Xem mã nguồn của Thực vật

{{Bài cùng tên}}
{{Bảng phân loại tự động
| name = Thực vật
| fossil_range = [[Đại Trung Nguyên Sinh]]–ngày nay
| image = {{Nhiều hình
|perrow            = 2
|total_width       = 270
|image1            = Frühling blühender Kirschenbaum.jpg
|caption1          = [[Thực vật có hoa]]
|image2            = Micrasterias radiata.jpg
|caption2          = [[Bộ Cổ tảo|Cổ tảo]]
|image3            = RedMoss.jpg
|caption3          = [[Ngành Rêu|Rêu]]
|image4            = Glaucocystis nostochinearum.jpg
|caption4          = [[Tảo lục lam]]
|image5            = CharaGlobularis.jpg
|caption5          = [[Ngành Luân tảo|Luân tảo]]
|image6            = Chondrus crispus - Köhler–s Medizinal-Pflanzen-034 (single).jpg
|caption6          = [[Tảo đỏ]]
|image7            = Fern detail.jpg
|caption7          = [[Ngành Dương xỉ|Dương xỉ]]
|image8            = 24Messbild40x203x28bSpirotaenia condensata Breb.jpg
|caption8          = [[Spirotaenia]]
|border            = infobox
}}
| taxon = Plantae
| authority = [[Herbert Copeland|H.F.Copel.]], 1956
| display_parents = 3
| synonyms = * [[Viridiplantae]] <small>Cavalier-Smith 1981</small><ref name=CavalierSmith1981>{{chú thích tạp chí |last=Cavalier-Smith |first=Tom |author-link=Tom Cavalier-Smith |year=1981 |title=Eukaryote kingdoms: Seven or nine? |journal=[[BioSystems]] |volume=14 |issue=3–4 |pages=461–481 |doi=10.1016/0303-2647(81)90050-2 |pmid=7337818|bibcode=1981BiSys..14..461C  | issn = 0303-2647 }}</ref>
* Chlorobionta <small>Jeffrey 1982, chỉnh lý. Bremer 1985, chỉnh lý. Lewis và McCourt 2004</small><ref name=LewisMcCourt>{{chú thích tạp chí |last1=Lewis |first1=L.A. |first2=R.M. |last2=McCourt |year=2004 |title=Green algae and the origin of land plants |journal=[[American Journal of Botany]] |volume=91 |issue=10 |pages=1535–1556 |doi=10.3732/ajb.91.10.1535 |pmid=21652308}}</ref>
* Chlorobiota <small>Kenrick và Crane 1997</small><ref name=KenrickCrane1997>{{chú thích sách |last1=Kenrick |first1=Paul |last2=Crane |first2=Peter R. |date=1997 |title=The origin and early diversification of land plants: A cladistic study |url=https://archive.org/details/originearlydiver0000kenr |location=Washington, D.C. |publisher=[[Smithsonian Institution Press]] |isbn=978-1-56098-730-7}}</ref>
* Chloroplastida <small>Adl và đồng nghiệp, 2005 </small><ref name=Adl>{{chú thích tạp chí |last=Adl |first=S. M. |year=2005 |title=The new higher level classification of eukaryotes with emphasis on the taxonomy of protists |journal=[[Journal of Eukaryotic Microbiology]] |volume=52 |issue=5 |pages=399–451 |doi=10.1111/j.1550-7408.2005.00053.x |display-authors=etal |pmid=16248873 |s2cid=8060916 |doi-access=free}}</ref>
* Phyta <small>Barkley 1939</small> chỉnh lý. <small>Holt & Uidica 2007</small>
* Cormophyta <small>Endlicher, 1836</small>
* Cormobionta <small>Rothmaler, 1948</small>
* Euplanta <small>Barkley, 1949</small>
* Telomobionta <small>Takhtajan, 1964</small>
* Embryobionta <small>Cronquist và đồng nghiệp, 1966</small>
* Metaphyta <small>Whittaker, 1969</small>
}}
'''Thực vật''' là những [[sinh vật nhân thực]] tạo nên [[Giới (sinh học)|giới]] '''Plantae'''; đa số chúng hoạt động nhờ [[quang hợp]]. Đây là quá trình mà chúng thu năng lượng từ [[ánh sáng Mặt Trời]], sử dụng [[lục lạp]] trích từ quá trình [[nội cộng sinh]] với [[vi khuẩn lam]] để tạo ra [[Đường (thực phẩm)|đường]] từ [[carbon dioxide]] và nước, sử dụng [[diệp lục]] sắc tố xanh lá. Những trường hợp ngoại lệ là [[thực vật ký sinh]], chúng mất gen cho diệp lục và quang hợp, đồng thời thu năng lượng từ các thực vật khác hoặc nấm.

Về mặt thực vật, theo [[thuyết sinh học của Aristoteles]], giới thực vật tập hợp gồm mọi sinh vật sống không phải [[động vật]], bao gồm cả [[tảo]] và [[nấm]]. Kể từ đó, những định nghĩa đã bị thu hẹp dần; những định nghĩa ngày nay đã loại trừ nấm và một vài loại tảo. Ở định nghĩa được sử dụng trong bài viết này, nấm tạo nên [[Nhánh (phân loại học)|nhánh]] [[Viridiplantae]] (thực vật xanh) - tập hợp gồm [[tảo lục]] và [[thực vật có phôi]] hay thực vật trên cạn (các ngành [[Ngành Rêu sừng|rêu sừng]], [[Ngành Rêu tản|rêu tản]], [[Ngành Rêu|rêu]], [[Ngành Thạch tùng|thạch tùng]], [[Ngành Dương xỉ|dương xỉ]], [[Ngành Thông|thông]], các [[Thực vật hạt trần|loài hạt trần]] và [[thực vật có hoa]] khác). Một định nghĩa dựa trên [[bộ gen]] tính cả Viridiplantae, cùng với [[tảo đỏ]] và [[tảo lục lam]] vào nhánh [[Sinh vật lạp thể cổ|lạp thể cổ]].

Có khoảng 380.000 [[loài]] thực vật được biết đến, đa số chúng (260.000 loài) là [[thực vật có hạt]]. Chúng có kích thước từ tế bào đơn lẻ đến [[cây]] cao nhất. Thực vật xanh cung cấp một lượng đáng kể oxy phân tử của thế giới; đường mà chúng tạo ra cung cấp năng lượng cho đa số [[hệ sinh thái]] và [[Sinh vật|các sinh vật]] khác trên Trái Đất, gồm cả động vật (bất kể đó là động vật [[Động vật ăn cỏ|ăn cỏ]] trực tiếp hoặc gián tiếp dựa trên loài thực vật ấy).

[[Hạt ngũ cốc]], [[trái cây]] và [[rau]] là thực phẩm cơ bản của con người và được [[thuần hóa]] qua nhiều thiên niên kỷ. Con người sử dụng thực vật [[Hình tượng thực vật trong đời sống văn hóa|với nhiều mục đích]], như làm [[vật liệu xây dựng]], đồ trang trí, [[vật liệu viết lách]] và được ứng dụng cực kỳ nhiều để [[Cây thuốc|làm thuốc]]. Ngành khoa học nghiên cứu thực vật được gọi là [[Thực vật học|thực vật]] - một phân ngành của [[sinh học]].

