Xem mã nguồn của SARS-CoV-2

<!-- {{Khóa|small=yes}} -->
{{About|một chủng virus|căn bệnh gây ra do chủng virus này|bệnh virus corona 2019|đại dịch|Đại dịch COVID-19}}
{{about|chủng virus gây bệnh [[Bệnh virus corona 2019|COVID-19]]|chủng virus gây bệnh [[SARS]]|SARS-CoV}}
{{Virusbox
| image = Novel Coronavirus SARS-CoV-2.jpg
| image_alt = Một bức ảnh hiển vi điện tử truyền qua của những phần tử virus SARS-CoV-2
| image_caption = Một bức [[ảnh hiển vi]] điện tử truyền qua của những phần tử virus SARS-CoV-2
| image2 = Coronavirus. SARS-CoV-2.png
| image2_alt = Ảnh minh họa một phần tử virus SARS-CoV-2
| image2_caption = Ảnh minh họa một phần tử [[virus]] SARS-CoV-2<ref name="NYT-SpikyBlob" />
| parent = Sarbecovirus<!--Incertae sedis/Betacoronavirus-->
| species = Virus corona liên quan đến hội chứng hô hấp cấp tính nặng
| strain = '''SARS-CoV-2'''
| synonyms = * 2019-nCoV
* Virus corona/coronavirus Vũ Hán<ref name="Fox2020">{{chú thích tạp chí|last1=Fox|first1=Dan|title=What you need to know about the Wuhan coronavirus|journal=Nature|year=2020|issn=0028-0836|doi=10.1038/d41586-020-00209-y|pmid=33483684}}</ref> (tiếng Trung {{zh|s={{linktext|武汉|冠状|病毒}}|t={{linktext|武漢|冠狀|病毒}}}})
* Virus corona/coronavirus chợ hải sản Hoa Nam Vũ Hán<ref name="MN908947">{{chú thích tạp chí |last1=Zhang |first1=Y.-Z. |display-authors=etal |title=Wuhan seafood market pneumonia virus isolate Wuhan-Hu-1, complete genome |url=https://www.ncbi.nlm.nih.gov/nuccore/MN908947 |website=GenBank |publisher=[[National Institutes of Health]] |access-date=ngày 13 tháng 1 năm 2020 |location=Bethesda, Maryland, United States |date=ngày 12 tháng 1 năm 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200121045720/https://www.ncbi.nlm.nih.gov/nuccore/MN908947 |archive-date=ngày 21 tháng 1 năm 2020 |url-status=}}</ref>
| subdivision_ranks = [[Các biến chủng của SARS-CoV-2|Biến chủng]]
| subdivision = * biến chủng 501.V2
* biến chủng Cluster 5
* biến chủng VOC 202012/01 (B.1.1.7)
| synonyms_ref = 
| range_map = {{Location map|China|float=center|caption=|lat_deg=30|lat_min=37|lat_sec=11|lat_dir=N|lon_deg=114|lon_min=15|lon_sec=26|lon_dir=E}}
| range_map_caption = [[Vũ Hán]], [[Trung Quốc]], nơi bùng phát dịch đầu tiên đã được ghi nhận
}}
<!-- VUI LÒNG KHÔNG THAY ĐỔI TÊN VIRUS THÀNH "COVID-19", "COVID-19" LÀ TÊN CỦA DỊCH BỆNH DO VIRUS GÂY RA.--> 
'''Virus corona gây hội chứng hô hấp cấp tính nặng 2''', viết tắt là '''SARS-CoV-2''' ({{lang-en|Severe acute respiratory syndrome corona virus 2}}),<ref name="COVIDname"/>{{efn|Dưới góc độ truyền thông, việc sử dụng tên SARS có thể gây ra những hậu quả không lường trước về mặt tạo ra nỗi sợ hãi không cần thiết cho một số người, đặc biệt là ở [[châu Á]], nơi chịu ảnh hưởng nặng nề nhất bởi dịch SARS năm 2003. Vì lý do đó và một số vấn đề khác, [[Tổ chức Y tế Thế giới|WHO]] đã bắt đầu sử dụng thuật ngữ "virus gây ra COVID-19" và "virus COVID-19" khi giao tiếp với công chúng.}} trước đây có tên là '''virus corona mới 2019''' ('''2019-nCoV''') và cũng được gọi là '''virus corona ở người 2019''' ('''HCoV-19''' hoặc '''hCoV-19'''), là một chủng [[coronavirus]] gây ra [[COVID-19|bệnh viêm đường hô hấp cấp do virus corona 2019]] ([[Bệnh virus corona 2019 (COVID-19)|COVID-19]]),<ref>{{Chú thích web|url=https://www.channelnewsasia.com/news/world/wuhan-virus-coronavirus-who-new-name-12424116|tựa đề=Novel coronavirus to be called COVID-19, says WHO|ngày=ngày 11 tháng 2 năm 2020|ngày truy cập=ngày 11 tháng 2 năm 2020|archive-date=2020-02-11|archive-url=https://web.archive.org/web/20200211193937/https://www.channelnewsasia.com/news/world/wuhan-virus-coronavirus-who-new-name-12424116|url-status=dead}}</ref> xuất hiện lần đầu tiên vào tháng 12 năm 2019, trong đợt [[Đại dịch COVID-19|bùng phát đại dịch COVID-19]] ở thành phố [[Vũ Hán]], Trung Quốc và bắt đầu lây lan nhanh chóng, sau đó trở thành một [[đại dịch]] toàn cầu. Vào ngày 12 tháng 1 năm 2020, nó được [[Tổ chức Y tế Thế giới]] gọi tên là 2019-nCoV, dựa trên một [[Coronavirus mới|phương thức đặt tên cho virus corona mới]].<ref>{{Chú thích web|url=https://www.who.int/publications-detail/surveillance-case-definitions-for-human-infection-with-novel-coronavirus-(ncov)|tựa đề=Surveillance case definitions for human infection with novel coronavirus (nCoV)|website=www.who.int|ngôn ngữ=en|ngày truy cập=2020-01-21}}</ref><ref>{{Chú thích web|url=https://www.cdc.gov/coronavirus/novel-coronavirus-2019.html|tựa đề=Novel coronavirus (2019-nCoV), Wuhan, China|tác giả=|tên=|ngày=ngày 10 tháng 1 năm 2020|website=www.cdc.gov|nhà xuất bản=cdc.gov|url lưu trữ=|ngày lưu trữ=|ngày truy cập=ngày 16 tháng 1 năm 2020}}</ref> Đến ngày 11 tháng 2 năm 2020, [[Ủy ban Quốc tế về Phân loại Virus]] (ICTV) quyết định đặt tên chính thức cho chủng virus corona mới này là SARS-CoV-2 khi họ phân tích rằng nó cùng loài với [[SARS-CoV|virus SARS]] từng gây ra đại dịch năm 2003 nhưng là một chủng khác của loài.<ref>{{Chú thích tạp chí|last=Gorbalenya|first=Alexander E.|date = ngày 11 tháng 2 năm 2020 |title=Severe acute respiratory syndrome-related coronavirus – The species and its viruses, a statement of the Coronavirus Study Group|url=https://www.biorxiv.org/content/10.1101/2020.02.07.937862v1|journal=bioRxiv|language=en|pages=2020.02.07.937862|doi=10.1101/2020.02.07.937862|s2cid=214317727}}</ref><ref>{{chú thích báo|url=https://www.bbc.com/news/world-asia-china-51466362|title=Coronavirus disease named Covid-19|date = ngày 11 tháng 2 năm 2020 |work=BBC News|access-date = ngày 11 tháng 2 năm 2020 |language=en-GB}}</ref> Virus này là một loại virus corona [[RNA]] liên kết đơn chính hiệu. Trong khoảng thời gian đầu của [[đại dịch COVID-19]], các nhân viên nghiên cứu đã phát hiện chủng [[virus]] này sau khi họ tiến hành đo lường kiểm tra [[axit nucleic]] và dò tra trình tự [[bộ gen]] ở mẫu vật lấy từ người bệnh.<ref>{{Chú thích web|url=http://www.chinacdc.cn/dfdt/201912/t20191226_209404.html|tựa đề=中国疾病预防控制中心|website=www.chinacdc.cn|ngày truy cập=ngày 9 tháng 1 năm 2020|archive-date=2020-02-06|archive-url=https://web.archive.org/web/20200206072618/http://www.chinacdc.cn/dfdt/201912/t20191226_209404.html|url-status=dead}}</ref><ref name=":0">{{Chú thích web|url=http://www.xinhuanet.com/english/2020-01/09/c_138690570.htm|tựa đề=New-type coronavirus causes pneumonia in Wuhan: expert – Xinhua {{!}} English.news.cn|website=www.xinhuanet.com|ngày truy cập=ngày 9 tháng 1 năm 2020|archive-date=2020-01-09|archive-url=https://web.archive.org/web/20200109084208/http://www.xinhuanet.com/english/2020-01/09/c_138690570.htm|url-status=dead}}</ref><ref name=":1">{{Chú thích web|url=https://platform.gisaid.org/epi3/start/CoV2020|tựa đề=CoV2020|tác giả=|tên=|ngày=|website=platform.gisaid.org|url lưu trữ=|ngày lưu trữ=|ngày truy cập=ngày 12 tháng 1 năm 2020}}</ref>

