Xem mã nguồn của Mô hình nhựa

[[Tập tin:Beta-D-Gulopyranose Molekülbaukasten 9288.JPG|thumb|Mô hình của một phân tử, với các quả bóng màu đại diện cho các nguyên tử khác nhau]]
Một '''mô hình''' ({{lang-en|model}}) là một đại diện thông tin của một đối tượng, người hoặc hệ thống. Thuật ngữ này lần đầu tiên xuất hiện trong một bản vẽ kế hoạch của một tòa nhà bằng tiếng Anh cuối thế kỷ 16, và có nguồn gốc thông qua tiếng Pháp và tiếng Ý, cuối cùng là từ tiếng Latin ''modulus'', một kiểu đo lường tỷ lệ.<ref name="OED model">{{Citation |author= |title=Oxford English Dictionary |publisher=Oxford University Press |url=https://doi.org/10.1093/OED/3984201854|postscript=|access-date= 1 July 2023}}</ref>

Các mô hình có thể được chia thành các mô hình vật lý (ví dụ: [[mô hình tàu]] hoặc [[Người mẫu|mô hình thời trang]] và các mô hình trừu tượng (ví dụ:[[Dự đoán thời tiết số|tập hợp các phương trình toán học]] mô tả Hoạt động của bầu không khí cho mục đích dự báo thời tiết). Trừu tượng hóa hoặc [[mô hình khái niệm]] là trọng tâm của [[Triết học khoa học]].<ref name="MWCD">{{Citation |author=Merriam-Webster |title=Merriam-Webster's Collegiate Dictionary |publisher=Merriam-Webster |url=http://unabridged.merriam-webster.com/collegiate/ |postscript=. |access-date=2024-03-15 |archive-date=2020-10-10 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201010163505/https://unabridged.merriam-webster.com/subscriber/login?redirect_to=%2Fcollegiate%2F }}</ref><ref name="Geosciences">{{chú thích tạp chí |last1=Tatomir |first1=A. |last2=McDermott |first2=C. |last3=Bensabat |first3=J. |last4=Class |first4=H. |last5=Edlmann |first5=K. |last6=Taherdangkoo |first6=R. |last7=Sauter |first7=M. |display-authors= 1 |year=2018 |title=Conceptual model development using a generic Features, Events, and Processes (FEP) database for assessing the potential impact of hydraulic fracturing on groundwater aquifers |journal=Advances in Geosciences |volume=45 |pages=185–192 |doi=10.5194/adgeo-45-185-2018 |bibcode=2018AdG....45..185T |doi-access=free |hdl=20.500.11820/b83437b4-6791-4c4c-8f45-744a116c6ead |hdl-access=free }}</ref>

Trong nghiên cứu học thuật và khoa học ứng dụng, một mô hình không nên bị nhầm lẫn với [[lý thuyết]]: Trong khi một mô hình chỉ tìm cách thể hiện thực tế với mục đích hiểu biết hoặc dự đoán tốt hơn về thế giới quan, một lý thuyết có tham vọng hơn ở chỗ nó tuyên bố rằng nó chính là một lời giải thích thực tế.<ref name="Wunsch1994">{{chú thích tạp chí |last1=Wunsch|first1=G.|year=1994 |title=Theories, models, and data |journal=Demografie |volume=36 |pages=20–29 |doi= |bibcode= |doi-access=|pmid=12346076 }}</ref>

