Xem mã nguồn của Magnesi

{{Chú thích trong bài|date=tháng 9/2021}}
{{1000 bài cơ bản}}
{{redirect|Mg|tên miền|.mg}}
{{Hộp thông tin magnesi}}
'''Magnesi''' ([[tiếng Việt]]: ''Magiê'', Latinh: ''Magnesium'') là [[nguyên tố hóa học]] trong [[bảng tuần hoàn|bảng tuần hoàn nguyên tố]] có ký hiệu '''Mg''' và [[số nguyên tử]] bằng 12.

== Thuộc tính ==
Magnesi là [[kim loại]] tương đối cứng, màu trắng bạc, nhẹ (chỉ nặng khoảng <math>\tfrac{2}{3}</math> [[nhôm]] nếu cùng [[thể tích]]) bị xỉn nhẹ đi khi để ngoài [[khí quyển Trái Đất|không khí]]. Ở dạng bột, kim loại này bị đốt nóng và bắt lửa khi để vào chỗ ẩm và cháy với ngọn lửa màu trắng. Khi ở dạng tấm dày, nó khó bắt lửa, nhưng khi ở dạng lá mỏng thì nó bắt cháy rất dễ. Khi đã bắt lửa, rất khó dập, nó có thể cháy trong [[nitơ]] (tạo ra [[magnesi nitride]]) và cả trong [[carbon dioxide]]. Magnesi không tan trong nước nhưng nước nóng đun sôi thì có thể hòa tan Magnesi.

== Lịch sử ==
Tên gọi của nó có nguồn gốc từ [[tiếng Hy Lạp]], khi chỉ tới một khu vực ở [[Thessalía|Thessaly]] gọi là [[Magnesia]]. Người [[Anh]] [[Joseph Black]] nhận ra magnesi là một [[nguyên tố]] vào năm [[1755]], Năm [[1808]], Sir [[Humphry Davy|Humphrey Davy]] bằng điện phân đã cô lập được kim loại magnesi nguyên chất từ hỗn hợp của ''magnesia'' và [[Thủy ngân oxit|HgO]]. Năm [[1831]], [[A. A. B. Bussy]] điều chế được nó trong dạng cố kết. Magnesi là nguyên tố phổ biến thứ 8 trong vỏ [[Trái Đất]]. Nó là một [[kim loại kiềm thổ]], vì thế không tồn tại trong tự nhiên ở dạng đơn chất. Nó được tìm thấy trong các khoáng chất như [[magnesit]], [[dolomit]] v.v.

== Ứng dụng ==
Nó được sử dụng để làm cho [[hợp kim]] nhẹ bền, đặc biệt là cho ngành công nghiệp hàng không vũ trụ, và cũng được sử dụng trong flashbulbs và [[pháo hoa]] bởi vì nó đốt cháy với một ngọn lửa trắng rực rỡ.

Các hợp chất của magnesi, chủ yếu là [[magnesi oxide]], được sử dụng như là [[vật liệu chịu lửa]] trong các lò sản xuất [[sắt]] và [[thép]], các kim loại màu, [[thủy tinh]] hay [[xi măng]]. [[Magnesi oxide]] và các hợp chất khác cũng được sử dụng trong [[nông nghiệp]], công nghiệp hóa chất và xây dựng. Nó được sử dụng để tạo các hợp kim nhôm - magnesi dùng trong sản xuất vỏ đồ hộp, cũng như trong các thành phần cấu trúc của [[ô tô]] và máy móc. Ngoài ra magnesi kim loại còn được sử dụng để khử [[lưu huỳnh]] từ [[sắt]] hay [[thép]].

Các công dụng khác:

