Xem mã nguồn của Osmi(VIII) oxide

{{Chembox
| Verifiedfields = changed
| Watchedfields = changed
| verifiedrevid = 451133444
| ImageFileL1 = Osmium-tetroxide-2D-dimensions.svg
| ImageSizeL1 = 130px
| ImageNameL1 = Cấu trúc 2D của osmi(VIII) Oxide
| ImageFileR1 = Osmium-tetroxide-ED-3D-balls-A.png
| ImageNameR1 = Cấu trúc 3D của osmi(VIII) Oxide
| ImageFile = Osmium tetroxide 0.1 gram in ampoule.jpg
| ImageSize = 270px
| PIN = Osmium tetraoxide
| SystematicName = Tetraoxoosmium
| OtherNames = Osmi tetroxide
| Section1 = {{Chembox Identifiers
| InChI1 = 1/4O.Os/rO4Os/c1-5(2,3)4
| InChIKey1 = VUVGYHUDAICLFK-TYHKRQCIAE
| CASNo = 20816-12-0
| CASNo_Ref = {{cascite|correct|CAS}}
| PubChem = 30318
| PubChem1 = 56370778
| PubChem1_Comment = (monopotassiate)
| PubChem2 = 75811001
| PubChem2_Comment = (monoquinuclidiniate)
| PubChem3 = 53113021
| PubChem3_Comment = (monotemediate)
| ChemSpider = 28158
| ChemSpider_Ref = {{chemspidercite|correct|chemspider}}
| ChEBI_Ref = {{ebicite|changed|EBI}} 
| ChEBI = 88215
| EINECS = 244-058-7
| UNNumber = UN 2471
| MeSHName = Osmium+tetroxide
| RTECS = RN1140000
| StdInChI_Ref = {{stdinchicite|correct|chemspider}}
| StdInChI = 1S/4O.Os
| StdInChIKey_Ref = {{stdinchicite|correct|chemspider}}
| StdInChIKey = VUVGYHUDAICLFK-UHFFFAOYSA-N
| SMILES = O=[Os](=O)(=O)=O
| InChI = 1S/4O.Os
| InChIKey = VUVGYHUDAICLFK-UHFFFAOYSA-N}}
| Section2 = {{Chembox Properties
| Formula = OsO<sub>4</sub>
| MolarMass = 254,2276 g/mol
| Appearance = chất rắn bay hơi trắng
| Odor = [[acid]], giống mùi [[chlor]]
| Density = 4,9 g/cm³<ref>{{chú thích web | url = http://www.inchem.org/documents/icsc/icsc/eics0528.htm | publisher = InChem | title = Osmium tetroxide ICSC: 0528}}</ref>
| MeltingPtC = 40,25
| BoilingPtC = 129,7
| Solubility = 5,7 g/100 mL (10 ℃)<br>6,23 g/100 mL (25 ℃)
| SolubleOther = 375 g/100 mL ([[cacbon tetraclorua|CCl<sub>4</sub>]])<br>tan trong hầu hết các dung môi hữu cơ, [[amoni hydroxide]], [[phosphor oxytrichloride]]<br>tạo phức với [[amonia]]
| VaporPressure = 7 mmHg (20 ℃)<ref name=PGCH>{{PGCH|0473}}</ref>}}
| Section3 = {{Chembox Structure
| CrystalStruct = [[hệ tinh thể đơn nghiêng|đơn nghiêng]], [[ký hiệu Pearson|mS20]]
| SpaceGroup = C2/c
| LattConst_a = 9,379&nbsp;[[Angstrom|Å]]
| LattConst_b = 4,515&nbsp;[[Angstrom|Å]]
| LattConst_c = 8,630&nbsp;[[Angstrom|Å]]
| LattConst_beta = 116,58
| UnitCellVolume = 326,8&nbsp;Å<sup>3</sup>
| UnitCellFormulas = 4
| MolShape = tứ diện}}
| Section7 = {{Chembox Hazards
| MainHazards = rất độc
| ExternalSDS = [http://www.inchem.org/documents/icsc/icsc/eics0528.htm ICSC 0528]
| EUClass = {{Hazchem T+}} ('''T+''')<br>{{Hazchem C}} ('''C''')
| RPhrases = {{R26/27/28}}, {{R34}}
| SPhrases = {{S1/2}}, {{S7/9}}, {{S26}}, {{S45}}
| NFPA-H = 3
| NFPA-F = 0
| NFPA-R = 1
| NFPA-S = OX
| IDLH = 1 mg/m³<ref name=PGCH>{{PGCH|0473}}</ref>
| REL = TWA 0,002 mg/m³ (0,0002 ppm) ST 0,006 mg/m³ (0,0006 ppm)<ref name=PGCH/>
| PEL = TWA 0,002 mg/m³<ref name=PGCH/>
| LCLo = 1316 mg/m³ (thỏ, 30 phút)<br>423 mg/m³ (chuột, 4 giờ)<br>423 mg/m³ (chuột, 4 giờ)<ref>{{IDLH|20816120|Osmium tetroxide (as Os)}}</ref>}}}}
'''Osmi(VIII) oxide''', còn được gọi với cái tên ''osmi tetroxide'' là một [[hợp chất vô cơ]] có thành phần chính gồm hai nguyên tố là [[osmi]] và [[oxy]] có [[công thức hóa học]] '''OsO<sub>4</sub>'''. Hợp chất này đáng chú ý vì nhiều công dụng của nó, mặc dù độc tính của nó gây nguy hiểm và sự hiếm có của nguyên tố osmi. Nó cũng có một số tính chất thú vị, một trong số đó, hợp chất này tuy là chất rắn, nhưng rất dễ bay hơi. Hợp chất không màu, nhưng hầu hết các mẫu vật đều có màu vàng.<ref>{{chú thích tạp chí | last1 = Girolami | first1 = Gregory | year = 2012 | title = Osmium weighs | url = | journal = Nature Chemistry | volume = 4 | issue = | page = 954 | doi = 10.1038/nchem.1479}}</ref> Điều này rất có thể do sự hiện diện của tạp chất [[Osmi(IV) oxide|OsO<sub>2</sub>]], chất có màu nâu vàng.<ref>Cotton and Wilkinson, Advanced Inorganic Chemistry, tr. 1002.</ref>