[[Coronavirus|Virus corona]] đã biết gây ra cảm mạo cùng với các triệu chứng khá nghiêm trọng giống như [[Hội chứng hô hấp Trung Đông]] (MERS) và [[Hội chứng hô hấp cấp tính nặng|Hội chứng hô hấp cấp tính nghiêm trọng]] (SARS). SARS-CoV-2 là phân dạng của [[Coronavirus|virus corona]] mà từ trước đây chưa bao giờ phát hiện ở trong cơ thể người.<ref name=":2">{{Chú thích web|url=https://mp.weixin.qq.com/s/Du_243oMplFskyNgpaU2aA|tựa đề=Liên quan đến viêm phổi do virus Corona kiểu mới truyền nhiễm Bạn cần phải hiểu ra|website=https://mp.weixin.qq.com|location=Liên hợp quốc|ngày truy cập=Ngày 24 tháng 1 năm 2019}}</ref><ref>{{Chú thích web|url=https://news.163.com/20/0115/18/F2V0HONL0001899O.html|tựa đề=Tổ chức Y tế Thế giới đặt tên virus hình dạng mũ kiểu mới Vũ Hán Virus đặt tên có lề lối|ngày=Ngày 15 tháng 1 năm 2020|website=https://news.163.com}}</ref>
<!--****CẦN CẬP NHẬT****-->
Tháng 12 năm 2019 tới nay, thành phố [[Vũ Hán]] của tỉnh [[Hồ Bắc]], Trung Quốc liên tục trông coi tra xét [[bệnh cúm]] trải rộng và bệnh tật tương quan, phát hiện nhiều trường hợp bệnh [[viêm phổi]] mang tính [[virus]] nổi dậy, tất cả cùng chẩn đoán là viêm phổi mang tính virus/truyền nhiễm phần [[phổi]].<ref>{{Chú thích web|url=http://m.news.cctv.com/2019/12/31/ARTIL1JxT1xYZ9uMgxwJRDmJ191231.shtml|tựa đề=Vào tháng 12 thành phố Vũ Hán phát hiện 27 trường hợp bệnh viêm phổi mang tính virus Phần lớn là hộ kinh doanh ở phố chợ hải sản|ngày=Ngày 31 tháng 12 năm 2019|website=http://m.news.cctv.com}}</ref> Ủy ban Sức khỏe Vệ sinh Nhà nước Trung Quốc nhận định đây là bệnh truyền nhiễm loại B, chiếu theo quản lí loại A.<ref>{{chú thích web|url=http://www.nhc.gov.cn/jkj/s7916/202001/44a3b8245e8049d2837a4f27529cd386.shtml|title=Thông cáo Uỷ ban Sức khoẻ Vệ sinh Nhà nước Cộng hoà Nhân dân Trung Hoa|author=Cục Kiểm soát dự phòng dịch bệnh|date = ngày 20 tháng 1 năm 2020 |language=zh|archiveurl=https://web.archive.org/web/20200120213543/http://www.nhc.gov.cn/jkj/s7916/202001/44a3b8245e8049d2837a4f27529cd386.shtml|archive-date = ngày 20 tháng 1 năm 2020 |url-status=live|access-date =}}</ref>

