Xem mã nguồn của Lò xo


{{chú thích trong bài}} 
[[Tập tin:Ressort de traction a spires non jointives.jpg|200px|nhỏ|Một lò xo]]
[[Tập tin:13-04-05-Skoda Museum Mladá Boleslav by RalfR-009.jpg|thumb]]
'''Lò xo''' (từ [[tiếng Pháp]]: ''ressort'') là các vật thể [[đàn hồi]] được sử dụng trong các hệ thống [[cơ học]]. Lò xo được phân thành hai loại:
* biến dạng theo ý muốn
* có [[lực đàn hồi]] theo ý muốn

Các lò xo thường có một vị trí cân bằng khi "nghỉ" (không có ngoại lực tác động), nhưng cũng có lò xo có nhiều vị trí nghỉ. Lò xo trên lý thuyết chuyển hóa toàn bộ [[công cơ học|công năng]] của ngoại lực khi tác động thành [[thế năng]] đàn hồi, và giải phóng toàn bộ thế năng này trở lại thành [[công cơ học]] khi không có ngoại lực. Thực tế, không có lò xo như vậy. Lò xo thực tế luôn tiêu hao một phần công năng ngoại lực thành [[nhiệt năng]] hay [[năng lượng]] khác không phục hồi được.

Từ "lò xo" trong [[tiếng Việt]] được phiên âm từ ''le ressort'' trong [[tiếng Pháp]].

== Lịch sử ==
Lò xo đầu tiên được loài người phát minh là [[Cung (vũ khí)|cung tên]], một mảnh gỗ cong và đàn hồi, có tác dụng dự trữ năng lượng khi uốn cong bằng tay và giải phóng năng lượng này thành [[động năng]] của [[mũi tên]]. Các bức vẽ cổ cho biết cung tên đã được sử dụng từ cách đây 10000 năm.

== Phân loại ==
*[[Tập tin:Chuột máy tính dây rút.jpg|nhỏ]]lò xo lá (thấy trong chuột máy tính dây rút)
* lò xo theo trục (kiểu thường ta vẫn thấy)

[[Tập tin:Lò xo lá.jpg|nhỏ]]

== Ứng dụng ==
[[Tập tin:Pince a linge avec ressort.jpg|200px|nhỏ|Kẹp quần áo có lò xo]]
Ngày nay, lò xo được ứng dụng rộng rãi. Một số ví dụ như:
* [[lực kế]], [[cân trọng lượng]]... trong [[đo lường|khoa đo lường]]
* [[giảm xóc]] xe cộ
* phát âm ([[chuông]], [[loa phóng thanh]]...)
* lưu trữ [[năng lượng]] ([[dây cót]] [[đồng hồ]])
* [[công tắc]] điện
* bám giữ vật ([[kẹp quần áo]])
* [[bút bi]]
* Cân đồng hồ

== Liên hệ lực đàn hồi theo biến dạng ==
Đa số lò xo tuân theo liên hệ tuyến tính giữa lực đàn hồi và biến dạng ([[định luật Hooke]]). '''Hệ số đàn hồi''', hay '''độ cứng''', của lò xo được định nghĩa là hằng số ''k'':
:<math>k = \frac F x</math> (N/m) hay <math>k = \frac T \theta</math> (Nm/radian)
Với ''F'' hay ''T'' là [[lực]] (với lò xo kéo/nén) hay [[mô men lực|mômen lực]] (với lò xo quay); ''x'' hay <math>\theta</math> là độ co giãn hay góc quay. Nghịch đảo độ cứng, 1/''k'', là '''độ dẻo'''.

Lực của lò xo luôn ngược hướng với chiều biến dạng. Tức là lực lò xo luôn có xu hướng làm vật trở về trạng thái không biến dạng. Do dó, lực lò xo còn gọi là '''lực hồi phục''', giúp vật trở lại vị trí cân bằng, luôn hướng về vị trí cân bằng. Có thể thể hiện hướng của lực lò xo: 
:''F'' = -''kx''
với ''x'' là độ rời khỏi vị trí cân bằng, ''k'' là hệ số đàn hồi hay độ cứng của lò xo.

