Xem mã nguồn của Sao Chức Nữ

{{Redirect|Vega}}
{{Starbox begin
| name=Vega }}
{{Starbox image
| image = [[Tập tin:vega in lyra.png|239px]]
| caption = Vị trí sao Chức Nữ trong chòm Thiên Cầm.}}
{{Starbox observe
| epoch=[[Kỷ nguyên (thiên văn học)#Năm Julius và J2000|J2000.0]]
| constell=[[Thiên Cầm (chòm sao)|Thiên Cầm]]
| ra={{RA|18|36|56.3364}}<ref name=SIMBAD>{{chú thích web
 | author=Staff | date=ngày 30 tháng 10 năm 2007
 | url=http://simbad.u-strasbg.fr/simbad/sim-id?protocol=html&Ident=vega
 | title=SIMBAD query result: V* alf Lyr -- Variable Star 
 | publisher=Centre de Données astronomiques de Strasbourg
 | access-date =ngày 30 tháng 10 năm 2007
}}—use the "display all measurements" option to show additional parameters.</ref>
| dec={{DEC| +38|47|01.291}}<ref name=SIMBAD/>
| appmag_v=0.03<ref name=SIMBAD/> }}
{{Starbox character
| class=A0V<ref name=SIMBAD/>
| b-v=+0.00<ref name=SIMBAD/>
| u-b=−0.01<ref name=SIMBAD/>
| variable=Suspected [[Delta Scuti variable|Delta Scuti]]<ref name=asp93>{{chú thích tạp chí
 | last=Fernie | first=J. D.
 | title=On the variability of VEGA
 | journal=Astronomical Society of the Pacific
 | year=1981 | volume=93 | issue=2 | pages=333–337
 | url=http://adsabs.harvard.edu/cgi-bin/bib_query?1981PASP...93..333F
 | access-date =ngày 30 tháng 10 năm 2007
 | doi=10.1086/130834 }}</ref> }}
{{Starbox astrometry
| radial_v=−13.9<ref name=SIMBAD/>
| prop_mo_ra=201.03<ref name=SIMBAD/>
| prop_mo_dec=287.47<ref name=SIMBAD/>
| parallax=128.93
| p_error=0.55
| parallax_footnote=
<ref name=SIMBAD/>
| absmag_v=0.58
<ref group=note>For apparent magnitude ''m'' and parallax ''π'', the absolute magnitude ''M<sub>v</sub>'' is given by:
:<math>\begin{smallmatrix}M_v\ =\ m + 5 (\log_{10}{\pi} + 1)\ =\ 0.03 + 5 (\log_{10}{0.12893} + 1)\ =\ 0.58\end{smallmatrix}</math>
See: {{chú thích sách 
 | first=Roger John | last=Tayler | year=1994
 | title=The Stars: Their Structure and Evolution
 | url=https://archive.org/details/starstheirstruct00tayl_311 | publisher=Cambridge University Press
 | pages=[https://archive.org/details/starstheirstruct00tayl_311/page/n24 16] | isbn=0521458854 }}</ref> }}
{{Starbox detail
| age=3.86–5.72{{e|8}}<ref name=nature7086>{{chú thích tạp chí
 |authors=D. M. Peterson; Hummel, C. A.; Pauls, T. A.; Armstrong, J. T.; Benson, J. A.; Gilbreath, G. C.; Hindsley, R. B.; Hutter, D. J.; Johnston, K. J.; Mozurkewich, D.; Schmitt, H. R.| title=Vega is a rapidly rotating star
 | journal=Nature
 | year=1999
 | volume=440
 | issue=7086
 | pages=896–899
 | url=http://arxiv.org/abs/astro-ph/0603520v1
