Xem mã nguồn của Màu sắc

{{1000 bài cơ bản}}
[[Tập tin:64_365_Color_Macro_(5498808099).jpg|phải|nhỏ|300x300px|[[Bút chì màu]]]]
[[Tập tin:Nasir-al_molk_-1.jpg|nhỏ|300x300px|Hiệu ứng màu sắc Ánh sáng mặt trời ánh sáng xuyên qua kính màu trên thảm ([[Nhà thờ Hồi giáo Nasir ol Molk]] nằm ở [[Shiraz]], [[Iran]])]]
[[Tập tin:Chubb_Illusion.svg|nhỏ|300x300px|Màu sắc có thể xuất hiện khác nhau tùy thuộc vào màu sắc và hình dạng xung quanh của chúng. Hai hình vuông nhỏ có màu giống hệt nhau, nhưng bên phải trông hơi tối hơn, theo [[ảo ảnh Chubb]].]]
'''Màu sắc''' là đặc trưng của nhận thức thị giác được mô tả thông qua ''các loại'' màu, với các tên như [[đỏ]], [[Da cam|cam]], [[Vàng (màu)|vàng]], [[xanh lá cây]], [[xanh dương]] hoặc [[Tía|tím]]. Nhận thức về màu sắc này xuất phát từ sự kích thích của [[Tế bào cảm quang|các tế bào cảm quang]] (đặc biệt là [[tế bào hình nón]] trong [[mắt người]] và [[mắt động vật]] có xương sống khác) bằng [[bức xạ điện từ]] (trong [[Phổ nhìn thấy được|phổ nhìn thấy]] trong trường hợp của con người).Các loại màu và thông số [[kỹ thuật vật lý]] của màu được liên kết với các vật thể thông qua các [[bước sóng]] của ánh sáng được [[phản xạ]] từ chúng và cường độ của chúng. Sự phản xạ này bị chi phối bởi các tính chất vật lý của vật thể như [[Hấp thụ (bức xạ điện từ)|sự hấp thụ ánh sáng]], [[quang phổ phát xạ]], .v.v.

Bằng cách xác định một [[không gian màu]], màu sắc có thể được xác định bằng số theo tọa độ, mà năm 1931 cũng được đặt tên theo thỏa thuận toàn cầu với các tên màu được quốc tế đồng ý như đã đề cập ở trên (đỏ, cam, v.v.) bởi [[Ủy ban Quốc tế về Chiếu sáng|Ủy ban Chiếu sáng Quốc tế]]. Các [[không gian màu RGB]] ví dụ là một không gian màu sắc tương ứng với 3 lớp màu của con người và các tế bào hình nón ba loại mà đáp ứng với ba dải ánh sáng: bước sóng dài, đạt đỉnh gần 564-580 [[Nanômét|nm]] ''(màu đỏ);'' bước sóng trung bình, đạt cực đại gần 534-545&nbsp;nm&nbsp;(''màu xanh lá cây''); và ánh sáng bước sóng ngắn, gần 420-440&nbsp;nm (''màu xanh'').<ref name="Wyszecki">{{Chú thích sách|title=Colour Science: Concepts and Methods, Quantitative Data and Formulae|url=https://archive.org/details/colorscienceconc00unse|last=Wyszecki|first=Günther|last2=Stiles, W.S.|publisher=Wiley Series in Pure and Applied Optics|year=1982|isbn=978-0-471-02106-3|edition=2nd|location=New York|pages=}}</ref><ref>{{Chú thích sách|url=https://archive.org/details/reproductionofco0000hunt/page/11|title=The Reproduction of Colour|last=R.W.G. Hunt|publisher=Wiley–IS&T Series in Imaging Science and Technology|year=2004|isbn=978-0-470-02425-6|edition=6th|location=Chichester UK|pages=[https://archive.org/details/reproductionofco0000hunt/page/11 11–12]}}</ref> Cũng có thể có nhiều hơn ba kích thước màu trong các không gian màu khác, chẳng hạn như trong [[mô hình màu CMYK]], trong đó một trong các kích thước liên quan đến tính màu sắc của một màu nhất định).

