Xem mã nguồn của Wilhelm Wien

{{Infobox Scientist
| name = Wilhelm Wien
| image = Wilhelm Wien.jpg
|image_width =100<!--DON'T ENLARGE. TOO POOR QUALITY-->
| caption = Wilhelm Carl Werner Otto Fritz Franz Wien
| birth_date = {{birth date|1864|1|13|mf=y}}
| birth_place = [[Fischhausen]], [[Phổ]]
| death_date = {{death date and age|1928|8|30|1864|1|13}}
| death_place = [[München]], [[Đức]]
| residence = [[Tập tin:Flag of Germany.svg|20px]][[Đức]]
| nationality = [[Tập tin:Flag of Germany.svg|20px]][[Đức]]
| field = [[Nhà vật lý]]
| work_institution = [[Đại học Giessen]]<br />[[Đại học Würzburg]]<br />[[Đại học Ludwig Maximilian München|Đại học München]]
| alma_mater = [[Đại học Göttingen]]<br />[[Đại học Humboldt Berlin|Đại học Berlin]]
| doctoral_advisor = [[Hermann von Helmholtz]]
| doctoral_students = [[Karl Hartmann]]	
| known_for = [[Bức xạ vật đen]]
| prizes = [[Tập tin:Nobel prize medal.svg|20px]][[Giải Nobel Vật lý|Giải thưởng Nobel vật lý]] (1911)
| religion = 
| footnotes = 
| spouse = Luise Mehler (1898)
}}
'''Wilhelm Carl Werner Otto Fritz Franz Wien''' ([[13 tháng 1]] năm [[1864]] - [[30 tháng 8]] năm [[1928]]) là một nhà [[vật lý học|vật lý]] người [[Đức]]. Ông đã có công nghiên cứu các lý thuyết về [[nhiệt năng|nhiệt]] và [[điện từ]] để viết lên [[Định luật dịch chuyển Wien]], hay còn được gọi là Định luật bức xạ Wien, định luật nói về các bước sóng của bức xạ do vật đen (''blackbody'') phát ra.

Ông cũng thiết lập một biểu thức cho bức xạ của vật đen mà chỉ đúng trong giới hạn photon-gas. Những lý luận của ông trên cơ sở bất biến đoạn nhiệt, và là công cụ cho [[cơ học lượng tử]].

[[Max von Laue]] đã viết về Wien như sau: "Danh tiếng bất tử của ông chính là vì ông đã dẫn dắt chúng ta tới cánh cửa của [[cơ học lượng tử]]".

Wilhelm Wien giành được [[giải Nobel Vật lý|giải thưởng Nobel vật lý]] năm 1911 liên quan đến bức xạ nhiệt. Một miệng núi lửa trên [[Sao Hỏa]] được đặt theo tên Wien để vinh danh ông.

== Tiểu sử ==
=== Thời thanh niên ===
Wien sinh ra tại Gaffken gần [[Fischhausen]] (Rybaki),thuộc vương quốc [[Phổ]] nay là Primorsk của Nga. Ông là con của Carl Wien, một địa chủ. Năm 1866, gia đình ông dời đến [[Drachstein]], thuộc [[Kętrzyn|Rastenburg]] (Rastembork).

Năm 1879, Wien học tại trường Rastenburg và từ 1880-1882 ông học tại trường trong thành phố [[Heidelberg]]. Năm 1882 ông vào [[đại học Göttingen]] và [[đại học Humboldt Berlin|đại học Berlin]]. Từ 1883-1885, ông làm việc trong phòng thí nghiệm của [[Hermann von Helmholtz]] và vào năm 1886 ông nhận bằng tiến sĩ với đề tài về sự nhiễu xạ [[ánh sáng]] trên vật liệu và ảnh hưởng của các loại vật liệu lên màu sắc của ánh sáng bị khúc xạ.
Trong năm 1900 ông chuyển đến [[đại học Würzburg]] và là người kế vị [[Wilhelm Röntgen|Wilhelm Conrad Röntgen]].

=== Sự nghiệp ===
Năm 1896 Wien xác định bằng thực nghiệm định luật phân bố bức xạ vật đen, sau này được mang tên ông: Định luật Wien. [[Max Planck]], đồng nghiệp của Wien, không tin vào định luật thực nghiệm này, do vậy ông đã sử dụng [[nhiệt động lực học]] và điện [[từ học]] để đưa ra một cơ sở lý thuyết cho định luật của Wien, gọi là định luật Wien-Planck. Tuy nhiên, định luật Wien chỉ đúng tại miền tần số cao, và không còn đúng tại tần số thấp. Planck đã sửa lại lý thuyết và đưa ra [[định luật Planck]], định luật này dẫn đến sự phát triển [[cơ học lượng tử]] sau này. Mặc dù vậy, công thức thực nghiệm của Wien <math>\lambda_{\mathrm{max}} T = constant</math>, gọi là [[định luật dịch chuyển Wien]], vẫn còn được sử dụng, vì nó liên quan đến đỉnh bước sóng được phát ra bởi một vật(''λ''<sub>max</sub>), với T là nhiệt độ của vật đó. Năm 1900 (tiếp bước công việc của [[George Frederick Charles Searle]]), ông giả sử rằng toàn bộ khối lượng của vật chất có nguồn gốc điện từ và đưa ra công thức <math>m=(4/3)E/c^2</math> cho quan hệ giữa khối lượng điện từ và năng lượng điện từ.