== Tên gọi == 
Trong thời gian [[Dịch virus corona 2019–20|bùng phát dịch virus corona 2019]], [[Tổ chức Y tế Thế giới]] (WHO) ban đầu đề nghị sử dụng tên chỉ định tạm thời "2019-nCoV" ({{lang-en|2019 novel coronavirus}} – virus corona mới 2019) để gọi cho chủng virus này. Tuy nhiên, điều này dẫn đến một mối lo ngại, rằng việc không có tên chính thức có thể sẽ khiến việc sử dụng tên không chính thức một cách cố định và thường xuyên trong giao tiếp chung, virus này cũng thường được gọi là "virus corona mới", "virus corona Vũ Hán", "virus Vũ Hán" hoặc chỉ đơn giản là "virus corona".<ref name=BBCname>{{chú thích báo|url=https://www.bbc.com/news/world-asia-china-51371770|title=How the new coronavirus will finally get a proper name|last1=Taylor-Coleman|first1=Jasmine|publisher=[[BBC News Online]]|date=ngày 5 tháng 2 năm 2020|access-date =ngày 6 tháng 2 năm 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200205190745/https://www.bbc.com/news/world-asia-china-51371770|archive-date=ngày 5 tháng 2 năm 2020|url-status=live| name-list-style=vanc }}</ref><ref name=Fortune>{{chú thích web |url=https://fortune.com/2020/02/08/wuhan-coronavirus-disease-names/ |title=Wuhan coronavirus? 2019 nCoV? Naming a new disease |last=Stobbe |first=Mike |date=ngày 8 tháng 2 năm 2020 |website=[[Fortune (magazine)|Fortune]] |access-date =ngày 8 tháng 2 năm 2020 |url-status=live |name-list-style=vanc |archive-url=https://web.archive.org/web/20200209142432/https://fortune.com/2020/02/08/wuhan-coronavirus-disease-names/ |archive-date=ngày 9 tháng 2 năm 2020 }}</ref> Theo hướng dẫn của WHO năm 2015 về việc đặt tên virus và bệnh,<ref name=Fortune/><ref>{{cite report | vauthors = ((World Health Organization)) | year = 2015 | title = World Health Organization best practices for the naming of new human infectious diseases | author-link = World Health Organization | publisher = World Health Organization | hdl = 10665/163636 | id = WHO/HSE/FOS/15.1 | hdl-access = free }}</ref> [[Ủy ban Quốc tế về Phân loại Virus]] (ICTV) thông báo rằng họ sẽ là cơ quan đặt tên chính thức cho các virus mới.<ref name=BBCname/>

Ngày 11 tháng 2 năm 2020, Ủy ban Quốc tế về Phân loại Virus (ICTV) đã công bố tên "severe acute respiratory syndrome coronavirus 2" (tạm dịch "virus corona gây hội chứng hô hấp cấp tính nặng 2") và ký hiệu viết tắt là SARS-CoV-2<ref>{{Chú thích web|url=https://doc.vinaseco.vn/search/quyet-dinh-2355qd-byt-cua-bo-y-te-ve-viec-ban-hanh-huong-dan-phong-va-kiem-soat-lay-nhiem-sars-cov-2-trong-co-so-kham-benh-chua-benh-1017503|tựa đề=Quyết định 2355/QĐ-BYT của Bộ Y tế về việc ban hành Hướng dẫn phòng và kiểm soát lây nhiễm SARS-COV-2 trong cơ sở khám bệnh, chữa bệnh|họ=VinasDoc|website=VinasDoc|ngôn ngữ=vi|ngày truy cập=2022-09-05|archive-date=2022-09-05|archive-url=https://web.archive.org/web/20220905074416/https://doc.vinaseco.vn/search/quyet-dinh-2355qd-byt-cua-bo-y-te-ve-viec-ban-hanh-huong-dan-phong-va-kiem-soat-lay-nhiem-sars-cov-2-trong-co-so-kham-benh-chua-benh-1017503|url-status=dead}}</ref> để ám chỉ chủng virus trước đây gọi là 2019-nCoV.<ref name="CoronavirusStudyGroup" /> Trước đó cùng ngày, WHO đã chính thức đổi tên căn bệnh do chủng virus gây ra từ "bệnh hô hấp cấp do 2019-nCoV" thành [[bệnh virus corona 2019 (COVID-19)]] (coronavirus disease 2019).<ref name=":2" /><ref>{{chú thích web|url=https://www.who.int/dg/speeches/detail/who-director-general-s-remarks-at-the-media-briefing-on-2019-ncov-on-11-february-2020|title=WHO Director-General's remarks at the media briefing on 2019-nCoV on ngày 11 tháng 2 năm 2020|website=[[World Health Organization]] (WHO)|access-date =ngày 11 tháng 2 năm 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200212014928/https://www.who.int/dg/speeches/detail/who-director-general-s-remarks-at-the-media-briefing-on-2019-ncov-on-11-february-2020|archive-date=ngày 12 tháng 2 năm 2020|url-status=live}}</ref> Để tránh nhầm lẫn với bệnh [[SARS]], căn bệnh trong dịch SARS năm 2003, WHO đôi khi gọi virus này là "virus COVID-19" hoặc "virus gây ra bệnh COVID-19" khi giao tiếp với công chúng.<ref name="COVIDname">{{chú thích web|url=https://www.who.int/emergencies/diseases/novel-coronavirus-2019/technical-guidance/naming-the-coronavirus-disease-(covid-2019)-and-the-virus-that-causes-it|title=Naming the coronavirus disease (COVID-2019) and the virus that causes it|publisher=World Health Organization|access-date =ngày 24 tháng 2 năm 2020|quote=From a risk communications perspective, using the name SARS can have unintended consequences in terms of creating unnecessary fear for some populations, especially in Asia which was worst affected by the SARS outbreak in 2003. For that reason and others, WHO has begun referring to the virus as "the virus responsible for COVID-19" or "the COVID-19 virus" when communicating with the public. Neither of these designations are intended as replacements for the official name of the virus as agreed by the ICTV.}}</ref>