== Định nghĩa ==

=== Lịch sử phân loại ===
{{Xem thêm thông tin|Giới (sinh học)#Lịch sử}}Theo truyền thống, mọi sinh vật sống được xếp vào một trong hai nhóm, thực vật và [[động vật]]. Phép phân loại này bắt nguồn từ nhà bác học [[Aristoteles]] (384–322 TCN), ông phân biệt các cấp độ khác của sinh vật theo [[Thuyết sinh học của Aristoteles|thuyết sinh học của mình]],<ref>{{Chú thích sách|url=https://books.google.com/books?id=ymrg0lMEYt0C&q=PA84|title=Science as a Process: An Evolutionary Account of the Social and Conceptual Development of Science|last=Hull|first=David L.|publisher=[[University of Chicago Press]]|year=2010|isbn=9780226360492|page=82}}</ref> dựa theo giả thuyết sinh vật sống có "linh hồn nhạy cảm" hay như thực vật chỉ có "linh hồn thực vật".<ref>{{Chú thích sách|title=The Lagoon: How Aristotle Invented Science|title-link=Aristotle's Lagoon|last=Leroi|first=Armand Marie|date=2014|publisher=[[Bloomsbury Publishing]]|isbn=978-1-4088-3622-4|pages=111–119|author-link=Armand Marie Leroi}}</ref> [[Theophrastos]] (học trò của Aristoteles) tiếp tục thực hiện công trình về phân loại thực vật.<ref name="OxBib">{{Chú thích web|url=https://www.oxfordbibliographies.com/display/document/obo-9780199941728/obo-9780199941728-0065.xml|tựa đề=Taxonomy and Classification|website=obo|ngày truy cập=2023-03-07}}</ref> Mãi về sau, [[Carl Linnaeus|Linnaeus]] (1707–1778) tạo ra nền tảng của hệ thống [[Phân loại học|phân loại khoa học]] thời hiện đại, song vẫn giữ các [[Giới (sinh học)|giới]] động vật và thực vật, đặt tên cho giới thực vật là Vegetabilia.<ref name="OxBib" />

=== Khái niệm khác ===
Khi cái tên thực vật được áp dụng để chỉ một nhóm sinh vật hay [[đơn vị phân loại]] cụ thể, nó thường chỉ một trong bốn khái niệm. Dưới đây là bốn nhóm khái niệm đó, theo trật tự từ phạm vi hẹp cho đến bao quát nhất:

{|class="wikitable"
|-
! Tên gọi
! Phạm vi
! Tổ chức
! Miêu tả
|-
|Thực vật trên cạn, hay [[Thực vật có phôi]]
|Giới thực vật ''[[Chú giải thuật ngữ thực vật học#sensu strictissimo|sensu strictissimo]]''
| [[Sinh vật đa bào|Đa bào]]
|'''Thực vật theo nghĩa chặt chẽ nhất''' gồm [[Ngành Rêu tản|rêu tản]], [[Ngành Rêu sừng|rêu sừng]], [[Ngành Rêu|rêu]] và [[thực vật có mạch]], cũng như thực vật hóa thạch tương tự các nhóm loài còn sót lại này (ví dụ: Metaphyta <small>Whittaker, 1969</small>,<ref name="ib.usp.br">{{chú thích tạp chí |last1=Whittaker |first1=R. H. |year=1969 |title=New concepts of kingdoms or organisms |url=https://www.ib.usp.br/inter/0410113/downloads/Whittaker_1969.pdf |journal=[[Science (journal)|Science]] |volume=163 |issue=3863 |pages=150–160 |doi=10.1126/science.163.3863.150 |pmid=5762760 |bibcode=1969Sci...163..150W |citeseerx=10.1.1.403.5430 |access-date=4 November 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20171117160137/https://www.ib.usp.br/inter/0410113/downloads/Whittaker_1969.pdf |archive-date=17 November 2017 |url-status=dead }}</ref> Plantae <small>[[Lynn Margulis|Margulis]], 1971).</small><ref>{{chú thích tạp chí |last=Margulis |first=Lynn |author-link=Lynn Margulis |year=1971 |title=Whittaker's five kingdoms of organisms: minor revisions suggested by considerations of the origin of mitosis |url=https://archive.org/details/sim_evolution_1971-03_25_1/page/242 |journal=[[Evolution (journal)|Evolution]] |volume=25 |issue=1 |pages=242–245 |doi=10.2307/2406516 |pmid=28562945 |jstor=2406516 }}</ref>
|-
|'''Thực vật xanh''', hay còn gọi là '''[[Viridiplantae]]''', '''Viridiphyta''', '''Chlorobionta''' hoặc '''Chloroplastida'''
|Giới thực vật ''[[Chú giải thuật ngữ thực vật học#sensu stricto|sensu stricto]]''
| Một số là [[Sinh vật đơn bào|đơn bào]], số khác là đa bào
|'''Thực vật theo nghĩa chặt chẽ''' gồm [[tảo lục]], và thực vật trên cạn có ở bên trong chúng, kể cả [[charales]]. Mối quan hệ giữa các nhóm thực vật vẫn đang được nghiên cứu, và những cái tên đặt cho chúng cũng khác nhau đáng kể. [[Nhánh (phân loại học)|Nhánh]] Viridiplantae tập hợp gồm một nhóm sinh vật sở hữu [[cellulose]] ở [[thành tế bào]], nắm giữ [[Diệp lục a|diệp lục ''a'']] và ''[[Diệp lục b|b]]'' cùng các [[lạp thể]] chỉ được hai màng liên kết có khả năng quang hợp và lưu trữ tinh bột. Nhánh này là đối tượng chính của bài viết này (ví dụ: Plantae <small>[[Herbert Copeland|Copeland]], 1956).</small><ref>{{chú thích sách |last=Copeland |first=H. F. |year=1956 |title=The Classification of Lower Organisms |publisher=Pacific Books |page=6 |url=https://archive.org/details/classificationof00cope }}</ref>
|-
|[[Sinh vật lạp thể cổ|Lạp thể cổ]], hay còn gọi là Plastida  hoặc Primoplantae
|Giới thực vật ''[[Chú giải thuật ngữ thực vật học#sensu lato|sensu lato]]''
| Một số là [[Sinh vật đơn bào|đơn bào]], số khác là đa bào
|'''Thực vật theo nghĩa rộng''' bao gồm thực vật xanh được liệt kê phía trên cộng với tảo đỏ ([[Tảo đỏ|Rhodophyta]]) và tảo lục lam ([[Tảo lục lam|Glaucophyta]]) - nơi cất trữ [[tinh bột Florideae]] bên ngoài [[lạp thể]], nằm trong tế bào chất. Nhánh này gồm mọi sinh vật mà nhiều thiên niên kỷ trước, chúng lấy [[Lục lạp|lục lạp sơ cấp]] trực tiếp nhờ nuốt chửng [[vi khuẩn lam]] (ví dụ, Plantae <small>Cavalier-Smith, 1981).</small><ref>{{chú thích tạp chí |last=Cavalier-Smith |first=Tom |author-link=Tom Cavalier-Smith |year=1981 |title=Eukaryote Kingdoms: Seven or Nine? |journal=[[BioSystems]] |volume=14 |issue=3–4|pages=461–481 |doi=10.1016/0303-2647(81)90050-2 |pmid=7337818|bibcode=1981BiSys..14..461C }}</ref>
|-
|[[Danh sách hệ thống phân loại thực vật|Định nghĩa cổ về thực vật]] (đã lỗi thời)
|Giới thực vật ''[[Chú giải thuật ngữ thực vật học#sensu amplo|sensu amplo]]''
| Một số là [[Sinh vật đơn bào|đơn bào]], số khác là đa bào
|'''Thực vật theo nghĩa rộng nhất''' gồm các nhóm [[tảo]], [[nấm]] và [[vi khuẩn]] không liên quan đến các phép phân loại cũ hơn hay đã lỗi thời (ví dụ: Plantae hay Vegetabilia <small>Linnaeus 1751</small>,<ref>{{chú thích sách |last=Linnaeus |first=Carl |author-link=Carl Linnaeus |date=1751 |url=https://books.google.com/books?id=D18OAAAAQAAJ&pg=PA37 |title=Philosophia botanica |location=Stockholm |language=Latin |publisher=Godofr. Kiesewetter |page=37 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160623232618/https://books.google.com/books?id=D18OAAAAQAAJ&pg=PA37 |archive-date=23 June 2016 |url-status=live |edition=1st }}</ref> Plantae <small>Haeckel 1866</small>,<ref>{{chú thích sách |last=Haeckel |first=Ernst |author-link=Ernst Haeckel |year=1866 |title=Generale Morphologie der Organismen |publisher=Verlag von Georg Reimer |location=Berlin |at=vol. 1: i–xxxii, 1–574, plates I–II; vol. 2: i–clx, 1–462, plates I–VIII }}</ref> Metaphyta <small>Haeckel, 1894</small>,<ref>{{chú thích sách |last=Haeckel |first=Ernst |author-link=Ernst Haeckel |date=1894 |url=https://archive.org/details/systematischephy01haec |title=Die systematische Phylogenie }}</ref> Plantae <small>Whittaker, 1969).</small><ref name="ib.usp.br" />
|}

