luật của Kepler]]).<ref name=harwit1998/> Dựa trên độ dài của một năm, khoảng cách từ Trái Đất đến Mặt Trời (một [[đơn vị thiên văn]] hay AU), và [[hằng số hấp dẫn]] ({{math|''G''}}), khối lượng Mặt Trời được cho bởi công thức:

:<math>M_\odot = \frac{4 \pi^2 \times (1\,\mathrm{AU})^3}{G \times (1\,\mathrm{yr})^2}</math>

==Lịch sử đo==
[[Henry Cavendish]] là người đầu tiên đo được bằng cân xoắn giá trị của hằng số hấp dẫn vào năm 1798. Giá trị mà ông thu được chỉ khác 1% so với giá trị được chấp nhận ngày nay.<ref>{{chú thích sách
  | author=Holton, Gerald James| author2=Brush, Stephen G.
  | title=Physics, the human adventure: from Copernicus to Einstein and beyond
  | url=https://archive.org/details/physicshumanadve00holt_218| date=2001 | page=[https://archive.org/details/physicshumanadve00holt_218/page/n150 137] | edition=3rd
  | publisher=Rutgers University Press
  | isbn=0-8135-2908-5 }}</ref> [[thị sai|Thị sai ngày]] của Mặt Trời đã được đo chính xác trong lần [[Sao Kim đi ngang qua Mặt Trời]] vào các năm 1761 và 1769,<ref>{{chú thích sách
  | author=Pecker, Jean Claude| author2=Kaufman, Susan
  | title=Understanding the heavens: thirty centuries of astronomical ideas from ancient thinking to modern cosmology | url=https://archive.org/details/understandinghea0000peck| pages=[https://archive.org/details/understandinghea0000peck/page/n291 291]–291 | publisher=Springer
  | date=2001 | isbn=3-540-63198-4 }}</ref> cho giá trị {{val|9|u=arcsecond}} (9 [[phút và giây của một cung|giây cung]], so với giá trị xác định trong năm 1976 là {{val|8,794148|u=arcsecond}}). Từ giá trị của thị sai ngày, chúng ta có thể xác định được khoảng cách hình học từ Trái Đất đến Mặt Trời.<ref>{{chú thích sách
  | first=Cesare | last=Barbieri | date=2007
  | title=Fundamentals of astronomy
  | url=https://archive.org/details/fundamentalsofas0000barb | pages=[https://archive.org/details/fundamentalsofas0000barb/page/n151 132]–140 | publisher=CRC Press
  | isbn=0-7503-0886-9 }}</ref>

Người đầu tiên thử ước lượng khối lượng Mặt Trời đó là [[Isaac Newton]]. Trong cuốn ''[[Philosophiae Naturalis Principia Mathematica|Principia]]'' (1687) của ông, Newton ước tính tỷ số khối lượng Trái Đất so với khối lượng Mặt Trời vào khoảng 1/28700. Về sau ông phát hiện thấy giá trị ông tính được dựa trên một sai số về thị sai Mặt Trời, mà ông đã sử dụng để tính khoảng cách đến Mặt Trời (1 AU). Ông đã sửa lại giá trị tỷ số của mình bằng 1/169282 trong lần xuất bản thứ ba của cuốn ''Principia''. Giá trị hiện nay cho thị sai Mặt Trời là vẫn nhỏ hơn nhiều, cho tỷ số khối lượng bằng 1/332946.<ref>{{chú thích sách
  | first=David | last=Leverington | date=2003
  | title=Babylon to Voyager and beyond: a history of planetary astronomy
  | url=https://archive.org/details/babylontovoyager0000leve | page=[https://archive.org/details/babylontovoyager0000leve/page/126 126] | publisher=Cambridge University Press
  | isbn=0-521-80840-5 }}</ref>

Là đơn vị đo khối lượng, khối lượng Mặt Trời đã được sử dụng trước khi các đơn vị AU và hằng số hấp dẫn được đo chính xác. Điều này do khối lượng của những [[hành tinh]] khác trong [[hệ Mặt Trời]] hoặc khối lượng tổng cộng của hai [[sao đôi]] có thể tính trực tiếp theo đơn vị khối lượng Mặt Trời một khi biết bán kính quỹ đạo và chu kỳ quỹ đạo của hành tinh hay ngôi sao dựa trên định luật thứ ba của Kepler, với bán kính quỹ đạo được đo theo đơn vị thiên văn và chu kỳ quỹ đạo đo bằng năm.