== Virus học ==
===Phát sinh===
[[Động vật]] được bán để làm thức ăn bị nghi ngờ là nơi chứa hoặc trung gian cho [[virus]] vì nhiều người nhiễm bệnh đầu tiên được xác định là [[công nhân]] tại [[Chợ bán buôn hải sản Hoa Nam]], họ tiếp xúc nhiều hơn với động vật, ăn uống các thực phẩm từ [[động vật hoang dã]]. Một chợ bán động vật sống để làm [[thức ăn]] cũng bị đổ lỗi trong [[SARS|Dịch SARS]] vào năm 2003; những nơi như vậy được coi là một "vườn ươm" hoàn hảo cho mầm bệnh mới. Nhưng đó chỉ là giả thuyết của [[chính phủ]] [[Trung Quốc]]. Hiện giờ các nhà khoa học đang tiếp tục tìm kiếm.<ref>{{chú thích báo|url=https://www.nytimes.com/2020/01/25/world/asia/china-markets-coronavirus-sars.html|title=China’s Omnivorous Markets Are in the Eye of a Lethal Outbreak Once Again|last=Myers|first=Steven Lee|date=ngày 25 tháng 1 năm 2020|work=The New York Times|access-date =|url-status=}}</ref>

===Truyền nhiễm===
Sự lây truyền từ người sang người đã được xác nhận.<ref name="auto"/> Có báo cáo đã cho rằng [[virus]] lây nhiễm ngay cả trong thời gian ủ bệnh.<ref name=latent>{{chú thích báo |title=【武漢肺炎】衛健委︰新型冠狀病毒傳播力增強　潛伏期最短僅1天 |url=https://news.mingpao.com/ins/%E5%85%A9%E5%B2%B8/article/20200126/s00004/1580028707559/%E3%80%90%E6%AD%A6%E6%BC%A2%E8%82%BA%E7%82%8E%E3%80%91%E8%A1%9B%E5%81%A5%E5%A7%94-%E6%96%B0%E5%9E%8B%E5%86%A0%E7%8B%80%E7%97%85%E6%AF%92%E5%82%B3%E6%92%AD%E5%8A%9B%E5%A2%9E%E5%BC%B7-%E6%BD%9B%E4%BC%8F%E6%9C%9F%E6%9C%80%E7%9F%AD%E5%83%851%E5%A4%A9 |work=明報新聞網|language=zh}}</ref><ref>{{chú thích web|url=https://news.163.com/20/0126/16/F3R33UL80001899O.html|title=专家：病毒潜伏期有传染性 有人传染同事后才发病|date=ngày 26 tháng 1 năm 2020|website=news.163.com|language=zh}}</ref> Tuy nhiên, các quan chức tại [[Trung tâm kiểm soát và phòng ngừa dịch bệnh (Hoa Kỳ)|Trung tâm kiểm soát và phòng ngừa dịch bệnh Hoa Kỳ]] (CDC) tuyên bố rằng họ ''"không có bất kỳ bằng chứng nào về việc [[bệnh nhân]] bị lây nhiễm [[virus]] trước khi khởi phát triệu chứng"''.<ref>{{chú thích web|url=https://www.medpagetoday.com/infectiousdisease/publichealth/84548|title=U.S. Notches Fifth Coronavirus Case as Global Count Nears 3,000|date=27 Tháng một 2020|website=www.medpagetoday.com}}</ref>