== Tiến hóa ==

=== Đa dạng ===
[[Tập tin:Cosmarium201512081550.JPG|nhỏ|Cổ tảo ''[[Cosmarium botrytis]]'' là dạng sinh vật đơn bào.]]
[[Tập tin:US_199_Redwood_Highway.jpg|nhỏ|Rừng cây gỗ đỏ ở ven biển (''[[Sequoia sempervirens]]'') cao tới {{Convert|380|ft|m}}.]]
Theo [[World Flora Online]] ,có khoảng gần 380.000 [[loài]] thực vật được giới khoa học công nhận (tính đến tháng 6 năm 2024),<ref name="WFO" /> trong đó phần lớn chúng (khoảng 283.000 loài) [[Thực vật có hạt|tạo ra hạt giống]].<ref name="IUCNdata">{{Chú thích web|url=https://www.iucnredlist.org/documents/summarystatistics/2010_1RL_Stats_Table_1.pdf|tựa đề=Numbers of threatened species by major groups of organisms (1996–2010)|ngày=11 March 2010|nhà xuất bản=International Union for Conservation of Nature|ngôn ngữ=en|url lưu trữ=https://web.archive.org/web/20110721034312/https://www.iucnredlist.org/documents/summarystatistics/2010_1RL_Stats_Table_1.pdf|ngày lưu trữ=2011-07-21|url-status=live|ngày truy cập=2024-06-18}}</ref> Bảng dưới đây thể hiện một số phép ước tính về số lượng loài của các phân [[Ngành (sinh học)|ngành]] thực vật xanh (Viridiplantae) khác nhau. Khoảng 85–90% tổng số thực vật là thực vật có hoa. Một số dự án hiện đang nỗ lực thu thập các mẫu vật về toàn bộ các loại thực vật trên cơ sở dữ liệu trực tuyến, ví dụ như [[World Flora Online]].<ref name="WFO">{{Chú thích web|url=http://www.theplantlist.org/1.1/statistics/|tựa đề=An Online Flora of All Known Plants: Statistics|website=The World Flora Online|ngôn ngữ=en|url-status=live|ngày truy cập=2024-06-22}}</ref><ref>{{Chú thích web|url=https://news.mongabay.com/2016/05/many-plants-world-scientists-may-now-answer/|tựa đề=How many plant species are there in the world? Scientists now have an answer|ngày=2016-05-12|website=Mongabay Environmental News|url lưu trữ=https://web.archive.org/web/20220323202847/https://news.mongabay.com/2016/05/many-plants-world-scientists-may-now-answer/|ngày lưu trữ=23 March 2022|url-status=live|ngày truy cập=2022-05-28}}</ref>

Thực vật có phạm vi đa dạng từ [[sinh vật đơn bào]] như [[Bộ Cổ tảo|cổ tảo]] (đường kính từ 10 micrômét) và [[picozoa]] (đường kính chưa đầy ba micrômét),<ref>{{Chú thích sách|title=Freshwater Algae of North America: Ecology and Classification|last=Hall|first=John D.|last2=McCourt|first2=Richard M.|date=2014|publisher=[[Elsevier]]|isbn=978-0-12-385876-4|editor-last=Wehr|editor-first=John D.|edition=2|chapter=Chapter 9. Conjugating Green Algae Including Desmids|editor-last2=Sheath|editor-first2=Robert G.|editor-last3=Kociolek|editor-first3=John Patrick}}</ref><ref name="Seenivasan Sausen Medlin Melkonian 2013 p=e59565">{{Chú thích tập san học thuật |last=Seenivasan |first=Ramkumar |last2=Sausen |first2=Nicole |last3=Medlin |first3=Linda K. |last4=Melkonian |first4=Michael |date=26 March 2013 |title=Picomonas judraskeda Gen. Et Sp. Nov.: The First Identified Member of the Picozoa Phylum Nov., a Widespread Group of Picoeukaryotes, Formerly Known as 'Picobiliphytes' |journal=[[PLOS One|PLOS ONE]] |volume=8 |issue=3 |page=e59565 |bibcode=2013PLoSO...859565S |doi=10.1371/journal.pone.0059565 |pmc=3608682 |pmid=23555709 |doi-access=free}}</ref> cho tới những cây lớn nhất ([[hệ thực vật lớn]]) như cây thông ''[[Sequoia sempervirens]]'' (cao tới {{Convert|380|ft|m}}) và thực vật hạt kín ''[[Eucalyptus regnans]]'' (cao tới {{Convert|325|ft|m}}).<ref>{{Chú thích web|url=http://www.conifers.org/cu/Sequoia.php|tựa đề=Sequoia sempervirens|ngày=2017|editor=Earle, Christopher J.|website=The Gymnosperm Database|url lưu trữ=https://web.archive.org/web/20160401041103/http://www.conifers.org/cu/Sequoia.php|ngày lưu trữ=2016-04-01|url-status=live|ngày truy cập=2017-09-15}}</ref>