== ''Mô hình'' trong bối cảnh cụ thể ==
''Mô hình'' là một danh từ, mang ý nghĩa cụ thể trong các trường nhất định, có nguồn gốc ban đầu là "cấu trúc [[thiết kế]] hoặc [[Bố cục tạo hình|bố cục]]":
* [[Mô hình (nghệ thuật)]], một người tạo dáng cho một nghệ sĩ, ví dụ: Một tội phạm thế kỷ 15 đại diện cho hình ảnh của Judas trong Kinh thánh, được thể hiện qua bức tranh [[Bữa ăn tối cuối cùng (Leonardo da Vinci)|''Bữa ăn tối cuối cùng'']] của Leonardo Da Vinci.
* [[Người mẫu|Mô hình (người)]], một người phục vụ như một hình mẫu để người khác sao chép, như kiểu [[hình mẫu]], thường lấy bối cảnh quảng cáo các sản phẩm thương mại; ví dụ. ''Người mẫu thời trang'' đầu tiên là Marie Vernet năm 1853, bà là vợ của nhà thiết kế [[Charles Frederick Worth]].<ref>{{chú thích web|url=http://www.modelworker.com/history.html|archive-url=https://web.archive.org/web/20071017020950/http://www.modelworker.com/history.html|url-status=dead|archive-date=2007-10-17|title=modelworker.com}}</ref><ref>{{chú thích tạp chí|title=Fabulous faces of fashion: A century of modelling|url=https://www.independent.co.uk/life-style/fashion/features/fabulous-faces-of-fashion-a--century-of-modelling-1678417.html|date=4 May 2009|author=Walker, Harriet|journal=The Independent|access-date=2017-09-05|archive-url=https://web.archive.org/web/20110528025946/http://www.independent.co.uk/life-style/fashion/features/fabulous-faces-of-fashion-a--century-of-modelling-1678417.html|archive-date=2011-05-28|url-status=dead}}</ref>
* [[Sản phẩm|Mô hình (sản phẩm)]], một thiết kế cụ thể của một sản phẩm được hiển thị trong một danh mục hoặc phòng trưng bày (ví dụ: [[Ford Model T]], là một trong những [[mô hình xe hơi]] đầu tiên)
* [[Sinh vật mô hình|Mô hình (sinh vật)]], một loài không phải người được nghiên cứu để biểu thị các hiện tượng sinh học ở các sinh vật khác, ví dụ: Một con [[Chuột lang nhà|chuột lang]] bị cắt mất nguồn cung cấp vitamin C để nghiên cứu bệnh Scurvy (hay còn gọi là [[Scorbut]]), một thí nghiệm vô đạo đức nếu tiến hành trên người
* [[Bắt chước|Mô hình (bắt chước)]], một loài bắt chước bởi một loài khác
* [[Mô hình (logic)]], một cấu trúc (một tập hợp các mục, chẳng hạn như số tự nhiên 1, 2, 3, ..., cùng với các hoạt động toán học như bổ sung và nhân, quan hệ số, như <math><</math> thỏa mãn một hệ thống [[tiên đề]] nhất định (Truisms cơ bản), tức là thỏa mãn các câu lệnh theo [[Lý thuyết (Toán học logic)|lý thuyết]]<ref>Chang and Keisler, [https://books.google.com/books?id=uiHq0EmaFp0C&pg=PA1 p. 1]</ref>
* [[Mô hình hóa 3D|Mô hình (CGI)]], một biểu diễn toán học của bất kỳ bề mặt nào của một đối tượng trong ba chiều thông qua phần mềm chuyên dụng
* [[MVC|Mô hình (MVC)]], thành phần nội bộ đại diện thông tin của phần mềm, khác với giao diện người dùng của nó

== Mô hình vật lý ==
[[Tập_tin:Model.village.arp.750pix.jpg|nhỏ|Một phần của mô hình tỷ lệ một chín của [[Bourton-on-the-Water]] tại Bourton-on-the-Water, [[Gloucestershire]], Anh]]
Một ''mô hình vật lý'' (thường được gọi đơn giản là ''mô hình'' nhưng trong ngữ cảnh này được phân biệt với [[mô hình khái niệm]]) là một biểu diễn vật lý nhỏ hơn hoặc lớn hơn của một [[Đối tượng vật lý|đối tượng]], người hoặc [[hệ thống]]. Đối tượng đang được lập mô hình có thể nhỏ (ví dụ: [[nguyên tử]]) hoặc lớn (ví dụ: [[hệ mặt trời]]) hoặc kích thước thật (ví dụ: [[Người mẫu|người mẫu thời trang]] hiển thị quần áo dành cho khách hàng tiềm năng có cấu trúc cơ thể tương tự).