==Điều chế==
Osmi(VIII) oxide có thể được hình thành một cách từ từ khi cho osmi tác dụng với oxy. Nếu sử dụng một lượng lớn chất rắn, cần nhiệt độ đến {{convert|400|C|F K}}.<ref name=h&s>{{Housecroft2nd|pages=671–673, 710}}</ref>
:<chem>Os + 2O2 ->[\Delta T] OsO4</chem>

==Tính chất==
[[Tập tin:OsO4structure.png|thumb|left|Cấu trúc tinh thể của OsO<sub>4</sub><ref name=s1>{{chú thích tạp chí |author1=Krebs, B. |author2=Hasse, K. D. | title = Refinements of the Crystal Structures of KTcO<sub>4</sub>, KReO<sub>4</sub> and OsO<sub>4</sub>. The Bond Lengths in Tetrahedral Oxo-Anions and Oxides of d<sup>0</sup> Transition Metals | journal = Acta Crystallographica B | year = 1976 | volume = 32 | issue = 5 | pages = 1334–1337 | doi = 10.1107/S056774087600530X}}</ref>]]
Osmi(VIII) oxit tạo thành các tinh thể [[hệ tinh thể đơn nghiêng|đơn nghiêng]].<ref name=s1/><ref name=niosh>{{chú thích web | url = https://www.cdc.gov/niosh/idlh/20816120.html | title = Osmium tetroxide (as Os) | work = Documentation for Immediately Dangerous to Life or Health Concentrations (IDLHs)| date = 2 November 2018 | publisher = Centers for Disease Control}}</ref> Nó có mùi chlor đặc trưng. OsO<sub>4</sub> dễ bay hơi: nó [[thăng hoa]] ở [[nhiệt độ phòng]]. Nó hòa tan trong nhiều loại [[dung môi]] hữu cơ, hòa tan vừa phải trong nước, với phản ứng thuận nghịch để tạo thành axit hyperosmic (xem bên dưới).<ref name=thompson>{{chú thích web | author = Thompson, M. | publisher = [[Bristol University]] | title = Osmium tetroxide (OsO<sub>4</sub>) | url = http://www.chm.bris.ac.uk/motm/oso4/oso4h.htm | access-date = 2012-04-07 }}</ref> Osmi(VIII) oxide "tinh khiết" có thể không màu;<ref>{{chú thích sách |author1=Butler, I. S. |author2=Harrod, J. F. | title = Inorganic Chemistry: Principles and Applications | year = 1989 | publisher = Benjamin / Cummings | isbn = 978-0-8053-0247-9 | page = 343 | url = https://books.google.com/books?id=Nd3vAAAAMAAJ | access-date= 2012-04-07}}</ref> có ý kiến cho rằng màu vàng của nó là do tạp chất osmi(IV) oxide (OsO<sub>2</sub>).<ref>{{chú thích sách | author = Cotton, F. A. | title = Advanced Inorganic Chemistry | edition = 6th | url = https://books.google.com/books?id=U3MWRONWAmMC | year = 2007 | publisher = J. Wiley | location = New Delhi, India | isbn = 978-81-265-1338-3 | page = 1002}}</ref> Phân tử osmi(VIII) oxide có dạng tứ diện và do đó không phân cực. Tính không phân cực này giúp OsO<sub>4</sub> xuyên qua [[màng tế bào]] tích điện.