{|class="wikitable sortable" 
|+'''Tính đa dạng của các phân lớp thực vật xanh (Viridiplantae) theo số lượng loài'''
|-
! Nhóm không chính thức
! Tên phân lớp
! Tên phổ biến
! Số lượng loài còn sống được miêu tả
|-
|rowspan="2"  style=vertical-align:top;"|[[Tảo lục]]
|[[Chlorophyta]]
|style="text-align:left;"|Tảo lục (chlorophyta)
|style="text-align:right;"|3800–4300 <ref>{{chú thích sách |last1=Van den Hoek |first1=C. |title=Algae: An Introduction to Phycology' |url=https://archive.org/details/algaeintroductio0000hoek |last2=Mann |first2=D.G. |last3=Jahns |first3=H.M. |publisher=[[Cambridge University Press]]|year=1995 |isbn=0-521-30419-9 |location=Cambridge |pages=[https://archive.org/details/algaeintroductio0000hoek/page/343 343], 350, 392, 413, 425, 439, & 448}}</ref><ref name=AlgaeBase_Chlorophyta>{{Citation |last1=Guiry |first1=M.D. |last2=Guiry |first2=G.M. |year=2011 |title=AlgaeBase : Chlorophyta |publisher=[[National University of Ireland, Galway]] |url=https://www.algaebase.org/browse/taxonomy/?searching=true&gettaxon=Chlorophyta |access-date=2011-07-26 |name-list-style=amp |archive-url=https://web.archive.org/web/20190913110003/https://www.algaebase.org/browse/taxonomy/?id=97241&-session=abv4:AC1F1E78164b71ADB2VYE18555D5 |archive-date=13 September 2019 |url-status=live }}</ref>
|-
|[[Ngành Luân tảo|Luân tảo]]
|style="text-align:left;"|Tảo lục (ví dụ [[Bộ Cổ tảo|cổ tảo]] & [[Charales|charale]]s)
|style="text-align:right;"|2800–6000 <ref name=AlgaeBase_Charophyta>{{Citation |last1=Guiry |first1=M.D. |last2=Guiry |first2=G.M. |year=2011 |title=AlgaeBase : Charophyta |publisher=World-wide electronic publication, National University of Ireland, Galway |url=https://www.algaebase.org/browse/taxonomy/?searching=true&gettaxon=Charophyta |access-date=2011-07-26 |name-list-style=amp |archive-url=https://web.archive.org/web/20190913110015/https://www.algaebase.org/browse/taxonomy/?searching=true&gettaxon=Charophyta |archive-date=13 September 2019 |url-status=live }}</ref><ref>{{chú thích sách |last1=Van den Hoek |first1=C. |title=Algae: An Introduction to Phycology |url=https://archive.org/details/algaeintroductio0000hoek |last2=Mann |first2=D.G. |last3=Jahns |first3=H.M |publisher=[[Cambridge University Press]]|year=1995 |isbn=0-521-30419-9 |location=Cambridge |pages=[https://archive.org/details/algaeintroductio0000hoek/page/457 457], 463, & 476}}</ref>
|-
|rowspan="3"  style=vertical-align:top;"|[[Rêu]]
|[[Ngành Rêu tản|Rêu tản]]
|style="text-align:left;"|Rêu tản
|style="text-align:right;"|6000–8000 <ref>{{chú thích sách |last1=Crandall-Stotler |first1=Barbara |title=Bryophyte Biology |last2=Stotler |first2=Raymond E. |publisher=[[Cambridge University Press]]|year=2000 |isbn=0-521-66097-1 |editor-last=Shaw |editor-first=A. Jonathan |location=Cambridge |page=21 |chapter=Morphology and classification of the Marchantiophyta |editor-last2=Goffinet |editor-first2=Bernard}}</ref>
|-
|[[Ngành Rêu sừng|Rêu sừng]]
|style="text-align:left;"|Rêu sừng
|style="text-align:right;"|100–200 <ref>{{chú thích sách |last=Schuster |first=Rudolf M. |title=The Hepaticae and Anthocerotae of North America |publisher=[[Field Museum of Natural History]] |year=1992 |isbn=0-914868-21-7 |volume=VI |location=Chicago |pages=712–713}}</ref>
|-
|[[Ngành Rêu|Rêu]]
|style="text-align:left;"|Rêu
|style="text-align:right;"|12000 <ref name="Goffinet & Buck 2004">{{chú thích tạp chí |last=Goffinet |first=Bernard |author2=William R. Buck |year=2004 |title=Systematics of the Bryophyta (Mosses): From molecules to a revised classification |journal=[[Monographs in Systematic Botany]] |volume=98 |pages=205–239 }}</ref>
|-
|rowspan="2"  style="vertical-align:top;"|[[Thực vật hoa ẩn có mạch]]
|[[Lớp Thạch tùng|Thạch tùng]]
|style="text-align:left;"|Thạch tùng
|style="text-align:right;"|1200 <ref name="Raven 2005">{{chú thích sách |last1=Raven |first1=Peter H. |first2=Ray F. |last2=Evert |first3=Susan E. |last3=Eichhorn |year=2005 |title=Biology of Plants |url=https://archive.org/details/biologyofplants00rave_0 |url-access=registration |edition=7th |location=New York |publisher=[[W. H. Freeman and Company]] |isbn=978-0-7167-1007-3 }}</ref>
|-
|[[Ngành Dương xỉ|Dương xỉ]]
|style="text-align:left;"|Dương xỉ, dương xỉ đuôi ngựa và ''[[Psilotum]]''
|style="text-align:right;"|11000 <ref name="Raven 2005" />
|-
|rowspan="5"  style=vertical-align:top;"|[[Thực vật có hạt]]
|[[Bộ Tuế|Tuế]]
|style="text-align:left;"|Tuế
|style="text-align:right;"|160 <ref>{{chú thích sách |last1=Gifford |first1=Ernest M. |first2=Adriance S. |last2=Foster |year=1988 |title=Morphology and Evolution of Vascular Plants |edition=3rd |page=358 |location=New York |publisher=[[W. H. Freeman and Company]] |isbn=978-0-7167-1946-5 }}</ref>
|-
|[[Bộ Bạch quả|Bạch quả]]
|style="text-align:left;"|Bạch quả
|style="text-align:right;"|1 <ref>{{chú thích sách |last1=Taylor |first1=Thomas N. |first2=Edith L. |last2=Taylor |year=1993 |title=The Biology and Evolution of Fossil Plants |page=636 |location=New Jersey |publisher=[[Prentice Hall]] |isbn=978-0-13-651589-0 }}</ref>
|-
|[[Ngành Thông|Thông]]
|style="text-align:left;"|Thông
|style="text-align:right;"|630 <ref name="Raven 2005" />
|-
|[[Lớp Dây gắm|Dây gấm]]
|style="text-align:left;"|Dây gấm
|style="text-align:right;"|70 <ref name="Raven 2005" />
|-
|[[Thực vật có hoa]]
|style="text-align:left;"|Thực vật có hoa
|style="text-align:right;"|258650 <ref>International Union for Conservation of Nature and Natural Resources, 2006. ''[https://www.iucnredlist.org/ IUCN Red List of Threatened Species:Summary Statistics] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140627094911/https://www.iucnredlist.org/ |date=27 June 2014 }}''</ref>
|}

Tên của các loài thực vật do [[Bộ luật danh pháp quốc tế của tảo, nấm và thực vật]]<ref>{{Chú thích web|url=https://www.iapt-taxon.org/nomen/main.php|tựa đề=International Code of Nomenclature for algae, fungi, and plants|website=www.iapt-taxon.org|ngày truy cập=2023-03-04}}</ref> và [[Bộ luật danh pháp quốc tế của cây trồng]] chi phối.<ref>{{Chú thích sách|url=https://books.google.com/books?id=NJ6PyhVuecwC&dq=international+code+of+nomenclature+for+cultivated+plants&pg=PA26|title=The Names of Plants|last=Gledhill|first=D.|publisher=[[Cambridge University Press]]|year=2008|isbn=978-0-5218-6645-3|pages=26}}</ref>

=== Lịch sử tiến hóa ===
{{Chính|Lịch sử tiến hóa của thực vật}}
Tổ tiên của thực vật trên cạn đã tiến hóa dưới nước. Một lớp tảo đã hình thành trên đất liền {{Ma|1200}}, nhưng phải đến [[kỷ Ordovic]]i (tức khoảng {{Ma|450}}), thực vật trên cạn đầu tiên mới xuất hiện với mức độ tổ chức giống như ngành rêu.<ref>{{Chú thích tập san học thuật |last=Taylor |first=Thomas N. |date=November 1988 |title=The Origin of Land Plants: Some Answers, More Questions |journal=[[Taxon (journal)|Taxon]] |volume=37 |issue=4 |pages=805–833 |doi=10.2307/1222087 |jstor=1222087}}</ref><ref>{{Chú thích web|url=https://www.clas.ufl.edu/users/pciesiel/gly3150/plant.html|tựa đề=Transition of plants to land|tác giả=Ciesielski|tên=Paul F.|url lưu trữ=https://web.archive.org/web/20080302040410/https://www.clas.ufl.edu/users/pciesiel/gly3150/plant.html|ngày lưu trữ=2 March 2008|url-status=dead}}</ref> Tuy nhiên, hóa thạch của các sinh vật với [[tản]] dẹt nằm trên đá [[Thời kỳ Tiền Cambri|thời Tiền Cambri]] cho thấy sinh vật nhân thực đa bào ở nước ngọt đã tồn tại hơn 1 tỷ năm trước.<ref>{{Chú thích tập san học thuật |last=Strother |first=Paul K. |last2=Battison |first2=Leila |last3=Brasier |first3=Martin D. |last4=Wellman |first4=Charles H. |date=26 May 2011 |title=Earth's earliest non-marine eukaryotes |url=https://www.researchgate.net/publication/51048998 |journal=[[Nature (journal)|Nature]] |volume=473 |issue=7348 |pages=505–509 |bibcode=2011Natur.473..505S |doi=10.1038/nature09943 |pmid=21490597}}</ref>