 | access-date =ngày 29 tháng 10 năm 2007
 | doi=10.1038/nature04661
}}</ref>
| metal=[M/H] = −0.5<ref name=aaa391>{{chú thích tạp chí
 |authors=T. Kinman & Castelli, F.| title=The determination of T<sub>eff</sub> for metal-poor A-type stars using V and 2MASS J, H and K magnitudes
 | journal=Astronomy and Astrophysics
 | year=2002 | volume=391 | pages=1039–1052
 | url=http://adsabs.harvard.edu/abs/2002A&A...391.1039K
 | access-date =ngày 30 tháng 10 năm 2007
 | doi=10.1051/0004-6361:20020806 }}</ref>
| mass=2.11<ref name=nature7086/>
| radius=2.26 × 2.78<ref name=apj645>{{chú thích tạp chí
 |authors=J.P. Aufdenberg & Ridgway, S.T.| title=First results from the CHARA Array: VII. Long-Baseline Interferometric Measurements of Vega Consistent with a Pole-On, Rapidly Rotating Star?
 | journal=Astrophysical Journal
 | year=2006 | volume=645
 | pages=664–675
 | url=http://www.chara.gsu.edu/CHARA/Papers/Paper6.pdf
 | format=PDF | access-date =ngày 9 tháng 11 năm 2007
 | doi=10.1086/504149 }}</ref>
| rotation=12.5 [[hour|h]]
| luminosity=37 ± 3<ref name=apj645/>
| temperature=9602 ± 180<ref name=aaa391/>
| gravity=4.1 ± 0.1<ref name=apj645/> }}
{{Starbox catalog
| names=Wega,<ref name=allen>{{chú thích sách 
 | first=Richard Hinckley | last=Allen | year=1963
 | title=Star Names: Their Lore and Meaning
 | url=https://archive.org/details/starnamestheirlo00alle | publisher=Courier Dover Publications
 | isbn=0486210790 }}</ref> Lucida Lyrae,<ref name="kendall">{{chú thích sách 
 | first=E. Otis | last=Kendall | year=1845
 | title=Uranography: Or, A Description of the Heavens; Designed for Academics and Schools; Accompanied by an Atlas of the Heavens
 | publisher=Oxford University Press
 | location=Philadelphia }}</ref> Alpha Lyrae, α Lyrae, 3 Lyr, [[Gliese-Jahreiss catalogue|GJ 721]], [[Harvard Revised catalogue|HR 7001]], [[Bonner Durchmusterung|BD +38°3238]], [[Henry Draper catalogue|HD 172167]], [[General Catalogue of Trigonometric Parallaxes|GCTP 4293.00]], [[Luyten Two-Tenths catalogue|LTT 15486]], [[Smithsonian Astrophysical Observatory Star Catalog|SAO 67174]], [[Hipparcos catalogue|HIP 91262]].<ref name=SIMBAD/> }}
{{Starbox end}}
'''Sao Chức Nữ''' (α Lyr / α Lyrae / [[Alpha Lyrae]] hay '''Vega''' hoặc '''Sao Bạch Minh''') là [[sao|ngôi sao]] sáng nhất trong [[chòm sao]] [[Thiên Cầm]] (Lyra), và là [[danh sách sao sáng nhất|sao sáng thứ 5]] trên bầu trời đêm. Nó là sao sáng thứ 2 ở bầu trời phía bắc sau [[sao Đại Giác]], và thông thường có thể nhìn thấy ở gần [[thiên đỉnh]] khi quan sát ở các [[vĩ độ]] trung bình (40-50) về [[mùa hạ|mùa hè]] ở [[bắc bán cầu]].