Một nhóm nghiên cứu đã ước tính [[Hệ số lây nhiễm cơ bản|hệ số sinh sản cơ bản]] (cũng được gọi là ''hệ số lây nhiễm cơ bản'', <math>R_0</math>) của virus nằm trong khoảng từ 5 đến 10.<ref>{{Chú thích tạp chí|last1=Zhao|first1=Shi|last2=Ran|first2=Jinjun|last3=Musa|first3=Salihu Sabiu|last4=Yang|first4=Guangpu|last5=Lou|first5=Yijun|last6=Gao|first6=Daozhou|last7=Yang|first7=Lin|last8=He|first8=Daihai|date = ngày 24 tháng 1 năm 2020 |title=Preliminary estimation of the basic reproduction number of novel coronavirus (2019-nCoV) in China, from 2019 to 2020: A data-driven analysis in the early phase of the outbreak|url=https://www.biorxiv.org/content/10.1101/2020.01.23.916395v1|journal=bioRxiv|language=en|pages=2020.01.23.916395|doi=10.1101/2020.01.23.916395|s2cid=213932613}}</ref> Điều này có nghĩa là một người bị nhiễm virus có thể lây nhiễm cho 5 đến 10 người khác. Các nhóm nghiên cứu khác đã ước tính chỉ số sinh sản cơ bản có thể là từ 2 đến 4,5.<ref>{{Chú thích tạp chí|last1=Liu|first1=Tao|last2=Hu|first2=Jianxiong|last3=Kang|first3=Min|last4=Lin|first4=Lifeng|last5=Zhong|first5=Haojie|last6=Xiao|first6=Jianpeng|last7=He|first7=Guanhao|last8=Song|first8=Tie|last9=Huang|first9=Qiong|last10=Rong|first10=Zuhua|last11=Deng|first11=Aiping|last12=Zeng|first12=Weilin|last13=Tan|first13=Xiaohua|last14=Zeng|first14=Siqing|last15=Zhu|first15=Zhihua|last16=Li|first16=Jiansen|last17=Wan|first17=Donghua|last18=Lu|first18=Jing|last19=Deng|first19=Huihong|last20=He|first20=Jianfeng|last21=Ma|first21=Wenjun|date = ngày 25 tháng 1 năm 2020 |title=Transmission dynamics of 2019 novel coronavirus (2019-nCoV)|url=https://www.biorxiv.org/content/10.1101/2020.01.25.919787v1|journal=bioRxiv|language=en|pages=2020.01.25.919787|doi=10.1101/2020.01.25.919787|s2cid=214096876}}</ref> Người ta đã xác định rằng virus có thể lây truyền dọc theo một chuỗi gồm ít nhất năm người.<ref name=Saey24Jan2020>{{chú thích web|url=https://www.sciencenews.org/article/how-new-wuhan-coronavirus-stacks-up-against-sars-mers|title=How the new coronavirus stacks up against SARS and MERS|first=Tina Hesman|last=Saey|date=ngày 24 tháng 1 năm 2020|access-date =ngày 25 tháng 1 năm 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200125064423/https://www.sciencenews.org/article/how-new-wuhan-coronavirus-stacks-up-against-sars-mers|archive-date=ngày 25 tháng 1 năm 2020|url-status=}}</ref>

=== Bộ gen ===
[[Tập tin:3D medical animation coronavirus structure.jpg|nhỏ|phải|300px|alt= Minh họa cắt ngang của virus SARS-CoV-2 cho thấy các thành phần bên trong|Minh họa cắt ngang của [[virus]] SARS-CoV-2 cho thấy các thành phần bên trong]]
Trình tự [[gen]] của chủng [[Coronavirus|virus SARS-CoV-2]] bao gồm một chuỗi [[RNA]] đơn gồm 29.903 [[nucleotide]].

Về mặt tương đồng, nó là:
* 50% mã gen so với chủng virus [[MERS-CoV]];
* 79,5% mã gen so với chủng virus [[SARS-CoV]];
* 96% mã gen so với chủng virus Corona được phát hiện trong [[Bộ Dơi|dơi]], đặc biệt là [[Chi Dơi lá mũi|dơi móng ngựa]]; 
* 99% mã gen so với chủng virus [[Corona]] có trong loài [[Tê tê]].<ref name=":1" /> Virus Corona SARS 2 và virus Corona [[Virus SARS|SARS]] cùng thuộc virus Corona thế hệ B (Betacoronavirus Lineage B, Sarbecovirus).<ref>{{chú thích web|url=https://nextstrain.org/groups/blab/sars-like-cov|title=Phylogeny of SARS-like betacoronaviruses|work=nextstrain|access-date = ngày 18 tháng 1 năm 2020}}</ref>
Điều này cho thấy nguồn gốc của virus là ở tê tê hoặc dơi.

Nó được giải trình tự vào ngày 5 tháng 1 năm 2020 tại [[Đại học Phục Đán]] ở [[Thượng Hải]], Trung Quốc. Năm [[bộ gen]] của virus Corona SARS 2 đã được nhanh chóng rút chiết ra, và được Trung tâm lâm sàng vệ sinh công cộng thành phố Thượng Hải, [[Bệnh viện Trung tâm Vũ Hán]], Đại học Khoa học và Công nghệ Hoa Trung, Trung tâm kiểm soát dự phòng bệnh tật thành phố [[Vũ Hán]], Sở Kiểm soát dự phòng bệnh truyền nhiễm thuộc Trung tâm kiểm soát dự phòng bệnh tật Trung Quốc và [[Đại học Sydney]] tuyên bố ở trên trang mạng Virological.<ref>{{chú thích báo|url=http://www.caixin.com/2020-01-20/101506242.html|title=武汉新型冠状病毒肺炎大事记|publisher=財新網}}</ref> Năm bộ gen của virus lần lượt là BetaCoV/Wuhan/IVDC-HB-01/2019, BetaCoV/Wuhan IVDC-HB-04/2020, BetaCoV/Wuhan/IVDC-HB-05/2019, BetaCoV/Wuhan/WIV04/2019, BetaCoV/Wuhan/IPBCAMS-WH-01/2019 và BetaCoV/Wuhan/WIV05/2020.<ref name=":1" /><ref>{{chú thích web|url=http://virological.org/t/initial-genome-release-of-novel-coronavirus/319|title=Initial genome release of novel coronavirus|date = ngày 11 tháng 1 năm 2020 |work=Virological|language=en|access-date = ngày 12 tháng 1 năm 2020}}</ref><ref>{{chú thích tạp chí|date = ngày 17 tháng 1 năm 2020 |title=Wuhan seafood market pneumonia virus isolate Wuhan-Hu-1, complete genome|url=http://www.ncbi.nlm.nih.gov/nuccore/MN908947.3|publisher=|via=NCBI Nucleotide}}</ref> Chiều dài trình tự [[RNA]] của nó khoảng chừng là 32.000 [[nucleotide]].<ref name=":1" />