Khả năng cảm thụ hình ảnh của "đôi mắt" của các loài khác cũng thay đổi đáng kể so với con người và do đó dẫn đến [[Tầm nhìn màu|nhận thức ''màu sắc'']] tương ứng [[Tầm nhìn màu|khác nhau]] mà không thể dễ dàng so sánh với nhau. Chẳng hạn, [[ong mật]] và [[Ong nghệ|ong vò vẽ]] có tầm nhìn màu ba màu nhạy cảm với [[Tử ngoại|tia cực tím]] nhưng không nhạy cảm với màu đỏ. [[Papilio]] bướm có sáu loại cơ quan thụ quang và có thể có tầm nhìn 5 lớp màu.<ref>{{Chú thích tạp chí|last=Arikawa K|date=November 2003|title=Spectral organization of the eye of a butterfly, Papilio|journal=J. Comp. Physiol. A|volume=189|issue=11|pages=791–800|doi=10.1007/s00359-003-0454-7|pmid=14520495 | issn = 0340-7594}}</ref> Hệ thống thị giác màu phức tạp nhất trong vương quốc động vật đã được tìm thấy trong các loài [[tôm tít]] (như [[Tôm tít|tôm bọ ngựa]]) với tối đa 12 loại thụ thể quang phổ được cho là hoạt động như nhiều đơn vị lưỡng sắc.<ref>{{Chú thích tạp chí|vauthors=Cronin TW, Marshall NJ|year=1989|title=A retina with at least ten spectral types of photoreceptors in a mantis shrimp|journal=Nature|volume=339|issue=6220|pages=137–40|bibcode=1989Natur.339..137C|doi=10.1038/339137a0}}</ref>

Khoa học về màu sắc đôi khi được gọi là khoa học sắc ký, hoặc đơn giản là '''khoa học màu sắc'''. Nó bao gồm nghiên cứu về nhận thức màu sắc của [[Mắt người|mắt]] và não người, nguồn gốc của màu sắc trong [[vật liệu]], [[lý thuyết màu sắc]] trong [[nghệ thuật]] và [[Vật lý học|vật lý]] của [[bức xạ điện từ]] trong phạm vi nhìn thấy (nghĩa là, thường được gọi đơn giản là ''[[ánh sáng]]'').