Thực vật trên cạn nguyên thủy bắt đầu phân loài vào cuối [[kỷ Silur]] (khoảng {{Ma|420}}). Tiếp đến, các ngành [[rêu]], [[Ngành Thạch tùng|thạch tùng]] và dương xỉ xuất hiện trong mẫu vật hóa thạch.<ref>{{Chú thích sách|url=https://books.google.com/books?id=tt58DwAAQBAJ&q=plant+anatomy+a+concept-based+approach+to+the+structure+of+seed+plants|title=Plant Anatomy: A Concept-Based Approach to the Structure of Seed Plants|last=Crang|first=Richard|last2=Lyons-Sobaski|first2=Sheila|last3=Wise|first3=Robert|publisher=Springer|year=2018|isbn=9783319773155|pages=17}}</ref> Ngành giải phẫu thực vật thời sơ khai được bảo tồn đến từng chi tiết tế bào trong tập hợp mẫu hóa thạch đầu [[kỷ Devon]] lấy từ [[phiến đá trầm tích Rhynie]]. Những loài thực vật thời sơ khai này được bảo tồn nhờ bị hóa đá trong [[Chert|phiến đá trầm tích]] hình thành trong suối nước nóng núi lửa giàu silic.<ref name="GarwoodOliver2019">{{Chú thích tập san học thuật |last=Garwood |first=Russell J. |last2=Oliver |first2=Heather |last3=Spencer |first3=Alan R. T. |year=2019 |title=An introduction to the Rhynie chert |url=https://www.research.manchester.ac.uk/portal/en/publications/an-introduction-to-the-rhynie-chert(19df3309-02af-4d25-b75b-1299cf541fac).html |journal=[[Geological Magazine]] |volume=157 |issue=1 |pages=47–64 |doi=10.1017/S0016756819000670}}</ref>

Đến cuối kỷ Devon, phần lớn đặc điểm cơ bản của thực vật ngày nay đã hiện diện, gồm rễ, lá và [[Mạch gỗ|mạch gỗ thứ cấp]] ở các cây gỗ như ''[[Archaeopteris]]''.<ref>{{Chú thích tập san học thuật |last=Beck |first=C. B. |year=1960 |title=The identity of Archaeopteris and Callixylon |journal=Brittonia |volume=12 |issue=4 |pages=351–368 |bibcode=1960Britt..12..351B |doi=10.2307/2805124 |jstor=2805124}}</ref><ref name="Rothwelletal989">{{Chú thích tập san học thuật |last=Rothwell |first=G. W. |last2=Scheckler |first2=S. E. |last3=Gillespie |first3=W. H. |year=1989 |title=''Elkinsia'' gen. nov., a Late Devonian gymnosperm with cupulate ovules |journal=[[Botanical Gazette]] |volume=150 |issue=2 |pages=170–189 |doi=10.1086/337763 |jstor=2995234}}</ref> Ở kỷ Than Đá, sự phát triên của rừng trong môi trường đầm lầy bị thạch tùng và dương xỉ đuôi ngựa (''[[Equisetum]]'') chi phối, kể cả các loài có kích thước lớn như cây gỗ, và sự xuất hiện của [[Thực vật hạt trần|thực vật hạt trần sơ khai]] (dạng [[thực vật có hạt]] đầu tiên).<ref>{{Chú thích web|url=https://www.bgs.ac.uk/discovering-geology/fossils-and-geological-time/plants-2/|tựa đề=Plants|website=[[British Geological Survey]]|ngày truy cập=2023-03-09}}</ref> [[Sự kiện tuyệt chủng Permi – Tam Điệp|Sự kiện tuyệt chủng Permo-Tam Điệp]] đã thay đổi hoàn toàn cấu trúc của quần xã.<ref name="McElwain Punyasena 2007 pp. 548–557">{{Chú thích tập san học thuật |last=McElwain |first=Jennifer C. |last2=Punyasena |first2=Surangi W. |year=2007 |title=Mass extinction events and the plant fossil record |journal=[[Trends in Ecology & Evolution]] |volume=22 |issue=10 |pages=548–557 |doi=10.1016/j.tree.2007.09.003 |pmid=17919771}}</ref> Sự kiện có thể đã tạo tiền đề cho [[Thực vật có hoa|sự tiến hóa của thực vật có hoa]] ở [[kỷ Tam Điệp]] (~{{Ma|200}}), với hiện tượng [[phát tỏa thích nghi]] ở [[kỷ Phấn Trắng]] diễn ra nhanh đến nỗi Darwin gọi là một "[[Darwin from Insectivorous Plants to Worms|bí ẩn kinh khủng]]".<ref name="Friedman-2009">{{Chú thích tập san học thuật |last=Friedman |first=William E. |date=January 2009 |title=The meaning of Darwin's "abominable mystery" |url=https://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.3732/ajb.0800150 |journal=[[American Journal of Botany]] |volume=96 |issue=1 |pages=5–21 |doi=10.3732/ajb.0800150 |pmid=21628174}}</ref><ref name="Berendse Scheffer 2009 pp. 865–872">{{Chú thích tập san học thuật |last=Berendse |first=Frank |last2=Scheffer |first2=Marten |year=2009 |title=The angiosperm radiation revisited, an ecological explanation for Darwin's 'abominable mystery' |journal=[[Ecology Letters]] |volume=12 |issue=9 |pages=865–872 |bibcode=2009EcolL..12..865B |doi=10.1111/j.1461-0248.2009.01342.x |pmc=2777257 |pmid=19572916}}</ref><ref name="Herendeen-2017">{{Chú thích tập san học thuật |last=Herendeen |first=Patrick S. |last2=Friis |first2=Else Marie |last3=Pedersen |first3=Kaj Raunsgaard |last4=Crane |first4=Peter R. |date=2017-03-03 |title=Palaeobotanical redux: revisiting the age of the angiosperms |url=https://rdcu.be/c0Zhm |journal=[[Nature Plants]] |volume=3 |issue=3 |pages=17015 |doi=10.1038/nplants.2017.15 |pmid=28260783}}</ref> Từ cuối kỷ Tam Điệp trở đi, [[Ngành Thông|ngành thông]] phân hóa và trở thành bộ phận chiếm số đông của hệ thực vật ở [[kỷ Jura]].<ref>{{Chú thích tập san học thuật |last=Atkinson |first=Brian A. |last2=Serbet |first2=Rudolph |last3=Hieger |first3=Timothy J. |last4=Taylor |first4=Edith L. |date=October 2018 |title=Additional evidence for the Mesozoic diversification of conifers: Pollen cone of Chimaerostrobus minutus gen. et sp. nov. (Coniferales), from the Lower Jurassic of Antarctica |journal=[[Review of Palaeobotany and Palynology]] |volume=257 |pages=77–84 |bibcode=2018RPaPa.257...77A |doi=10.1016/j.revpalbo.2018.06.013 |doi-access=free}}</ref><ref name="Leslie etal-2018">{{Chú thích tập san học thuật |last=Leslie |first=Andrew B. |last2=Beaulieu |first2=Jeremy |last3=Holman |first3=Garth |last4=Campbell |first4=Christopher S. |last5=Mei |first5=Wenbin |last6=Raubeson |first6=Linda R. |last7=Mathews |first7=Sarah |date=September 2018 |title=An overview of extant conifer evolution from the perspective of the fossil record |journal=[[American Journal of Botany]] |volume=105 |issue=9 |pages=1531–1544 |doi=10.1002/ajb2.1143 |pmid=30157290 |doi-access=free}}</ref>