Nó là "ngôi sao gần" cách hệ Mặt Trời chỉ có 25,27 [[năm ánh sáng]], và cùng với [[sao Đại Giác]] (''Arcturus'') và [[sao Thiên Lang]] (''Sirius''), là những ngôi sao "hàng xóm" của [[Mặt Trời]] sáng nhất. Sao Chức Nữ là một [[đỉnh]] của [[Tam Giác Mùa Hè|Tam giác mùa hè]].

[[Phân loại sao|Lớp quang phổ]] của nó là A0V (Sao Thiên Lang là A1V, tức là ít mãnh liệt hơn một chút) và nó là sao [[dãy chính]] với các [[phản ứng hạt nhân]] chuyển [[hiđrô|hydro]] thành [[heli]] trong lõi của nó. Vì các sao càng mạnh thì sử dụng nguồn nguyên liệu nhiệt hạch càng nhanh, thời gian đang tồn tại của sao Chức Nữ chỉ khoảng 1 tỷ năm, bằng 1/10 của Mặt Trời. Sao Chức Nữ có [[bán kính]] 2,5 lần lớn hơn, 3 lần nặng hơn và 50 lần bức xạ mạnh hơn [[Mặt Trời]].
{|
| [[Tập tin:Vega-Sun comparison.png|nhỏ|trái|250px|So sánh kích thước Sao Chức Nữ bên trái và Mặt Trời]] || [[Tập tin:Vega Spitzer.jpg|nhỏ|trái|170px|Hình chụp quầng khí quanh sao Chức Nữ]]
|}
Sao Chức Nữ có một lớp bụi và khí hình chiếc đĩa vây quanh nó, được phát hiện bởi [[IRAS]] vào giữa những năm thập niên [[1980]]. Nó hoặc là dấu hiệu của sự hiện diện của các [[hành tinh]] hoặc là các hành tinh của nó sẽ sớm được tạo ra. [[Đĩa mẫu hành tinh]], như có thể suy ra từ tên gọi của nó, được tin là sẽ dẫn đến sự hình thành của các hành tinh nhưng cũng có thể tồn tại một thời gian dài sau khi các hành tinh đã hình thành nếu không có các hành tinh khí khổng lồ giống như [[Sao Mộc]].

Vào khoảng năm 14.000, sao Chức Nữ sẽ trở thành [[Sao Bắc cực]], do hiện tượng [[Tiến động trục quay|tuế sai]] của các [[điểm phân]]. Xem bài [[Polaris]] để có thêm thông tin.

Các nhà thiên văn học chuyên nghiệp sử dụng sao Chức Nữ để xác định thang [[độ sáng tuyệt đối]]. Khi thang độ sáng được quy định thì giá trị cường độ sáng của sao Chức Nữ rất gần với 0. Vì thế [[cấp sao biểu kiến|độ sáng biểu kiến]] của Chức Nữ, theo định nghĩa, được chọn là bằng 0 trên mọi bước sóng (nó không được sử dụng gần đây do [[cấp sao biểu kiến|độ sáng biểu kiến]] ngày nay chủ yếu được định nghĩa theo thuật ngữ của thông lượng chiếu xạ từ sao). Nó cũng có [[phổ học|phổ điện từ]] tương đối phẳng trong vùng ánh sáng (các bước sóng từ 350 đến 850 nanomét, phần lớn các bước sóng này mắt người có thể cảm nhận được), vì thế thông lượng là xấp xỉ bằng 2000-4000 [[Jansky|Jy]]. Thông lượng bức xạ của Chức Nữ giảm nhanh chóng trong khu vực [[tia hồng ngoại|hồng ngoại]], và nó xấp xỉ 100 Jy ở bước sóng khoảng 5 [[micrômét|micromét]].

Sao Chức Nữ là chủ thể của nhiều cái 'đầu tiên' trong Thiên văn học; năm [[1850]] nó là ngôi sao đầu tiên được chụp ảnh, năm [[1872]] nó là ngôi sao đầu tiên có quang phổ được ghi lại. Nó cũng được tranh cãi có phải ngôi sao đầu tiên được đo lại [[biến đổi vị trí góc]] của mình, trong các thực nghiệm đầu tiên của [[Friedrich Georg Wilhelm von Struve|Friedrich Struve]] năm [[1837]]. Cuối cùng, nó là ngôi sao đầu tiên có loại xe ô tô được đặt tên theo, khi [[Chevrolet]] sản xuất xe 'Vega' năm [[1971]].

Trong tiếng nước ngoài, tên gọi Vega có nguồn gốc từ [[tiếng Ả Rập]] - từ ''waqi'' có nghĩa là "rơi rụng", trong thành ngữ '''نسر الواقع''' ''an-nasr al-wāqi‘'' có nghĩa là "chim kền kền rơi". Là một phần của chòm sao Thiên Cầm (Lyra) nó tượng trưng cho chuỗi ngọc quý trên thân cây đàn cầm.