== Dịch tễ học ==
{{Main article|Dịch virus corona ở Vũ Hán 2019–20}}
Vụ nhiễm virus đầu tiên được biết đến ở người xảy ra vào ngày 31 tháng 12 năm 2019. [[Đồng hồ phân tử]] cũng cho thấy ngày bắt đầu tương tự, hoặc sớm hơn một chút.<ref name=early>{{chú thích web |last1=Cohen|first1=Jon |title=Wuhan seafood market may not be source of novel virus spreading globally |url=https://www.sciencemag.org/news/2020/01/wuhan-seafood-market-may-not-be-source-novel-virus-spreading-globally |website=Science {{!}} AAAS |language=en |date=ngày 26 tháng 1 năm 2020}}</ref>

Một đợt bùng phát dịch bệnh do virus SARS-CoV-2 đã được phát hiện lần đầu tiên tại thành phố [[Vũ Hán]] của [[Trung Quốc]], vào khoảng đầu tháng 1 năm 2020. Sau đó, [[virus]] này đã lan sang các tỉnh khác của [[Trung Quốc đại lục]] và các quốc gia khác, bao gồm [[Thái Lan]], [[Nhật Bản]], [[Đài Loan]], [[Hàn Quốc]], [[Úc]],  [[Pháp]], [[Hoa Kỳ]] và [[Việt Nam]].<ref>{{chú thích báo |url= https://www.scmp.com/news/hong-kong/health-environment/article/3047310/china-coronavirus-hong-kong-widens-criteria |title=China coronavirus: Hong Kong widens criteria for suspected cases after second patient confirmed, as MTR cancels Wuhan train ticket sales |date=ngày 23 tháng 1 năm 2020 |publisher=[[South China Morning Post]] |location=[[Hong Kong]] |access-date =ngày 23 tháng 1 năm 2020}}</ref><ref>{{chú thích web|url=https://www.ecdc.europa.eu/en/news-events/novel-coronavirus-three-cases-reported-france|title=Novel coronavirus: three cases reported in France|date=ngày 25 tháng 1 năm 2020|website=European Centre for Disease Prevention and Control}}</ref><ref>{{chú thích báo|url=https://www.theguardian.com/science/2020/jan/25/coronavirus-five-people-in-nsw-being-tested-for-deadly-disease|title=Coronavirus: three cases in NSW and one in Victoria as infection reaches Australia|last=Doherty|first=Ben|date=ngày 25 tháng 1 năm 2020|work=The Guardian|access-date =ngày 26 tháng 1 năm 2020|language=en-GB|issn=0261-3077}}</ref>

Sự lây lan từ [[người]] sang người đã được xác nhận tại [[Quảng Đông]], [[Trung Quốc]], vào ngày 20 tháng 1 năm 2020.<ref name="auto">{{chú thích báo |url= https://www.cbc.ca/news/health/coronavirus-human-to-human-1.5433187 |title=China confirms human-to-human transmission of new coronavirus |date=ngày 20 tháng 1 năm 2020 |publisher=[[Canadian Broadcasting Corporation]] |access-date =ngày 21 tháng 1 năm 2020 |url-status=}}</ref>

Tính đến ngày 28 tháng 2  năm 2020, toàn [[thế giới]] đã có hơn 83.000 trường hợp nhiễm bệnh được xác nhận, 2.872 người tử vong, 36.731 người đã được chữa khỏi.<ref name=GI2020Update>{{chú thích web |title=Operations Dashboard for ArcGIS |url=https://gisanddata.maps.arcgis.com/apps/opsdashboard/index.html#/bda7594740fd40299423467b48e9ecf6 |website=gisanddata.maps.arcgis.com |access-date =ngày 30 tháng 1 năm 2020}}</ref> Các ca bệnh bên ngoài [[Trung Quốc]] đã có mặt ở 57 quốc gia và vùng lãnh thổ trên thế giới. Dịch đang có dấu hiệu bùng phát mạnh bên ngoài Trung Quốc đại lục, tại các quốc gia như [[Hàn Quốc]], [[Nhật Bản]], [[Iran]] và [[Ý]].<ref name=WHO25thUpdate>{{chú thích web |title=Novel Coronavirus (2019-nCoV) SITUATION REPORT - 5 25 JANUARY 2020 |url=https://www.who.int/docs/default-source/coronaviruse/situation-reports/20200125-sitrep-5-2019-ncov.pdf |access-date =ngày 26 tháng 1 năm 2020}}</ref> Tính đến ngày 25 tháng 4  năm 2020, toàn [[thế giới]] đã có gần 2.900.000 trường hợp nhiễm bệnh được xác nhận, khoảng 199.000 người tử vong. Tính đến ngày 31 tháng 12 năm 2020, toàn [[thế giới]] đã có hơn 82.835.563 trường hợp nhiễm bệnh được xác nhận, 1.807.638 người tử vong, 444.437 người đã được chữa khỏi. Các ca bệnh bên ngoài [[Trung Quốc]] cho đến nay đã có mặt ở 215 quốc gia và vùng lãnh thổ