<gallery class="center" mode="nolines" heights="175px" widths="175px">
Tập tin:Rhynia stem.jpg |Lát cắt ngang thân của ''[[Rhynia]]'' (một loài thực vật trên cạn thời sơ khai), được bảo tồn trong [[phiến đá trầm tích Rhynie]] từ đầu [[kỷ Devon]] 
Tập tin:Devonianscene-green.jpg |Đến [[kỷ Devon]], thực vật đã thích nghi với môi trường trên cạn bằng rễ và thân gỗ.
Tập tin:Asterophyllites Equisetiformis.jpg |Ở [[kỷ Than Đá]], [[Equisetaceae|dương xỉ đuôi ngựa]] như ''Asterophyllites'' sinh sôi mạnh ở các khu rừng đầm lầy.
Tập tin:Petrified Araucaria cone.jpg|[[Ngành Thông|Cây thông]] trở nên đa dạng và thường chiếm số đông trong [[kỷ Jura]]. Họ của ''[[Araucaria mirabilis]]''.
Tập tin:Sagaria cilentana (cropped).jpg |[[Phát tỏa thích nghi]] ở [[kỷ Phấn Trắng]] tạo nên nhiều [[thực vật có hoa]], như ''[[Sagaria]]'' ở [[họ Mao lương]].
</gallery>

=== Phát sinh hệ thống ===
Năm 2019, [[cây phát sinh hệ thống]] dựa trên [[bộ gen]] và [[hệ sản phẩm phiên mã]] từ 1.153 loài thực vật được trình bày.<ref name="1000plants">{{Chú thích tập san học thuật |last=Leebens-Mack |first=M. |last2=Barker |first2=M. |last3=Carpenter |first3=E. |last4=Deyholos |first4=M. K. |author-link4=Michael Deyholos |last5=Gitzendammer |first5=M. A. |last6=Graham |first6=S.W. |last7=Grosse |first7=I. |last8=Li |first8=Zheng |display-authors=3 |year=2019 |title=One thousand plant transcriptomes and the phylogenomics of green plants |journal=[[Nature (journal)|Nature]] |volume=574 |issue=7780 |pages=679–685 |doi=10.1038/s41586-019-1693-2 |pmc=6872490 |pmid=31645766 |doi-access=free}}</ref> Việc sắp xếp các nhóm tảo đã nhận được sự hỗ trợ từ phát sinh hệ thống dựa trên bộ gen từ các lớp Mesostigmatophyceae và Chlorokybophyceae (chúng đã được giải trình tự). Cả ngành "tảo lục" và "tảo streptophyte" đều được xem là [[cận ngành]] (các thanh dọc cạnh biểu dồ cây phát sinh hệ thống) ở phép phân tích này, vì thực vật trên cạn phát sinh từ các nhóm ấy.<ref name="MvirideGenome1">{{Chú thích tập san học thuật |last=Liang |first=Zhe |display-authors=etal |year=2019 |title=Mesostigma viride Genome and Transcriptome Provide Insights into the Origin and Evolution of Streptophyta |journal=[[Advanced Science]] |volume=7 |issue=1 |pages=1901850 |doi=10.1002/advs.201901850 |pmc=6947507 |pmid=31921561 |doi-access=free}}</ref><ref name="Mv_and_Ca_Genomes">{{Chú thích tập san học thuật |last=Wang |first=Sibo |display-authors=etal |year=2020 |title=Genomes of early-diverging streptophyte algae shed light on plant terrestrialization |journal=Nature Plants |volume=6 |issue=2 |pages=95–106 |doi=10.1038/s41477-019-0560-3 |pmc=7027972 |pmid=31844283 |doi-access=free}}</ref>  Phân loại [[ngành Rêu]] có được sự hỗ trợ của Puttick vào năm 2018<ref name="Puttick2018">{{Chú thích tập san học thuật |last=Puttick |first=Mark |display-authors=etal |year=2018 |title=The Interrelationships of Land Plants and the Nature of the Ancestral Embryophyte |journal=[[Current Biology]] |volume=28 |issue=5 |pages=733–745 |doi=10.1016/j.cub.2018.01.063 |pmid=29456145 |doi-access=free |hdl-access=free}}</ref> và bằng phát sinh hệ thống các loài liên quan đến bộ gen của [[Ngành Rêu sừng|rêu sừng]] (chúng cũng được giải trình tự).<ref name="HornwortGenome1">{{Chú thích tập san học thuật |last=Zhang |first=Jian |display-authors=etal |year=2020 |title=The hornwort genome and early land plant evolution |journal=Nature Plants |volume=6 |issue=2 |pages=107–118 |doi=10.1038/s41477-019-0588-4 |pmc=7027989 |pmid=32042158 |doi-access=free}}</ref><ref name="HornwortGenome2">{{Chú thích tập san học thuật |last=Li |first=Fay Wei |display-authors=etal |year=2020 |title=Anthoceros genomes illuminate the origin of land plants and the unique biology of hornworts |journal=Nature Plants |volume=6 |issue=3 |pages=259–272 |doi=10.1038/s41477-020-0618-2 |pmc=8075897 |pmid=32170292 |doi-access=free}}</ref>

{{clade|style=font-size:90%;line-height:80%;
|grouplabel1={{clade labels |label1="tảo diệp lục"<!--not a clade, paraphyletic-->|top1=15%
                            |label2="tảo streptophyte"<!--not a clade, paraphyletic-->|top2=33%}}
|label1=[[Sinh vật lạp thể cổ|Lạp thể cổ]]
|1={{clade
  |1=[[Tảo đỏ]] [[Tập tin:Chondrus crispus - Köhler–s Medizinal-Pflanzen-034 (single).jpg|50px]]
  |2={{clade
    |1=[[Tảo lục lam]] [[Tập tin:Glaucocystis nostochinearum.jpg|50px]]
    |label2=[[Viridiplantae]]
    |sublabel2= (thực vật xanh) 
    |2={{clade
      |1=[[Chlorophyta]] [[Tập tin:Volvox sp.png|50px]] |bar1=darkgreen 
      |2={{clade
        |1=[[Prasinococcaceae|Prasinococcales]]  |bar1=darkgreen
        |2=&nbsp; |state2=none |style2=font-size:50%;line-height:50%; <!-- spacer -->
        |3={{clade
          |1= {{clade
            |1=[[Mesostigmatophyceae]]|bar1=blue
            |2={{clade
              |1=[[Chlorokybophyceae]]|bar1=blue
              |2=''[[Spirotaenia]]'' [[Tập tin:Spirotaenia condensata.jpg|30px]] |bar2=blue
               }}
             }} 
          |2={{clade
            |1=[[Klebsormidiophyceae|Klebsormidiales]] [[Tập tin:Klebsormidium bilatum Belgium (14759117646).jpg|50px]] |bar1=blue
            |2={{clade
              |1=''[[Chara (tảo)|Chara]]'' [[Tập tin:CharaGlobularis.jpg|40px]] |bar1=blue
              |2={{clade
                |1=[[Coleochaetophyceae|Coleochaetales]]|bar1=blue
                |2={{clade
                  |label1=[[Lớp Song tinh tảo|Zygnematophyceae]] 
                  |1=[[Tập tin:The freshwater alga Spirogyra.jpg|50px]] |bar1=blue
                  |label2=[[Thực vật có phôi]]
                  |sublabel2= (thực vật trên cạn) 
                  |2={{clade
                    |1={{clade
                      |label1=[[Rêu]]
                      |1={{clade
                        |1=[[Ngành Rêu sừng|Rêu sừng]] [[Tập tin:Phaeoceros laevis 48205337 (white background).jpg|40px]]
                        |2={{clade
                          |1=[[Ngành Rêu tản|Rêu tản]] [[Tập tin:Conocephalum conicum (e, 144739-474742) 1022.jpg|50px]]
                          |2=[[Ngành Rêu|Rêu]] [[Tập tin:WWB-0265-127-Polytrichum formosum.png|20px]]
                        }}
                      }}
                    }}
                    |2={{clade
                      |1=[[Ngành Thạch tùng|Thạch tùng]] [[Tập tin:Lycopodium clavatum - Köhler–s Medizinal-Pflanzen-219 (extracted).jpg|50px]]
                      |2={{clade
                        |label1=[[Ngành Dương xỉ|Dương xỉ]] 
                        |1=[[Tập tin:California Arena Point fern.jpg|50px]]
                        |label2=[[Thực vật có hạt]] 
                        |2={{clade
                          |1=[[Thực vật hạt trần]] [[Tập tin:PIH 1830 Scots Pine (Pinus sylvestris) graft clone collection in Röykkä Finland.jpg|40px]]
                          |2=[[Thực vật có hoa]] [[Tập tin:160 Ranunculus repens.jpg|50px]]
                          }}
                        }}
                      }}
                    }}
                  }}
                }}
              }}
            }}
          }}
        }}
      }}
    }}
  }}
}}