Khi nghiên cứu dòng khí [[ion]], Wien (1898) đã đồng nhất các hạt tích điện dương với nguyên tử hydro. Nhờ việc này, Wien đã đặt cơ sở cho phổ kế khối lượng. [[Joseph John Thomson|J. J. Thomson]] dựa vào các thiết bị của ông đã thực hiện các thí nghiệm tinh tế hơn vào năm 1913, sau đó là các thí nghiệm của [[Ernest Rutherford]] vào 1919, các hạt của Wien đã được chấp nhận và được đặt tên là [[proton]]. 
== Xem thêm ==
* [[Định luật dịch chuyển Wien]]
* [[Lịch sử thuyết tương đối hẹp|Lịch sử thuyết tương đối đặc biệt]]
* [[Sự tương đương khối lượng-năng lượng]]

== Các xuất bản ==
{{Wikisourcelang|de}}
* {{chú thích tạp chí
|author=Wien, Wilhelm
|year=1898
|title=[[s:de:Translatorische Bewegung des Lichtäthers|Wikisource: Ueber die Fragen, welche die translatorische Bewegung des Lichtäthers betreffen]]
|journal=[[Annalen der Physik]]
|volume=301
|issue=3
|pages=I-XVIII}}

* ''Lehrbuch der Hydrodynamik'' (1900)
* {{chú thích tạp chí
|author=Wien, Wilhelm
|year=1900
|title=[[s:de:Über die Möglichkeit einer elektromagnetischen Begründung der Mechanik|Wikisource: Über die Möglichkeit einer elektromagnetischen Begründung der Mechanik]]
|journal=Annalen der Physik
|volume=310
|issue=7
|pages=501–513
|doi=10.1002/andp.19013100703}}

* {{chú thích tạp chí
|author=Wien, Wilhelm
|year=1904
|title=On the differential equations of the electrodynamics for moving bodies
|journal=Annalen der Physik
|volume=318
|issue=4
|pages=641–662, 663–668
|url=http://www.wbabin.net/physics/traillwien
}}{{Liên kết hỏng|date = ngày 30 tháng 5 năm 2021 |bot=InternetArchiveBot }} (German/English translation by R. R. Traill)

* {{chú thích tạp chí
|author=Wien, Wilhelm
|year=1904a
|title=[[s:de:Differentialgleichungen der Elektrodynamik I|Wikisource: Über die Differentialgleichungen der Elektrodynamik für bewegte Körper. I]]
|journal=Annalen der Physik
|volume=318
|issue=4
|pages=641–662}}

* {{chú thích tạp chí
|author=Wien, Wilhelm
|year=1904b
|title=[[s:de:Differentialgleichungen der Elektrodynamik II|Wikisource: Über die Differentialgleichungen der Elektrodynamik für bewegte Körper. II]]
|journal=Annalen der Physik
|volume=318
|issue=4
|pages=663–668}}

* {{chú thích tạp chí
|author=Wien, Wilhelm
|year=1904c
|title=[[s:de:Erwiderung auf die Kritik des Hrn. M. Abraham|Wikisource: Erwiderung auf die Kritik des Hrn. M. Abraham]]
|journal=Annalen der Physik
|volume=319
|issue=8
|pages=635–637}}

* {{chú thích tạp chí
|author=Wien, Wilhelm
|year=1904d
|title=[[s:de:Zur Elektronentheorie|Wikisource: Zur Elektronentheorie]]
|journal=Physikalische Zeitschrift
|volume=5
|issue=14
|pages=393–395}}

* ''Aus dem Leben und Wirken eines Physikers'' (1930, memoir)

== Tham khảo ==
{{tham khảo}}
* {{chú thích tạp chí | title=Zur Erinnerung an Wilhelm Wien bei der 25. Wiederkehr seines Todestages | author=E. Rüchardt | journal=Naturwissenschaften | volume=42 | issue=3 | pages=57–62 | year=1955 | url=https://archive.org/details/sim_naturwissenschaften_1955_42_3/page/57| doi=10.1007/BF00589524}}
* {{chú thích tạp chí | title=Zur Entdeckung der Kanalstrahlen vor fünfzig Jahren | author=E. Rüchardt | journal=Naturwissenschaften | volume=24 | issue=30 | pages=57–62 | year=1936 | url=| doi=10.1007/BF01473963}}

== Liên kết ngoài ==
{{commons|Wilhelm Wien}}
* [http://www.nobel-winners.com/Physics/wilhelm_wien.html Wilhelm Wien]
* {{MacTutor Biography|id=Wien}}
{{sơ khai tiểu sử}}
{{Sơ khai vật lý}}
{{Kiểm soát tính nhất quán}}

{{Người đoạt giải Nobel Vật lý 1901-1925}}

{{thời gian sống|sinh=1864|mất=1928|tên=Wien, Wilhelm}}

{{DEFAULTSORT:Wien, Wilhelm}}
[[Thể loại:Nhà vật lý Đức]]
[[Thể loại:Người đoạt giải Nobel Vật lý]]
[[Thể loại:Người Đức đoạt giải Nobel]]
[[Thể loại:Cựu sinh viên Đại học Göttingen]]
[[Thể loại:Sinh năm 1864]]
[[Thể loại:Mất năm 1928]]
[[Thể loại:Nhà vật lý lý thuyết]]