* Magnesi, giống như nhôm, là cứng và nhẹ, vì thế nó được sử dụng trong một số các thành phần cấu trúc của các loại xe tải và ô tô dung tích lớn. Đặc biệt, các bánh xe ô tô cấp cao được làm từ hợp kim magnesi được gọi là ''mag wheels'' ([[tiếng Anh]], nghĩa là bánh xe magnesi).
* Các tấm khắc quang học trong công nghiệp in.
* Nằm trong hợp kim, nó là quan trọng cho các kết cấu [[máy bay]] và [[tên lửa]].
* Khi pha thêm vào nhôm, nó cải thiện các tính chất cơ-lý, làm nhôm dễ hàn và dễ chế tạo hơn.
* Là tác nhân bổ sung trong các chất nổ thông thường và sử dụng trong sản xuất gang cầu.
* Là chất khử để sản xuất [[urani]] tinh khiết và các kim loại khác từ muối của chúng.
* [[Magnesi hydroxide]] Mg(OH)<sub>2</sub> được sử dụng trong [[sữa magie|sữa magnesi]], [[magie chloride|magnesi chloride]] và [[magie sulfat|magnesi sulfat]] trong các [[muối Epsom]] và [[magnesi citrat]] được sử dụng trong y tế.
* [[Magnesi oxide]] được dùng để tạo ra lò sưởi và lò luyện kim vì [[nhiệt độ nóng chảy]] của nó là rất cao.
* Bột [[magie cacbonat|magnesi carbonat]] (MgCO<sub>3</sub>) được sử dụng bởi các vận động viên điền kinh như các vận động viên [[thể dục dụng cụ]] và [[cử tạ]], để cải thiện khả năng nắm chặt dụng cụ.
* [[Magnesi stearat]] là chất bột màu trắng dễ [[cháy]] với các thuộc tính bôi trơn. Trong công nghệ [[dược phẩm]] nó được sử dụng trong sản xuất các viên thuốc nén, để ngăn cho các viên nén không bị dính vào thiết bị trong quá trình nén thuốc.
* Các sử dụng khác bao gồm đèn flash trong [[nhiếp ảnh]], [[pháo hoa]], bao gồm cả bom cháy.

== Nguồn ==
Kim loại này được sản xuất thông qua điện phân [[magie chloride|magnesi chloride]] nóng chảy, thu được từ các nguồn nước mặn, nước suối khoáng hay nước biển. Mặc dù magnesi được tìm thấy trong hơn 60 khoáng chất, nhưng chỉ có [[dolomit]], [[magnesit]], [[Brucit|bruxit]], [[cacnalit]], bột tan, và [[olivin]] là có giá trị thương mại.

Cô lập:

* [[cathode]]: Mg<sup>2+</sup> + 2e<sup>-</sup> → Mg
* [[anode]]: 2Cl<sup>-</sup> → Cl<sub>2</sub> (khí) + 2e<sup>-</sup>

== Hợp chất trong cơ thể sống ==
Magnesi hữu cơ là quan trọng cho cả thực vật và động vật. [[diệp lục|Chất diệp lục]] (''Chlorophyll'') là các [[porphyrin]] có magnesi ở trung tâm. Khẩu phần dinh dưỡng của người lớn là 300-400 [[mg]]/ngày, phụ thuộc vào tuổi tác, giới tính, trọng lượng. Nhiều loại [[enzyme]] cần có cation magnesi cho các phản ứng xúc tác của chúng, đặc biệt là các enzyme sử dụng [[ATP]]. Không đủ magnesi trong cơ thể sinh ra các chứng [[co thắt]] cơ, và nó liên quan đến các chứng bệnh tim mạch (''cardiovascular''), [[tiểu đường]], [[cao huyết áp (định hướng)|huyết áp cao]] và [[loãng xương]]. Sự thiếu hụt cấp tính là hiếm hơn.

== Các nguồn thức ăn ==
Các loại [[Rau|rau xanh]] như rau [[bi na]] (''spinach'') cung cấp nhiều magnesi vì nguyên tử trung tâm của chất diệp lục là magnesi. Các loại quả hạch, hạt, một số ngũ cốc là nguồn cung cấp magnesi.

Việc ăn uống nhiều loại thức ăn khác nhau sẽ cung cấp tương đối đầy đủ magnesi cho cơ thể.

Magnesi trong các loại lương thực, thực phẩm chế biến quá kỹ thông thường bị mất nhiều magnesi. Ví dụ, bánh mì trắng thông thường có ít magnesi hơn bánh mì đen vì cám và phôi giàu magnesi đã bị loại bỏ khi làm trắng bột mì.

[[Nước]] có thể cung cấp magnesi, nhưng lượng magnesi này thường nhỏ và dao động theo nguồn nước. Nước "cứng" chứa nhiều magnesi hơn nước "mềm". Các nghiên cứu về dinh dưỡng không tính đến lượng magnesi này, và do vậy có thể dẫn đến việc tính không đầy đủ lượng magnesi cần thiết cho cơ thể.