== Sinh lý học ==
{{Chính|Sinh lý học thực vật}}

=== Tế bào thực vật ===
[[Tập tin:Plant_cell_structure-en.svg|nhỏ|Cấu trúc tế bào thực vật]]
Tế bào thực vật có những đặc điểm riêng biệt mà những tế bào nhân thực khác (như tế bào động vật) không có. Chúng bao gồm [[không bào]] trung tâm lớn chất đầy nước, [[lục lạp]] và [[thành tế bào]] linh hoạt và vững chắc (nằm ngoài [[màng tế bào]]. Lục lạp có nguồn gốc [[Thuyết nội cộng sinh|từ hiện tượng cộng sinh của]] của một tế bào không quang hợp và [[vi khuẩn lam]] quang hợp. Vách tế bào (được làm chủ yếu từ [[cellulose]]) tạo điều kiện cho tế bào thực vật [[Áp lực Turgor|chất ứ nước]] mà không bị vỡ. Không bào tạo điều kiện cho tế bào thay đổi kích cỡ đồng thời, số lượng [[tế bào chất]] vẫn giữ nguyên.<ref>{{Chú thích web|url=https://www.nature.com/scitable/topicpage/plant-cells-chloroplasts-and-cell-walls-14053956/|tựa đề=Plant Cells, Chloroplasts, and Cell Walls|website=Scitable by Nature Education|ngày truy cập=7 March 2023}}</ref>

=== Cấu trúc thực vật ===
{{Xem thêm thông tin|Giải phẫu học thực vật|Hình thái học thực vật}}
[[Tập tin:Plant_Anatomy.svg|nhỏ|Giải phẫu một thực vật hạt kín. 1. [[Hệ chồi]]. 2. Hệ [[rễ]]. 3. [[Trụ dưới lá mầm]]. 4. [[Chồi đỉnh]]. 5. Phiến [[lá]]. 6. Hạch giữa. 7. [[Chồi nách]]. 8. [[Cuống lá]]. 9. Thân. 10. Hạch. 11. [[Rễ cái]]. 12. [[Lông rễ]]. 13. Mũi rễ. 14. [[Chóp rễ]]]]
Đa số thực vật là [[sinh vật đa bào]]. Tế bào thực vật [[Biệt hóa tế bào|biệt hóa]] thành nhiều loại tế bào, tạo nên các mô như [[mô mạch]] với  [[mạch gỗ]] và [[mạch rây]] chuyên biệt của gân lá và [[Thân (thực vật)|thân]], cùng các cơ quan với chức năng sinh lý khác nhau như [[rễ]] hấp thụ nước và khoáng chất, thân hỗ trợ, vận chuyển nước và tổng hợp phân tử, [[lá]] để quang hợp và [[hoa]] để sinh sản.<ref>{{Chú thích web|url=http://www.emc.maricopa.edu/faculty/farabee/biobk/BioBookPLANTANAT.html|tựa đề=Plants and their Structure|tác giả=Farabee|tên=M. C.|nhà xuất bản=Maricopa Community Colleges|url lưu trữ=https://web.archive.org/web/20061022174416/http://www.emc.maricopa.edu/faculty/farabee/biobk/BioBookPLANTANAT.html|ngày lưu trữ=22 October 2006|url-status=dead|ngày truy cập=7 March 2023}}</ref>

=== Quang hợp ===
{{Chính|Quang hợp}}
Thực vật sử dụng quá trình [[quang hợp]], sản xuất phân tử thực phẩm ([[Đường (thực phẩm)|đường]]) nhờ sử dụng năng lượng lấy được từ [[ánh sáng]]. Tế bào thực vật chứa [[diệp lục]] bên trong lục lạp, chúng là những sắc tố màu xanh lục được dùng để thu năng lượng ánh sáng. Phương trình hóa học từ đầu đến cuối của quang hợp là:<ref>{{Chú thích web|url=https://sciencing.com/photosynthesis-equation-6962557.html|tựa đề=What Is the Photosynthesis Equation?|tác giả=Newton|tên=John|website=Sciencing|ngày truy cập=7 March 2023}}</ref>

: <chem>6CO2{} + 6H2O{} ->[\text{ánh sáng}] C6H12O6{} + 6O2{}</chem>

Quá trình này làm thực vật giải phóng [[oxy]] ra môi trường. Thực vật xanh cung cấp tỷ lệ đáng kể lượng oxy phân tử của thế giới, bên cạnh sự đóng góp từ tảo quang hợp và vi khuẩn lam.<ref name="Reinhard Planavsky Olson Lyons 2016">{{Chú thích tập san học thuật |last=Reinhard |first=Christopher T. |last2=Planavsky |first2=Noah J. |last3=Olson |first3=Stephanie L. |last4=Lyons |first4=Timothy W. |last5=Erwin |first5=Douglas H. |display-authors=3 |date=25 July 2016 |title=Earth's oxygen cycle and the evolution of animal life |journal=[[Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America|Proceedings of the National Academy of Sciences]] |volume=113 |issue=32 |pages=8933–8938 |bibcode=2016PNAS..113.8933R |doi=10.1073/pnas.1521544113 |pmc=4987840 |pmid=27457943 |doi-access=free}}</ref><ref name="behrenfeld">{{Chú thích tập san học thuật |last=Field |first=C. B. |last2=Behrenfeld |first2=M. J. |last3=Randerson |first3=J. T. |last4=Falkowski, P. |year=1998 |title=Primary production of the biosphere: Integrating terrestrial and oceanic components |url=https://www.escholarship.org/uc/item/9gm7074q |url-status=live |journal=[[Science (journal)|Science]] |volume=281 |issue=5374 |pages=237–240 |bibcode=1998Sci...281..237F |doi=10.1126/science.281.5374.237 |pmid=9657713 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180925215921/https://escholarship.org/uc/item/9gm7074q |archive-date=25 September 2018 |access-date=10 September 2018}}</ref><ref name="Tivy 2014">{{Chú thích sách|title=Biogeography: A Study of Plants in the Ecosphere|last=Tivy|first=Joy|date=2014|publisher=Routledge|isbn=978-1-317-89723-1|pages=31, 108–110|oclc=1108871710}}</ref>

Thực vật sử dụng lối sống ký sinh lần hai có thể đánh mất các gen tham gia vào quang hợp và sản xuất xuất diệp lục.<ref name="Qu-etal-2019">{{Chú thích tập san học thuật |last=Qu |first=Xiao-Jian |last2=Fan |first2=Shou-Jin |last3=Wicke |first3=Susann |last4=Yi |first4=Ting-Shuang |date=2019 |title=Plastome reduction in the only parasitic gymnosperm ''Parasitaxus'' is due to losses of photosynthesis but not housekeeping genes and apparently involves the secondary gain of a large inverted repeat |journal=Genome Biology and Evolution |volume=11 |issue=10 |pages=2789–2796 |doi=10.1093/gbe/evz187 |pmc=6786476 |pmid=31504501}}</ref>