== Vật lý của màu sắc ==
[[Tập tin:Cảm thụ màu của mắt người.gif|nhỏ|phải|300px|Độ hấp thụ ánh sáng theo bước sóng của ba tế bào thần kinh hình nón (các đường màu) và của tế bào cảm thụ ánh sáng yếu (đường gạch) ở mắt người]]
[[Tập tin:Rendered Spectrum.png|thumb|400px|Quang phổ liên tục biểu diễn trong [[không gian màu sRGB]].]]
{| class="wikitable" style="float:right; width:400px; margin:1em 0 1em 1em; clear:right;"
|+ '''Màu sắc của phổ ánh sáng khả kiến'''<ref>{{chú thích sách | title=Fundamentals of Atmospheric Radiation: An Introduction with 400 Problems | author=Craig F. Bohren | publisher=Wiley-VCH | year=2006 | isbn=9783527405039 | url=https://books.google.com/?id=1oDOWr_yueIC&pg=PA214 | page=214 | bibcode=2006fari.book.....B }}{{Liên kết hỏng|date=2023-06-27 |bot=InternetArchiveBot }}</ref>
|-
!style="text-align: left" colspan="2" |Màu
! abbr="wavelength" | Khoảng bước sóng
! abbr="frequency" | Khoảng tần số
|-
! style="background:#f00;"|
!style="text-align: left"|[[Đỏ]]
| ~ 700–635&nbsp;nm
| ~ 430–480&nbsp;THz
|-
! style="background:#ff6600"|
!style="text-align: left"|[[Da cam]]
| ~ 635–590&nbsp;nm
| ~ 480–510&nbsp;THz
|-
! style="background:#ff0"|
!style="text-align: left"|[[Màu vàng|Vàng]]
| ~ 590–560&nbsp;nm
| ~ 510–540&nbsp;THz
|-
! style="background:#080"|
!style="text-align: left"|[[Xanh lá cây|Lục]]
| ~ 560–520&nbsp;nm
| ~ 540–580&nbsp;THz
|-
! style="background:#0ff"|
!style="text-align: left"|[[Xanh lơ]]
| ~ 520–490&nbsp;nm
| ~ 580–610&nbsp;THz
|-
! style="background:#00f"|
! style="text-align: left"|[[Xanh dương|Lam]]
| ~ 490–450&nbsp;nm
| ~ 610–670&nbsp;THz
|-
! style="background:#8000ff" |
!style="text-align: left"|[[Tím]]
| ~ 450–400&nbsp;nm
| ~ 670–750&nbsp;THz
|}
{| class="wikitable" style="float:right; width:400px; margin:hem 0 1em 1em; clear:right;"
|+ '''Màu, bước sóng, tần số và năng lượng của ánh sáng'''
|-
!style="text-align: left"|Màu
!<math>\lambda \,\!</math>
(nm)
!<math>\nu \,\!</math>
(THz)
!<math>\nu_b \,\!</math>
(μm<sup>−1</sup>)
![[Năng lượng photon|<math>E \,\!</math>]]
(eV)
!<math>E \,\!</math>
(kJ mol<sup>−1</sup>)
|- style="text-align:right;"
!style="text-align: left"|[[Hồng ngoại]]
| >1000
| <300
| <1.00
| <1.24
| <120
|- style="text-align:right;"
!style="text-align: left"|Đỏ
| 700
| 428
| 1.43
| 1.77
| 171
|- style="text-align:right;"
!style="text-align: left"|Cam
| 620
| 484
| 1.61
| 2.00
| 193
|- style="text-align:right;"
!style="text-align: left"|Vàng
| 580
| 517
| 1.72
| 2.14
| 206
|- style="text-align:right;"
!style="text-align: left"|Lục
| 530
| 566
| 1.89
| 2.34
| 226
|- style="text-align:right;"
!style="text-align: left"|Xanh lơ
| 500
| 600
|
|
|
|- style="text-align:right;"
!style="text-align: left"|Lam
| 470
| 638
| 2.13
| 2.64
| 254
|- style="text-align:right;"
!style="text-align: left"|Tím
| 420
| 714
| 2.38
| 2.95
| 285
|- style="text-align:right;"
!style="text-align: left"|[[Tử ngoại]] gần
| 300
| 1000
| 3.33
| 4.15
| 400
|- style="text-align:right;"
!style="text-align: left"|Tử ngoại xa
| <200
| >1500
| >5.00
| >6.20
| >598
|}

Các dao động của [[điện trường]] trong [[ánh sáng]] tác động mạnh đến các [[tế bào]] cảm thụ ánh sáng trong [[mắt]] người. Có ba loại tế bào cảm thụ ánh sáng trong [[mắt]] người, cảm nhận 3 vùng [[phổ học|quang phổ]] khác nhau (tức ba màu sắc khác nhau). Sự kết hợp cùng lúc 3 tín hiệu từ ba loại tế bào này tạo nên những cảm giác màu sắc phong phú. Để tạo ra [[hình ảnh]] màu trên [[thiết bị hiển thị|màn hình]], người ta cũng sử dụng ba loại đèn phát sáng ở 3 vùng [[quang phổ]] nhạy cảm của người (xem [[phối màu phát xạ]]).

Tế bào cảm giác [[đỏ|màu đỏ]] và [[xanh lá cây|màu lục]] có phổ hấp thụ rất gần nhau, do vậy mắt người phân biệt được rất nhiều màu nằm giữa màu đỏ và lục ([[vàng (màu)|màu vàng]], [[da cam|màu da cam]], [[xanh nõn chuối]],...). Tế bào cảm giác màu lục và [[xanh lam|màu lam]] có phổ hấp thụ nằm xa nhau, nên mắt người phân biệt về các màu xanh không tốt. Trong [[tiếng Việt]], từ "[[xanh]]" đôi khi hơi mơ hồ - vừa mang nghĩa xanh lục vừa mang nghĩa xanh lam.