==Viêm phổi==
{{Bài chi tiết|COVID-19}}
===Triệu chứng===
[[Tập tin:Symptoms_of_coronavirus_disease_2019_2.0-vi.png|nhỏ|phải|Các triệu chứng bệnh viêm phổi gây ra bởi 2019-nCoV.]]
Các triệu chứng được báo cáo gồm [[sốt]] trong 90% trường hợp mắc bệnh, mệt mỏi và [[Ho|ho khan]] trong 80% trường hợp,<ref name="wmhc2020-01-11">{{chú thích web|url=http://wjw.wuhan.gov.cn/front/web/showDetail/2020011109036|title=Experts explain the latest bulletin of unknown cause of viral pneumonia|date=ngày 11 tháng 1 năm 2020|website=Wuhan Municipal Health Commission|access-date =ngày 22 tháng 1 năm 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200111031745/http://wjw.wuhan.gov.cn/front/web/showDetail/2020011109036|archive-date=ngày 11 tháng 1 năm 2020}}</ref> 20% bị khó thở và [[suy hô hấp]] chiếm 15%.<ref name="wmhc2020-01-11" /> [[X-quang]] [[ngực]] đã tiết lộ các dấu hiệu ở cả hai [[phổi]]. [[Dấu hiệu sinh tồn|Dấu hiệu sống]] nhìn chung là ổn định vào thời điểm nhập viện của những bệnh nhân.<ref name="wmhc2020-01-11" /> Các xét nghiệm [[máu]] thường cho thấy số lượng [[bạch cầu]] thấp ([[Hạ bạch cầu|giảm bạch cầu]] và giảm [[Bạch cầu#Tế bào lympho|bạch cầu lympho]]).

===Phòng tránh===
Làm tốt việc bảo vệ bản thân bao gồm: giữ gìn vệ sinh [[tay]] và đường [[hô hấp]] cơ bản (không sờ tay lên [[mắt]], [[mũi]], [[miệng]]), kiên trì thói quen ăn uống an toàn, làm hết sức khả năng tránh khỏi tiếp xúc thân mật với bất kì người nào có biểu hiện [[bệnh]] về đường [[hô hấp]] (như ho và hắt hơi).<ref name=":2" /> Đường hô hấp dễ tổn thương khi lạnh, do đó trong thực hành y học dân tộc người ta dùng [[gừng]], trà gừng giữ ấm họng và cổ. [[Tổ chức Y tế Thế giới]] (WHO) có đề cập đến Dexamethasone dùng phòng bệnh, và phục hồi cho bệnh nhân Covid-19, loại thuốc này cũng rất thông dụng ở Việt Nam, hiện đang được dùng để chống viêm nhiễm, chống dị ứng và giảm đau... có tên thương mại là Dexazone.

===Điều trị===
Hiện tại chưa có phương pháp chữa bệnh đặc biệt đối với [[Coronavirus|virus Corona]] kiểu mới gây ra. Tuy nhiên rất nhiều chứng trạng có thể xử lí được, do đó cần tình huống lâm sàng của [[người bệnh]] để tiến hành chữa bệnh. Việc chăm sóc giúp đỡ với [[Bệnh nhân|người bệnh]] có thể vô cùng hiệu quả.<ref name=":2" />

Trong khoảng thời gian tình hình dịch bệnh viêm phổi [[Vũ Hán]] bùng phát vẫn không có phương pháp chữa bệnh cụ thể nhắm vào virus mới đó, nhưng có thể sử dụng [[thuốc kháng virus]] đã có để tiến hành chữa bệnh, như [[indinavir]], [[saquinavir]], [[remdesivir]], [[lopinavir/ritonavir]] và [[interferon beta]].<ref name=Pau2020>{{chú thích tạp chí |last1=Paules |first1=Catharine I. |last2=Marston |first2=Hilary D. |last3=Fauci |first3=Anthony S. |title=Coronavirus Infections—More Than Just the Common Cold |journal=JAMA |date=ngày 23 tháng 1 năm 2020 |volume=323 |issue=8 |pages=707–708 |doi=10.1001/jama.2020.0757|pmid=31971553 |s2cid=210872134 }}</ref><ref>{{chú thích báo|url=https://www.reuters.com/article/gilead-coronavirus-idUSL4N29S45D|title=Gilead assessing Ebola drug as possible coronavirus treatment|date = ngày 23 tháng 1 năm 2020 |work=Reuters|access-date = ngày 26 tháng 1 năm 2020}}</ref><ref>{{chú thích web|url=https://www.pharmaceutical-technology.com/news/coronavirus-vir-biotechnology-novavax-vaccine/|title=Coronavirus: Vir Biotechnology and Novavax announce vaccine plans-GB|access-date = ngày 26 tháng 1 năm 2020}}</ref>

== Nghiên cứu vắc-xin ==
{{Chính|Vắc-xin COVID-19}}
Vào tháng 1 năm [[2020]], một số tổ chức và viện nghiên cứu đã bắt đầu làm việc để tạo ra [[vắc-xin]] cho vi rút corona Vũ Hán dựa trên bộ gen được công bố. [[Viện Y tế Quốc gia Hoa Kỳ]] (NIH) hy vọng có thể thử nghiệm [[vắc-xin]] 2019-nCoV cho người vào tháng 4 năm [[2020]].<ref>{{Chú thích báo|url=https://www.reuters.com/article/us-china-health-vaccines-idUSKBN1ZN2J8|title=With Wuhan virus genetic code in hand, scientists begin work on a vaccine|date = ngày 24 tháng 1 năm 2020 |work=Reuters|access-date = ngày 26 tháng 1 năm 2020}}</ref> Tại [[Việt Nam]], Công ty TNHH Một Thành viên Vắc xin và Sinh phẩm số 1 (Vabiotech), [[Viện Vệ sinh dịch tễ Trung ương (Việt Nam)|Viện Vệ sinh Dịch tễ Trung ương]] và [[Viện Đào tạo Y học dự phòng]] và Y tế công cộng bắt tay vào nghiên cứu ứng phó nhanh với dịch viêm đường hô hấp cấp do chủng mới của [[Coronavirus|virus corona]] (COVID-19) từ ngày 20 tháng 2 năm 2020<ref>{{Chú thích web|url=https://tuoitre.vn/vingroup-tai-tro-20-ti-dong-cho-nghien-cuu-chong-virus-corona-20200221090955954.htm|tựa đề=Vingroup tài trợ 20 tỉ đồng cho nghiên cứu chống virus corona|tác giả=Thanh Phương|họ=|tên=|ngày=2020-02-21|website=Tuổi Trẻ|ngôn ngữ=vi|url-status=live|ngày truy cập=2024-06-25}}</ref>{{Cần nguồn tốt hơn}}. Cần 3 - 6 tháng để tìm nguyên liệu, 3 tháng để thử nghiệm trên động vật. Bây giờ, Nga đã công bố vaccin COVID-19 thử nghiệm thành công và đã có hơn 1 tỷ lượt đặt hàng.