Dưới đây là một số loại [[Thực phẩm|thức ăn]] và lượng magnesi chúng có:

* Rau bi na (1/2 chén) = 80 [[miligam]] (mg)
* Dầu lạc (2 thìa chè) = 50&nbsp;mg
* Các loại đậu mắt đen (1/2 chén) = 45&nbsp;mg
* Sữa, ít béo (1 cup) = 40&nbsp;mg

== Đồng vị ==
<sup>24</sup>Mg là đồng vị ổn định có ứng dụng trong địa chất học, tương tự như <sup>26</sup>Al.<sup>24</sup>Mg là sản phẩm phân rã của <sup>26</sup>Al, có chu kỳ bán rã 717.000 năm. Sự giàu có của <sup>24</sup>Mg ổn định được tìm thấy trong một số [[thiên thạch]] [[chonđrit cacbon|chondrit carbon]] giàu Ca-Al. Sự phổ biến bất thường của <sup>26</sup>Mg là do sự phân rã của <sup>26</sup>Al trong các thiên thạch này. Vì thế, thiên thạch phải được tạo ra trong tinh vân trước khi <sup>26</sup>Al phân rã. Vì điều này, các mảnh vỡ thiên thạch là những vật thể già nhất trong hệ Mặt Trời và chúng chứa thông tin về lịch sử của hệ Mặt Trời trong giai đoạn đầu tiên của nó.

== Cảnh báo ==
Magnesi kim loại và hợp kim là rất dễ cháy trong dạng nguyên chất và dễ chảy khi ở dạng bột. Magnesi phản ứng và giải phóng nhiệt rất nhanh khi tiếp xúc với không khí hay [[nước]] và cát, Mg có tính khử rất mạnh, nên có thể "lấy Oxi" từ không những H<sub>2</sub>O, CO<sub>2</sub>, mà cả trong cát (SiO<sub>2</sub>) :

2Mg <sub>(rắn)</sub> + SiO<sub>2 (rắn)</sub> → 2MgO <sub>(rắn)</sub> + Si <sub>(rắn)</sub>

Cần phải đeo kính khi làm việc với magnesi. Ánh sáng trắng chói lòa của magnesi có thể làm tổn thương mắt. Không được dùng nước để dập ngọn lửa cháy do magnesi, vì nó làm ngọn lửa cháy to hơn, theo phản ứng sau:

Mg <sub>(rắn)</sub> + 2H<sub>2</sub>O <sub>(lỏng)</sub> → Mg(OH)<sub>2 (dung dịch)</sub> + H<sub>2 (khí)</sub>

Các bình cứu hỏa chứa dioxide carbon CO<sub>2</sub> cũng không được dùng do magnesi cháy trong [[cacbon dioxide|carbon dioxide]] :

2Mg <sub>(rắn)</sub> + CO<sub>2 (khí)</sub> → 2MgO <sub>(rắn)</sub> + C <sub>(rắn)</sub>

Phải dập lửa bằng các bình cứu hỏa bằng hóa chất khô cấp D (nếu có) hoặc dùng bột phủ vào để dập lửa do Magnesi gây nên

Mức cao nhất theo [[DRI]] để hấp thụ magnesi là 350&nbsp;mg/ngày. Triệu chứng chung của thừa magnesi là [[tiêu chảy]]. Không được cấp cho trẻ em các loại hình thuốc chứa magnesi.

== Liên kết ngoài ==
{{thể loại Commons|Magnesium}}
* [http://www.webelements.com/webelements/elements/text/Mg/index.html WebElements.com – Magnesium]
* [http://environmentalchemistry.com/yogi/periodic/Mg.html EnvironmentalChemistry.com – Magnesium]
* [http://www.ctds.info/5_13_magnesium.html Magnesium Deficiency] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20050216044325/http://www.ctds.info/5_13_magnesium.html |date=2005-02-16 }}
* [http://www.mgwater.com/index.shtml The Magnesium Website]
* [http://www.talkwellness.org/magnesium.html Magnesium] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20041209171310/http://www.talkwellness.org/magnesium.html |date=2004-12-09 }}
* [http://www.iom.edu/Object.File/Master/7/294/0.pdf Dietary Reference Intake] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080527203113/http://www.iom.edu/Object.File/Master/7/294/0.pdf |date = ngày 27 tháng 5 năm 2008}}
* [http://www.fatresistancediet.com/leo-galland-md/articles/magnesium%3a-the-stress-reliever.html Dietary Magnesium] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070312182346/http://www.fatresistancediet.com/leo-galland-md/articles/magnesium%3a-the-stress-reliever.html |date = ngày 12 tháng 3 năm 2007}}

==Chú thích==
{{tham khảo|30em}}
{{bảng tuần hoàn thu gọn}}

[[Thể loại:Kim loại kiềm thổ]]
[[Thể loại:Chất khoáng dinh dưỡng]]
[[Thể loại:Magnesi]]
[[Thể loại:Phụ gia thực phẩm]]