== Ngoại hành tinh quay quanh ngôi sao mẹ xuất hiện ==
[[Tập tin:Vega Spitzer.jpg|nhỏ|Một tia hồng ngoại giữa (24 μm) hình ảnh của đĩa mảnh vụn xung quanh Vega]]

{{OrbitboxPlanet begin
| name = Vega
| table_ref = 
}}
{{OrbitboxPlanet hypothetical
| exoplanet = b
| mass_earth = {{Val|21.9|5.1|p=≥}} 
| period = {{Val|2.42977|0.00016}} 
| semimajor = {{Val|0.04555|0.00053}}
| eccentricity = {{Val|0.25|0.15}}
}}
{{OrbitboxPlanet disk
| disk = Đĩa sao
| periapsis = 86
| apoapsis = 815
| inclination = 6.2?
}}
{{Orbitbox end}}

===Các hành tinh có thể===
Các quan sát từ Kính viễn vọng [[James Clerk Maxwell]] vào năm 1997 cho thấy một "vùng sáng trung tâm kéo dài" đạt đỉnh 9″ (70 [[AU]]) về phía đông bắc của Vega. Điều này được giả thuyết là một hành tinh nhiễu loạn đĩa bụi hoặc một vật thể quay quanh quỹ đạo bị bao quanh bởi bụi. Tuy nhiên, hình ảnh của kính thiên văn Keck đã loại trừ một người bạn đồng hành có cường độ xuống tới 16 độ richter, tương ứng với một thiên thể có [[khối lượng]] gấp 12 lần [[Sao Mộc]]. Các nhà thiên văn tại [[Trung tâm Thiên văn Liên hợp ở Hawaii]] và tại [[UCLA]] cho rằng hình ảnh có thể chỉ ra một hệ hành tinh vẫn đang trong quá trình hình thành.

Việc xác định bản chất của hành tinh không hề đơn giản; một bài báo năm 2002 đưa ra [[giả thuyết]] rằng các đám đông là do một hành tinh có khối lượng gần bằng [[Sao Mộc]] trên một [[quỹ đạo]] [[lệch tâm]]. Bụi sẽ tập hợp trong các quỹ đạo có cộng hưởng chuyển động trung bình với [[hành tinh]] này - nơi [[chu kỳ quỹ đạo]] của chúng tạo thành các phân số nguyên với chu kỳ của [[hành tinh]] - tạo ra sự kết tụ.{{Cần dẫn nguồn}}

[[Tập tin:Vega (star).jpg|nhỏ|250px|Ấn tượng của hoạ sĩ Vega b]]

Vào năm [[2021]], một bài báo phân tích [[quang phổ]] 10 năm của Vega đã phát hiện ra một tín hiệu ứng cử viên 2,43 ngày xung quanh Vega, theo thống kê ước tính chỉ có 1% khả năng là dương tính giả. Xem xét biên độ của tín hiệu, các tác giả ước tính [[khối lượng]] tối thiểu là {{Earth mass|21,9 ± 5,1}}, nhưng xem xét sự quay rất xiên của chính Vega chỉ 6,2° từ góc nhìn của [[Trái Đất]], [[hành tinh]] cũng có thể thẳng hàng với mặt phẳng này, tạo cho nó [[khối lượng]] thực tế là {{Earth mass|203 ± 47}}. Các nhà nghiên cứu cũng phát hiện ra một 196,4 1,6-1,9 tín hiệu mà có thể khối lượng gấp {{Earth mass|80 ± 21}} (740 ± 190 ở độ nghiêng 6,2°) nhưng quá mờ để khẳng định là tín hiệu thực với dữ liệu có sẵn.{{Cần chú thích}}