Thực tế nhiều ứng dụng đòi hỏi các lò xo có liên hệ giữa lực và biến dạng không tuyến tính. Bảng dưới tóm tắt các trường hợp cơ bản.

{| border="1" cellpadding="3" cellspacing="0"
|-
| '''Tuyến tính''' <br />Các lò xo có đặc tính gần với định luật Hooke nhất là các ''lò xo xoắn ốc với rất nhiều vòng xoắn'', dùng trong các thiết bị đo hay trong [[đồng hồ]].
| [[Tập tin:Deformation des ressorts 01 Vi.png|175px|giữa]]
| [[Tập tin:Montre Tribaudeau Besancon 01.jpg|200px|giữa]]
|-
| '''Gần tuyến tính''' <br /> Đây là các lò xo thông dụng trong công nghiệp, tuân thủ gần đúng định luật Hooke ở những biến dạng nhỏ hay trên các đoạn nhỏ chứ không trên toàn bộ lò xo. Các lò xo sản xuất đại trà, dù cùng lô sản xuất, cũng có thể có tính chất thay đổi mạnh từ cái này đến cái kia, với độ cứng có thể thay đổi đến 20%.
| [[Tập tin:Deformation des ressorts 02 Vi.png|175px|giữa]]
| [[Tập tin:Ressort de compression.jpg|200px|giữa]] <br /> <br />[[Tập tin:Ressort en forme de cadre.jpg|200px|giữa]]
|-
| '''Tuyến tính lệch''' <br />Để làm biến dạng loại lò xo này, lực tác động cần vượt qua một ngưỡng nhất định. Sau ngưỡng đó, biến dạng là gần tuyến tính với lực.
| [[Tập tin:Deformation des ressorts 03 Vi.png|175px|giữa]]
|[[Tập tin:Ressort de traction à spires jointives.jpg|200px|giữa]]
|-
| '''Phi tuyến dương tính''' <br /> Đối với dạng này, biến dạng lớn đòi hỏi lực lớn hơn là quan hệ tuyến tính.
| [[Tập tin:Deformation des ressorts 04 Vi.png|150px|giữa]]
|[[Tập tin:Ressorts de compression coniques.jpg|200px|giữa]]<br /><br />[[Tập tin:Ressort conique a vide.png|90px|trái]] [[Tập tin:Ressort conique sous charge.png|90px|phải]]
|-
|'''Trung tính hay Âm tính''' <br /> Các lò xo kiểu này có thể là tấm [[sắt]] bị hút bởi [[nam châm]]. Trong trường lực của nam châm, khi tấm sắt bị đẩy ra xa, lực hút giảm.
| [[Tập tin:Deformation des ressorts 05 Vi.png|150px|giữa]]
| [[Tập tin:Aimant et barreau.png|175px|giữa]]
|-
|'''Biến đổi'''<br /> Loại lò xo này có thể được ứng dụng trong các phím bấm. Chúng tạo nên các tín hiệu bấm chính xác, và cảm giác giác sử dụng thuận tiện.
| [[Tập tin:Deformation des ressorts 06 Vi.png|175px|giữa]]<br /><br />[[Tập tin:bouton 1.png|175px|giữa]]<br />[[Tập tin:Bouton 2.png|175px|giữa]]
|[[Tập tin:Clavier 02.jpg|175px|giữa]]<br />[[Tập tin:Clavier 04.jpg|175px|giữa]]
|-
|'''Không hồi phục'''<br /> Loại lò xo này giữ nhiều trạng thái nghỉ, và chuyển từ trạng thái này sang trạng thái kia khi biến dạng vượt qua một giới hạn nhất định. Trong giới hạn, biến dạng vẫn có thể hồi phục. 
| [[Tập tin:Deformation des ressorts 07 Vi.png|175px|giữa]]
|[[Tập tin:Calotte en flambement.png|200px|giữa]]
|-
|}

==Tham khảo==
{{tham khảo}}
== Liên kết ngoài ==

{{Sơ khai vật lý}} 
{{thể loại Commons|Springs (mechanical)}}

[[Thể loại:Cơ học]]
[[Thể loại:Lò xo| ]]
[[Thể loại:Từ gốc Pháp|L]]

[[fi:Vieteri]]