== Xem thêm ==
*[[Đại dịch COVID-19]]
*[[Hội chứng hô hấp Trung Đông|Hội chứng hô hấp cấp Trung Đông]] (do virus [[MERS-CoV]])
*[[Hội chứng hô hấp cấp tính nặng]] (do virus [[SARS-CoV]])
*[[Coronavirus mới]]
*[[Các biến chủng của SARS-CoV-2]]:
**[[Biến thể alpha SARS-CoV-2|Biến thể alpha]]
**[[Biến thể Beta SARS-CoV-2|Biến thể beta]]
**[[Biến thể gamma SARS-CoV-2|Biến thể gamma]]
**[[Biến thể delta SARS-CoV-2|Biến thể delta]]
**[[Biến thể Zeta SARS-CoV-2|Biến thể zeta]]
**[[Biến thể Lambda SARS-CoV-2|Biến thể lambda]]
**[[Biến thể Mu SARS-CoV-2|Biến thể mu]]
**[[Biến thể Omicron SARS-CoV-2|Biến thể omicron]]
* [[wikibooks:vi:Cẩm nang phòng chống COVID-19|Cẩm nang phòng chống COVID-19]] - ''Wikibooks''

== Thư viện ảnh ==
{{Gallery
|title=Hình ảnh màu [[vi mô]] kỹ thuật số của SARS-CoV-2
|width=160 | height=160
|align=center
|footer=Nguồn: [[Phòng thí nghiệm Rocky Mountain]] (RML), Hoa Kỳ [[Viện dị ứng và bệnh truyền nhiễm quốc gia]] (NIAID)
|File:SARS-CoV-2 49531042877.jpg
 |alt1=SARS-CoV-2 (màu vàng) nổi lên từ tế bào người
 |SARS-CoV-2 (màu vàng) nổi lên từ tế bào người
|File:SARS-CoV-2 49534370233.jpg
 |alt2=Virion SARS-CoV-2 với corona có thể nhìn thấy
 |Virion với [[coronavirus#Tên và hình thái|corona]] có thể nhìn thấy 
|File:SARS-CoV-2 49530315733.jpg
 |alt4=SARS-CoV-2 (màu vàng) nổi lên từ tế bào người
 |SARS-CoV-2 (màu vàng) nổi lên từ tế bào người}}

== Tham khảo ==
=== Ghi chú ===
{{notelist}}

=== Chú thích ===
<ref name="CoronavirusStudyGroup">{{chú thích tạp chí | vauthors = Gorbalenya AE, Baker SC, Baric RS, de Groot RJ, Drosten C, Gulyaeva AA, Haagmans BL, Lauber C, Leontovich AM, Neuman BW, Penzar D, Perlman S, ((Poon LLM)), Samborskiy DV, Sidorov IA, Sola I, Ziebuhr J | display-authors = 6 | title = The species Severe acute respiratory syndrome-related coronavirus: classifying 2019-nCoV and naming it SARS-CoV-2 | journal = [[Nature Microbiology]] | pages = 536–544 | date = March 2020 | volume = 5 | issue = 4 | pmid = 32123347 | doi = 10.1038/s41564-020-0695-z | url = https://www.nature.com/articles/s41564-020-0695-z | access-date = ngày 3 tháng 3 năm 2020 | archive-url =https://web.archive.org/web/20200305112708/https://www.nature.com/articles/s41564-020-0695-z | archive-date = ngày 5 tháng 3 năm 2020 | url-status = live |name-list-style = vanc| pmc = 7095448 }}</ref>
{{Tham khảo|30em}}

==Liên kết ngoài==
{{Chủ đề|Virus|Sinh học|Y học}}
{{Medical resources| ICD10 = {{ICD10|U07.1}}}}
* {{Thể loại Commons nội dòng|2019-nCoV}}
* {{Wiktionary-inline|Wuhan pneumonia}}
* [https://ncov.moh.gov.vn/ Cập nhật thông tin về tình hình dịch bệnh mới nhất tại Việt Nam] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200213122940/https://ncov.moh.gov.vn/ |date=2020-02-13 }}
* {{Britannica|2159040|''COVID-19'' Bệnh virus corona 2019}} 
* {{Britannica|138325|Coronavirus}}
* {{Britannica|902541|''SARS'' Hội chứng hô hấp cấp tính nặng}}
* [https://www.britannica.com/list/covid-19-in-20-questions COVID-19 in 20 Questions] tại Encyclopædia Britannica (tiếng Anh)
{{COVID-19}}
{{Coronaviridae}}
{{Bệnh do virus}}
{{Taxonbar|from=Q82069695}}
{{Kiểm soát tính nhất quán}}

[[Thể loại:Coronavirus]]
[[Thể loại:Trung tâm kiểm soát và phòng ngừa dịch bệnh (Hoa Kỳ)| ]]
[[Thể loại:Loài được mô tả năm 2019]]