=== Sinh trưởng và sửa chữa ===
Sự sinh trưởng ở thực vật do tương tác của [[bộ gen]] với môi trường vật lý và sinh học của nó quyết định.<ref name="Baucom Heath Chambers 2020 pp. 175–178">{{Chú thích tập san học thuật |last=Baucom |first=Regina S. |last2=Heath |first2=Katy D. |last3=Chambers |first3=Sally M. |year=2020 |title=Plant–environment interactions from the lens of plant stress, reproduction, and mutualisms |journal=[[American Journal of Botany]] |publisher=Wiley |volume=107 |issue=2 |pages=175–178 |doi=10.1002/ajb2.1437 |pmc=7186814 |pmid=32060910}}</ref> Những yếu tố môi trường vật lý và sinh học gồm [[nhiệt độ]], [[nước]], ánh sáng, [[carbon dioxide]] và [[chất dinh dưỡng]] trong đất.<ref>{{Chú thích web|url=https://education.nationalgeographic.org/resource/resource-library-abiotic-factor/|tựa đề=Abiotic Factors|nhà xuất bản=National Geographic|ngày truy cập=7 March 2023}}</ref> Những yếu tố sinh học tác động đến sinh trưởng ở thực vật gồm thừa dân số, chăn thả gia súc, nấm và vi khuẩn cộng sinh có lợi, bị côn trùng tấn công hoặc [[Bệnh học thực vật|bệnh ở thực vật]].<ref name="Bareja 2022">{{Chú thích web|url=https://www.cropsreview.com/biotic-factors/|tựa đề=Biotic Factors and Their Interaction With Plants|tác giả=Bareja|tên=Ben|ngày=10 April 2022|website=Crops Review|ngày truy cập=7 March 2023}}</ref>

Sương giá và mất nước có thể gây hại hoặc giết chết thực vật. Một vài thực vật có [[protein chống đông]], [[protein sốc nhiệt]] và đường nằm trong tế bào chất giúp chúng [[Chịu đựng (thực vật)|đối phó với những căng thẳng này]].<ref name="Ambroise Legay Guerriero Hausman 2019 pp. 3–20">{{Chú thích tập san học thuật |last=Ambroise |first=Valentin |last2=Legay |first2=Sylvain |last3=Guerriero |first3=Gea |last4=Hausman |first4=Jean-Francois |last5=Cuypers |first5=Ann |last6=Sergeant |first6=Kjell |display-authors=3 |date=18 October 2019 |title=The Roots of Plant Frost Hardiness and Tolerance |journal=Plant and Cell Physiology |volume=61 |issue=1 |pages=3–20 |doi=10.1093/pcp/pcz196 |pmc=6977023 |pmid=31626277}}</ref> Thực vật liên lục phải đối mặt với hàng loạt áp lực vật lý và sinh gây [[tổn hại DNA]], nhưng chúng có thể chịu đựng và sửa chữa phần lớn những tổn hại này.<ref name="pmid18707020">{{Chú thích tập san học thuật |last=Roldán-Arjona, T. |last2=Ariza, R. R. |year=2009 |title=Repair and tolerance of oxidative DNA damage in plants |url=https://zenodo.org/record/897726 |url-status=live |journal=[[Mutation Research (journal)|Mutation Research]] |volume=681 |issue=2–3 |pages=169–179 |doi=10.1016/j.mrrev.2008.07.003 |pmid=18707020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170923050705/https://zenodo.org/record/897726 |archive-date=23 September 2017 |access-date=22 September 2017}}</ref>

== Chú thích ==
{{Tham khảo|30em}}

== Đọc thêm ==
'''Chung:'''

* Evans, L.T. (1998). ''Feeding the Ten Billion – Plants and [[Quần thể (sinh học)|Population]] Growth''. [[Nhà xuất bản Đại học Cambridge|Cambridge University Press]].{{ISBN|0-521-64685-5}}[[ISBN (identifier)|ISBN]]&nbsp;[[Special:BookSources/0-521-64685-5|0-521-64685-5]].
* Kenrick, Paul; Crane, Peter R. (1997). ''The Origin and Early Diversification of Land Plants: A Cladistic Study''. Washington, D.C.: [[Viện Smithsonian|Smithsonian Institution Press]]. {{ISBN|1-56098-730-8}}[[ISBN (identifier)|ISBN]]&nbsp;[[Special:BookSources/1-56098-730-8|1-56098-730-8]].
* Raven, Peter H.; Evert, Ray F.; Eichhorn, Susan E. (2005). ''Biology of Plants'' (7th ed.). New York: W.H. Freeman and Company. {{ISBN|0-7167-1007-2}}[[ISBN (identifier)|ISBN]]&nbsp;[[Special:BookSources/0-7167-1007-2|0-7167-1007-2]].
* Taylor, Thomas N.; Taylor, Edith L. (1993). ''The Biology and Evolution of Fossil Plants''. Englewood Cliffs, New Jersey: [[Prentice Hall]]. {{ISBN|0-13-651589-4}}[[ISBN (identifier)|ISBN]]&nbsp;[[Special:BookSources/0-13-651589-4|0-13-651589-4]].

'''Ước tính và đếm số loài:'''

* International Union for Conservation of Nature and Natural Resources (IUCN) Species Survival Commission (2004). [[Sách đỏ IUCN|IUCN Red List]] [https://www.iucnredlist.org/ The IUCN Red List of Threatened Species].
* {{Chú thích tập san học thuật |last=Prance, G. T. |year=2001 |title=Discovering the Plant World |journal=Taxon |volume=50 |issue=2, Golden Jubilee Part 4 |pages=345–359 |doi=10.2307/1223885 |jstor=1223885 |ref=none}}

== Liên kết ngoài ==
{{Wikibooks|Dichotomous Key|Plantae}}

* [https://ucjeps.berkeley.edu/INA.html Index Nominum Algarum]
* [https://web.archive.org/web/20060210225113/https://florabase.calm.wa.gov.au/phylogeny/cronq88.html Interactive Cronquist classification]. Archived 10 February 2006.
* [https://web.archive.org/web/20100611054707/https://www.prota.org/uk/about+prota/ Plant Resources of Tropical Africa]. Archived 11 June 2010.
* [https://tolweb.org/Green_plants Tree of Life]. {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20220309093200/http://tolweb.org/Green_plants|date=9 March 2022}}.

; Cơ sở dữ liệu rau và thực vật

* [https://www.ville-ge.ch/musinfo/bd/cjb/africa/recherche.php?langue=an African Plants Initiative database]
* [https://www.anbg.gov.au/cpbr/databases/ Australia]
* [https://www.chilebosque.cl/ Chilean plants at ''Chilebosque'']
* [https://www.efloras.org/index.aspx e-Floras (Flora of China, Flora of North America and others)]. {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20220219200600/http://www.efloras.org/index.aspx|date=19 February 2022}}.
* [https://rbg-web2.rbge.org.uk/FE/fe.html Flora Europaea]
* [https://www.floraweb.de/ Flora of Central Europe] {{In lang|de}}
* [https://www.efloras.org/flora_page.aspx?flora_id=1 Flora of North America]. {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20220219202016/http://www.efloras.org/flora_page.aspx?flora_id=1|date=19 February 2022}}.
* [https://www.alpine-plants-jp.com/botanical_name/list_of_japanese_wild_plants_abelia_buxus.htm List of Japanese Wild Plants Online]. {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20220316094850/http://www.alpine-plants-jp.com/botanical_name/list_of_japanese_wild_plants_abelia_buxus.htm|date=16 March 2022}}.
* [https://web.archive.org/web/20070616151737/https://ntbg.org/plants/choose_a_plant.php Meet the Plants-National Tropical Botanical Garden]. Archived 16 June 2007.
* [https://www.wildflower.org/ Lady Bird Johnson Wildflower Center – Native Plant Information Network at University of Texas, Austin]
* [https://plants.usda.gov/ United States Department of Agriculture] not limited to continental US species.
{{Thực vật}}{{Eukaryota}}{{Các thành phần tự nhiên}}{{Sự sống trên Trái Đất}}{{Taxonbar}}{{Kiểm soát tính nhất quán}}

[[Thể loại:Thực vật]]