==Phản ứng==
Osmi(VIII) oxide tan được trong nước, kèm phản ứng tạo [[acid hyperosmic]]. Dung dịch này được coi là không màu (hầu như không có màu vàng đặc trưng).<ref name=":0">{{Chú thích sách|url=https://books.google.com.vn/books?id=PFrBHbzeIkcC|title=Atlas d'équilibres électrochimiques|last=Pourbaix|first=Marcel|date=1963|publisher=Gauthier-Villars|pages=370|language=fr}}</ref>
:OsO<sub>4</sub> + H<sub>2</sub>O → H<sub>2</sub>OsO<sub>5</sub>
Các ion hyperosmat, OsO<sub>5</sub><sup>2−</sup> và bihyperosmat, HOsO<sub>5</sub><sup>−</sup> có màu vàng cam.<ref>{{Chú thích sách|url=https://books.google.com.vn/books?id=TAi_QBsTz5UC&pg=PA854|title=Encyclopedia of Electrochemical Power Sources|last=Garche|first=Jürgen|last2=Dyer|first2=Chris K.|last3=Moseley|first3=Patrick T.|last4=Ogumi|first4=Zempachi|last5=Rand|first5=David A. J.|last6=Scrosati|first6=Bruno|date=2013-05-20|publisher=Newnes|isbn=978-0-444-52745-5|pages=854|language=en}}</ref> Thực tế, công thức H<sub>2</sub>OsO<sub>5</sub> chỉ là công thức đơn giản cho hợp chất này. Thành phần chính xác của dung dịch “acid hyperosmic” nói trên vẫn chưa được biết, do đó công thức của “acid hyperosmic” có thể được biểu diễn dưới dạng H<sub>2''n''</sub>OsO<sub>4 + ''n''</sub>''.''<ref name=":0" />

==Nguy hại==
OsO<sub>4</sub> rất độc, thậm chí được phân vào loại hợp chất có mức phơi nhiễm thấp, và phải được xử lý với các biện pháp phòng ngừa thích hợp. Cụ thể, hít ở nồng độ thấp, thấp hơn khả năng nhận biết mùi của người, chất này đã có thể dẫn đến [[phù phổi]] và tử vong sau đó. Các triệu chứng đáng chú ý nếu bị phơi nhiễm có thể mất vài giờ để xuất hiện sau khi nhiễm độc.

OsO<sub>4</sub> cũng làm đục giác mạc của người, có thể dẫn đến mù mắt nếu không tuân thủ các biện pháp phòng ngừa an toàn thích hợp. Giới hạn tiếp xúc cho phép đối với osmi(VIII) oxide (trung bình khoảng 8 giờ) là 200 μg/m³.<ref name=niosh/>

==Hợp chất khác==
OsO<sub>4</sub> còn tạo một số hợp chất với [[amonia|NH<sub>3</sub>]], như OsO<sub>4</sub>·NH<sub>3</sub> là chất rắn màu cam.<ref>{{Chú thích sách|url=https://books.google.com.vn/books?id=_to_DQAAQBAJ&pg=PA1233|title=The Chemistry of Ruthenium, Rhodium, Palladium, Osmium, Iridium and Platinum: Pergamon Texts in Inorganic Chemistry, Volume 25|last=Livingstone|first=Stanley E.|date=2017-01-31|publisher=Elsevier|isbn=978-1-4831-5840-2|pages=1233|language=en}}</ref>

==Tham khảo==
{{Tham khảo}}
{{Oxide|state=}}
{{Sơ khai hóa học}}

[[Thể loại:Hợp chất osmi]]
[[Thể loại:Oxide]]
[[Thể loại:Oxide acid]]
[[Thể loại:Thuốc nhuộm sinh học]]