== Khoa học viễn tưởng ==
* Trong tiểu thuyết [[khoa học viễn tưởng]] của [[Carl Sagan]] ''Contact'', và trong phim cùng tên do chuyển thể từ tác phẩm này, Trái Đất đã nhận được các thông điệp từ mạng truyền tín hiệu ngoài Trái Đất quay xung quanh Vega.
* Trong [[trò chơi nhập vai]] ''Traveller'' hệ hành tinh gần Vega có loài sinh vật sinh sống có tên gọi chung là Vegan. Họ quản lý một khu vực tự trị trong đế chế ''Imperium'' với bán kính vài [[parsec]] xung quanh Vega.
* Trong [[trò chơi điện tử]] của [[Commodore 64]] có tên gọi ''HOMER'', một phần câu chuyện là việc di cư của loài người tới Vega.
* Trong tiểu thuyết của [[Robert Heinlein]] ''Have Spacesuit, Will Travel'', Vega là chủ nhà của một hành tinh có nền văn minh cao - là đại diện và người phụ trách trong khu vực thuộc ''Liên bang Ba Thiên Hà'' và là người giám hộ loài người sau khi Ba Thiên Hà phát hiện ra loài người.
* Trong ''Star Trek'' có nói đến thuộc địa của loài người nằm trong hệ thống sao Vega.
* Trong tiểu thuyết ''Foundation'' của [[Isaac Asimov]], Vega là hệ thống trung tâm của ''Galactic Empire'', và trong đó có hành tinh ''Trantor''.
* Trong series [[Kamen Rider Den-O]] của [[Toei Company]], nhân vật Kamen Rider Zeronos sử dụng 2 form  là Altair Form([[Ngưu Lang]]) và Vega Form([[Chức Nữ]]) cùng với cộng sự [[Deneb]] của mình tạo thành [[tam giác mùa hè]].

== Thông số ==
{{chú thích trong bài}}

* [[Độ lên thẳng cực bắc]] (J2000): 18h36m56,3s
* [[Độ nghiêng]] (J2000): +38°47'01"
* Khoảng cách tới [[Trái Đất]]: 25,3 [[năm ánh sáng]]
* [[Parallax]]: 0,133"
* [[Cấp sao biểu kiến|Độ sáng biểu kiến]] trong hệ thống hiện đại: 0,03
* Độ sáng biểu kiến trong hệ thống cũ: 0 theo định nghĩa
* [[Cấp sao tuyệt đối|Độ sáng tuyệt đối]]: 0,58
* [[Dạng quang phổ]]: A0Va
* Khối lượng: 3 lần Mặt Trời
* Bán kính: 2,5 lần Mặt Trời
* Độ chói: 50 lần Mặt Trời

== Các tên gọi khác ==
Trong các ngôn ngữ khác, sao Chức Nữ còn được gọi là:
* [[Tiếng Anh]]: The Falling Eagle, The Harp Star, Wega (dịch một cách chính xác hơn từ nguyên văn tiếng Ả Rập)
* [[Tiếng Akkad]]: Tir-anna, dịch nghĩa: "Cuộc sống trên thiên đường"
* [[Tiếng Babylon]]: Dilgan, dịch nghĩa: "Sứ giả ánh sáng"
* [[Tiếng Trung Quốc]]: 織女 (Hán-Việt: Chức Nữ), dịch nghĩa: "Nàng tiên dệt".
* [[Tiếng Hy Lạp]]: Allore
* [[Tiếng Phạn|Tiếng Sanskrit]]: Abhijit, dịch nghĩa: "Chiến thắng"
* [[Tiếng Latinh]]: Fidis, dịch nghĩa: "đàn Lyre" hay "đàn cầm"

Trong khoa học, sao Chức Nữ được gọi là:
* [[Bảng phân loại Henry Draper|HD]] 172167
* [[Bảng phân loại Harvard sửa đổi|HR]] 7001

== Huyền thoại ==
{{Chính|Ngưu Lang Chức Nữ}}
* [[Sao Ngưu Lang]]

== Chú thích ==
<references group="note"/>
== Tham khảo ==
{{thể loại Commons|Vega}}
{{tham khảo}}
{{Sky|18|36|56.3364|+|38|47|01.291|25}}
{{Chòm sao Thiên Cầm}}
{{Không gian năm 2021}}
{{Kiểm soát tính nhất quán}}

[[Thể loại:Nhánh Lạp Hộ]]
[[Thể loại:Thiên thể Bayer]]
[[Thể loại:Chòm sao Thiên Cầm]]
[[Thể loại:Sao dãy chính nhóm A|Chức Nữ]]