==Sự giảm dần khối lượng của Mặt Trời==
Khối lượng Mặt Trời giảm dần theo thời gian kể từ giai đoạn nó hình thành. Điều này xảy ra bởi hai quá trình chính diễn ra ở Mặt Trời với lượng vật chất biến mất gần bằng nhau. Thứ nhất, ở [[lõi Mặt Trời]], hydro biến đổi thành heli trong [[phản ứng tổng hợp hạt nhân]], đặc biệt trong [[phản ứng chuỗi proton–proton]], và phản ứng này biến đổi một phần khối lượng thành năng lượng dưới dạng các [[photon]] bước sóng [[tia gamma]]. Phần lớn năng lượng này cuối cùng [[độ sáng của Mặt Trời|phát ra]] khỏi Mặt Trời. Thứ hai, các [[proton]] và [[electron]] năng lượng cao trong khí quyển của Mặt Trời liên tục bị đẩy vào không gian vũ trụ bởi [[gió Mặt Trời]].

Khối lượng ban đầu của Mặt Trời ở thời điểm nó đạt tới trạng thái sao trong [[dãy chính]] vẫn chưa được xác định chính xác. Mặt Trời lúc mới hình thành có tốc độ mất khối lượng cao hơn so với hiện nay, và có thể nó đã mất từ 1–7% khối lượng của nó trong toàn thời gian nó nằm trong dãy chính.<ref name=apj583_2_1024/> Mặt Trời thu được một lượng rất nhỏ khối lượng từ các [[sao chổi]] và [[tiểu hành tinh]] rơi vào nó. Tuy nhiên, vì Mặt Trời đã chiếm tới 99,86% tổng khối lượng của Hệ Mặt Trời, những vật chất rơi vào nó không làm ảnh hưởng nhiều tới sự mất khối lượng lớn hơn từ phản ứng tổng hợp hạt nhân và gió Mặt Trời.

==Các đơn vị liên quan==
Một khối lượng Mặt Trời, 1 M<sub>[[Tập tin:Sun symbol.svg|14px]]</sub>, có thể đổi thành các đơn vị sau:
* {{math|{{val|27068510}} ''M''<sub>L</sub>}} ([[khối lượng Mặt Trăng]])
* {{math|{{val|332946}} ''M''<sub>⊕</sub>}} ([[khối lượng Trái Đất]])
* {{math|{{val|1047.56}} ''M''<sub>J</sub>}} ([[khối lượng Sao Mộc]])
* {{math|{{val|1988.55}} [[Yôta|yotta]] [[tấn]]}}

Trong [[thuyết tương đối rộng]], các nhà vật lý cũng hay chuyển đổi đơn vị khối lượng sang đơn vị độ dài hay thời gian để thuận tiện cho tính toán hay rút gọn công thức:

* M<sub>[[Tập tin:Sun symbol.svg|14px]]</sub> ''G'' / ''c''<sup>2</sup> ≈ 1,48&nbsp;km (một nửa [[bán kính Schwarzschild]] của Mặt Trời)
* M<sub>[[Tập tin:Sun symbol.svg|14px]]</sub> ''G'' / ''c''<sup>3</sup> ≈ 4,93 μs

==Xem thêm==
{{Col-begin}}
{{Col-1-of-2}}
* [[Giới hạn Chandrasekhar]]
* [[Hằng số hấp dẫn Gauss]]
* [[Bậc độ lớn (khối lượng)]]
{{Col-2-of-2}}
{{Portal|Sao}}
* [[Khối lượng sao]]
* [[Mặt Trời]]
* [[Sao chổi bay gần Mặt Trời]] (Sungrazing comet)
{{Col-end}}

==Tham khảo==
{{tham khảo|30em|refs=

<ref name=harwit1998>{{citation | first1=Martin | last1=Harwit | date=1998 | title=Astrophysical concepts | series=Astronomy and astrophysics library | edition=3rd | publisher=Springer | isbn=0-387-94943-7 | pages=72, 75 | url=https://books.google.com/books?id=trAAgqWZVlkC&pg=PA72 }}</ref>
<ref name=apj583_2_1024>{{citation | last1=Sackmann | first1=I.-Juliana | last2=Boothroyd | first2=Arnold I. | title=Our Sun. V. A Bright Young Sun Consistent with Helioseismology and Warm Temperatures on Ancient Earth and Mars | journal=The Astrophysical Journal | volume=583 | issue=2 | pages=1024–1039 |date=February 2003 | doi=10.1086/345408 | bibcode=2003ApJ...583.1024S |arxiv = astro-ph/0210128 }}</ref>
}}

==Đọc thêm==
* {{chú thích tạp chí | author = I.-J. Sackmann| author2 = A. I. Boothroyd | title=Our Sun. V. A Bright Young Sun Consistent with Helioseismology and Warm Temperatures on Ancient Earth and Mars | journal=The Astrophysical Journal | date=2003 | volume=583 | issue=2 | pages=1024–1039 | bibcode=2003ApJ...583.1024S | doi=10.1086/345408 |arxiv = astro-ph/0210128 }}

{{Các chủ đề liên quan đến Mặt Trời}}{{Hệ Mặt Trời}}

[[Thể loại:Mặt Trời]]
[[Thể loại:Đơn vị đo khối lượng]]
[[Thể loại:Đơn vị đo trong thiên văn học]]