[[Hình học]] của mô hình và đối tượng mà nó đại diện thường là [[Đồng dạng|tương đồng]] theo [[Tỉ lệ xích|tỷ lệ xích]] của cái này so với cái kia. Tuy nhiên, trong nhiều trường hợp, sự tương đồng chỉ mang tính tương đối hoặc thậm chí bị bóp méo một cách có chủ ý. Đôi khi [[Độ méo|biến dạng]] mang tính hệ thống, ví dụ: tỷ lệ cố định theo chiều ngang và tỷ lệ cố định lớn hơn theo chiều dọc khi lập mô hình [[địa hình]] để nâng cao các ngọn núi của một khu vực.

Mô hình kiến trúc cho phép trực quan hóa các mối quan hệ bên trong bên trong cấu trúc hoặc các mối quan hệ bên ngoài của cấu trúc với môi trường. Một cách sử dụng khác là [[đồ chơi]].

Các mô hình vật lý là một cách hiệu quả để nghiên cứu dòng chất lỏng cho thiết kế [[kỹ thuật]]. Các mô hình vật lý thường được kết hợp với các mô hình [[động lực học chất lỏng tính toán]] để tối ưu hóa thiết kế thiết bị và quy trình. Điều này bao gồm dòng chảy bên ngoài như xung quanh các tòa nhà, phương tiện, con người hoặc [[Kỹ thuật thủy lực|kết cấu thủy lực]]. [[Đường hầm gió]] và thử nghiệm đường hầm nước thường được sử dụng cho những tthiết kế này. Các mô hình vật lý cũng có thể kiểm tra dòng chảy bên trong để thiết kế hệ thống ống dẫn, thiết bị kiểm soát ô nhiễm, máy chế biến thực phẩm và bình trộn. Các mô hình dòng chảy trong suốt được sử dụng trong trường hợp này dùng để quan sát hiện tượng dòng chảy chi tiết. Các mô hình này được chia tỷ lệ về cả hình học và các lực quan trọng, ví dụ: sử dụng tỷ lệ [[Số Froude]] hoặc [[Số Reynolds|Số Reynold]]. Trong thời kỳ tiền máy tính, nền kinh tế Anh được mô hình hóa bằng mô hình thủy lực [[MONIAC]], để dự đoán tác động của việc tăng thuế đối với việc làm.<gallery>
Tập_tin:MONIAC_computer.jpg|Mô hình nền kinh tế sử dụng năng lượng nước của Vương quốc Anh – MONIAC tại Bảo tàng Khoa học, London
Tập_tin:Hannah_Harper_2.jpg|Người mẫu nữ trình diễn [[áo ngực]] cho người mua tiềm năng có thân hình tương tự
Tập_tin:Models_of_battle_at_australian_war_memorial_museum.jpg|Mô hình bối cảnh chiến tranh — [[Đài tưởng niệm chiến tranh Úc]], Canberra
Tập_tin:USDA-ARS_Guinea_Pig.jpg|[[Chuột lang nhà|Chuột lang]] được sử dụng làm mô hình động vật để nghiên cứu [[Bệnh xoắn khuẩn vàng da]] ở người 
Tập_tin:MD-11_12ft_Wind_Tunnel_Test.jpg|alt=https://www.nasa.gov/sites/default/files/styles/side_image/public/thumbnails/image/edu_wind_tunnels_1.jpg?itok=pZg9nFzN|Hầm{{Liên kết hỏng|date=2024-09-05 |bot=InternetArchiveBot }} gió [[NASA]] với mô hình thu nhỏ của một chiếc máy bay
</gallery>

== Mô hình khái niệm ==
[[Tập_tin:AtmosphericModelSchematic.png|phải|nhỏ|300x300px|Các mô hình thời tiết sử dụng [[phương trình vi phân]] dựa trên các định luật của [[Vật lý]] và một hệ tọa độ phân chia hành tinh thành một GRI 3D]]
[[Mô hình khái niệm]] là một đại diện lý thuyết của một hệ thống, ví dụ: [[Dự đoán thời tiết số|tập hợp các phương trình toán học]] cố gắng mô tả hoạt động của bầu khí quyển cho mục đích dự báo thời tiết.<ref name="MetOffice">{{Citation|author=|title=Forecast models|url=https://www.metoffice.gov.uk/services/government/defence-and-security/models|postscript=.|publisher=Met Office}}</ref> Nó bao gồm [[khái niệm]] được sử dụng để giúp hiểu hoặc [[mô phỏng]] một chủ đề mà mô hình đại diện.