== Màu bổ túc ==
Những cặp màu bổ túc là những cặp màu có tính tương phản mạnh, mà khi kết hợp với nhau đúng tỷ lệ, sẽ tạo ra màu trắng (theo nguyên tắc phối màu cộng) hoặc đen (theo nguyên tắc phối màu trừ). Trong hệ phối màu trừ truyền thống, được các họa sĩ sử dụng lâu nay, những cặp màu bổ túc là:

* [[Đỏ]] >< [[Xanh lá cây|Xanh lục]]
* [[Da cam]] >< [[Xanh lam]]
* [[Vàng]] >< [[Tím]]

Những màu này không thể gây cảm giác đồng thời đối với con người, chẳng hạn không thể có một màu gọi là "đỏ - lục" hoặc "vàng - tím". Điều này tương tự cảm giác về [[nhiệt độ]], không có cảm giác nào được gọi là cảm giác "nóng - lạnh", mà là "nóng" hoặc "lạnh".

Trong hệ phối màu cộng thì những cặp màu bổ túc là:

* [[Vàng (màu)|Vàng]] >< [[Xanh lam]]
* [[Magenta|Cánh sen]] >< [[Xanh lá cây|Xanh lục]]
* [[Xanh lơ]] >< [[Đỏ]]

== Y học của màu sắc ==
<ref>{{Chú thích web |url=http://suckhoedoisong.vn/200921917321380p0c19/sac-mau-va-lieu-phap-y-hoc.htm |ngày truy cập=2009-08-09 |tựa đề=Sắc màu và liệu pháp y học |archive-date=2009-04-01 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090401070337/http://suckhoedoisong.vn/200921917321380p0c19/sac-mau-va-lieu-phap-y-hoc.htm |url-status=dead }}</ref> Y học hiện nay cho rằng sắc màu làm cho cuộc sống mỗi con người đẹp hơn. Mỗi màu khác nhau và có một ý nghĩa khác nhau. Đây là một thứ do chính [[tự nhiên|thiên nhiên]] ban tặng.

== Cảm giác màu ==
Màu sắc có 2 cảm giác: màu nóng và màu lạnh.

Các màu có cảm giác nóng là các màu như: đỏ, vàng, cam, hồng...

Màu có cảm giác lạnh như: xanh da trời, xanh lá cây, tím nhạt...

Riêng màu trắng và đen hội họa không coi đấy là 2 màu.

== Tái tạo màu ==
Phương pháp tái tạo màu trên phim đen trắng được làm như sau:
# Chụp tất cả các màu sắc trong dải phổ ánh sáng trắng với các nhiệt độ màu khác nhau mà mắt người có thể phân biệt bằng một camera với chế độ đen trắng.Và họ đã có được các giá trị độ tương phản của các màu đó dưới ánh sáng trắng với nhiều cường độ sáng khác nhau trong từng dải.
#Tiếp theo họ lưu các giá trị và mối tương quan giữa chúng với các màu sắc tương ứng trong từng dải.
#Tiếp theo họ so sánh một vật có độ tương phản "x" với độ tương phản "y" trong dải màu "A" được chụp với cường độ "b",và độ tương phản d trong dải màu "B" chụp với cường độ "m".Với giá trị x=y=d;"b" nhỏ hơn hoặc lớn hơn "m".Tuy nhiên,để biết màu thực của "x" là màu ánh xạ của "y" hay của "d",họ sẽ dùng phép thử,mỗi phép thử sẽ khiến màu sắc của cả bức tranh sai lệch hoặc hợp lý,ví dụ: bầu trời sẽ màu xanh thay vì màu đỏ,cây cỏ màu xanh lá thay vì màu hồng.Tuy vậy công nghệ này không thể tái tạo một bức ảnh ánh sáng đơn sắc mà không có bất kì các màu khác.

== Xem thêm ==
* [[Danh sách màu]]
* [[Danh sách chủ đề màu]]
* [[Rối loạn sắc giác|Mù màu]]
* [[Số Hex]]
* [[Phối màu hấp thụ]]

== Tham khảo ==
{{tham khảo|30em}}
== Liên kết ngoài ==
{{thể loại Commons|Colors}}
* {{TĐBKVN|18095|Màu}}
* {{Britannica|126658|Colour (optics)}}

{{Chủ đề màu sắc}}
{{Phổ điện từ}}

{{Kiểm soát tính nhất quán}}

[[Thể loại:Màu sắc| ]]
[[Thể loại:Xử lý ảnh]]
[[Thể loại:Thuần trực cảm]]
[[Thể loại:Thị giác]]