==Dựng hình và kỹ thuật==
Đa số mô hình nhựa được thiết kế với công nghệ đổ khuôn (injection-molded) bằng nhựa [[polystyrene]], những chi tiết của mô hình nhựa được kết dính với nhau bằng keo chuyên dụng. Một số mô hình khác làm theo cách [[Máy in 3D|in 3D]] từng bộ phận, sau đó xử lý và lắp ghép.<ref>{{Chú thích web|url=https://thanhnien.vn/doi-song/tham-xuong-dong-tau-mo-hinh-sieu-dep-o-hai-phong-994772.html|tựa đề=Anh Lê Quốc Tuấn ở Hải Dương làm tàu mô hình y như thật|tác giả=|họ=|tên=|ngày=|website=|url lưu trữ=|ngày lưu trữ=|url hỏng=|ngày truy cập=}}</ref> Với cách [[Máy in 3D|in 3D]] sẽ làm được những chi tiết phức tạp hơn. Người làm mô hình sẽ sơn và dán phiên hiệu cho mô hình sau khi đã được ráp hoàn chỉnh bằng sơn chuyên dụng. Những bộ nhãn hiệu, ghi chú (phiên hiệu máy bay) thường đi kèm theo mô hình và có dạng decal nước.

==Tỷ lệ==
Hầu hết mô hình nhựa đều được thiết kế theo một tỷ lệ định sẵn. Mỗi thể loại mô hình đều có một hoặc nhiều tỷ lệ chung, sao cho mô hình hoàn chỉnh có kích thước hợp ly, giữ được độ trung thực so với mô hình thật. Dưới đây là những tỷ lệ chung cho từng loại mô hình
*Máy bay: 1/24, 1/32, 1/48, 1/72, 1/100, và 1/144
*Xe quân sự: 1/35, 1/48,1/72, 1/76
*Xe hơi: 1/12,1/16,1/18,1/20,1/24,1/25,1/32,1/35,1/43
*Tàu: 1/96, 1/350, 1/450, 1/600, 1/700
*Xe lửa: 1:43.5 (7&nbsp;mm/1&nbsp;ft: O scale), 1:76.2 (4&nbsp;mm/1&nbsp;ft: OO scale), 1:87 (3.5&nbsp;mm/1&nbsp;ft: HO scale)
Trong thực tế, mô hình không nhất thiết phải tuân theo những tỷ lệ quá nhỏ, ta có thể thấy được những mô hình xe hơi tỷ lệ 1/25 to hơn hẳn mô hình 1/24.

==Lịch sử==
Mô hình nhựa đầu tiên được sản xuất vào thập niên 1950 bởi hãng Aurora (Mỹ), không lâu sau đó là 2 hãng sản xuất mô hình của Anh là Frog và Airfix được thành lập. Đến thập niên 1960 thì ngày càng nhiều các hãng mô hình chiếm ưu thế trên thị trường như Revell, AMT, và Monogram tại Mỹ và Heller SA tại Pháp. Từ thập niên 1970, nhãn hiệu mô hình Hasegawa và Tamiya ra đời tại Nhật, sau đó là DML, AFV Club và Trumpeter của Trung Quốc.

== Tham khảo ==
{{Tham khảo|30em}}

==Liên kết ngoài==
*{{Thể loại Commons nội dòng|Physical models}}
{{thể loại Commons|Models}}
{{Authority control}}

{{Set index article}}

[[Thể loại:Thiết lập chỉ số]]
[[Thể loại:Mô phỏng]]
[[Thể loại:Biểu diễn tri thức]]
[[Thể loại:Mô hình vật lý]]
[[Thể loại:Mô hình hóa tỷ lệ]]
[[Thể loại:Sao chép]]