Tư Mã Thiên

Từ testwiki
Bước tới điều hướng Bước tới tìm kiếm

Bản mẫu:1000 bài cơ bản Bản mẫu:Thông tin nhân vật Bản mẫu:Infobox Chinese Tư Mã Thiên (Bản mẫu:Khoảng hoặc Bản mẫu:KhoảngBản mẫu:Spaced en dashBản mẫu:Khoảng), biểu tự Tử Trường (Bản mẫu:Lang), là một nhà sử học Trung Quốc sống vào đầu thời nhà Hán (206 TCNBản mẫu:Spaced en dash220). Ông được coi là cha đẻ của ngành sử học Trung Quốc với bộ Sử ký,Bản mẫu:Sfnp một bộ thông sử Trung Quốc viết theo phong cách Thể kỷ truyện. Sử ký viết về hơn hai nghìn năm lịch sử Trung Quốc, bắt đầu từ sự trỗi dậy của Hoàng Đế huyền thoại và sự hình thành chính thể đầu tiên ở Trung Quốc cho đến thời của Tư Mã Thiên, thời Hán Vũ Đế trị vì.Bản mẫu:Sfnp Không chỉ là bộ thông sử đầu tiên được biết đến ở Trung Quốc cổ đại, Sử ký còn đóng vai trò như một khuôn mẫu cho việc ghi chép chính sử của các triều đại Trung Quốc tiếp theo và trên toàn vùng văn hóa chữ Hán (gồm cả các quốc gia Hàn Quốc, Việt Nam, Nhật Bản) mãi đến tận thế kỉ 20.Bản mẫu:SfnpBản mẫu:Sfnp

Người đầu tiên khởi xướng công trình viết lại hoàn chỉnh toàn bộ lịch sử Trung Quốc là Tư Mã Đàm (司馬談), cha của Tư Mã Thiên; nhưng ông chỉ kịp hoàn thành bản phác thảo sơ khai trước khi qua đời. Sau khi thừa kế của vị trí của cha trong triều đình, Tư Mã Thiên đã quyết định thực hiện di nguyện của cha mình là hoàn thành và cho ra đời bộ tác phẩm lịch sử hoành tráng này. Tuy nhiên, vào năm 99 TCN, ông trở thành nạn nhân trong vụ án Lý Lăng khi đứng ra bênh vực cho vị tướng này dù cho triều đình nhà Hán nhận định Lý Lăng là nguyên nhân dẫn đến thất bại trước Hung Nô. Khi buộc phải chọn lựa một trong hai hình phạt tử hình hoặc bị hoạn, ông chấp nhận bị hoạn để có thể hoàn thành nốt tác phẩm lịch sử của mình.Bản mẫu:Sfnp Dù chủ yếu được mọi người nhớ đến nhờ bộ Sử ký, những tác phẩm còn sót lại cho thấy Tư Mã Thiên cũng là một nhà thơ và nhà văn tài năng. Bên cạnh đó, ông còn có công trong việc xây dựng Lịch Thái Sơ, một bộ nông lịch chính thức được ban hành vào năm 104 TCN.

Tiểu sử

Gốc gác

Gia đình Tư Mã có truyền thống làm sử quan lâu đời.Bản mẫu:Sfnp Hai chữ "tư mã" có từ đời nhà Chu và dùng để gọi một chức quan võ coi tất cả các việc binh trong nước, tức như chức binh bộ thượng thư đời sau. Đời Chu Tuyên Vương (Bản mẫu:Trị vì) một người giữ chức tư mã có công, được vua cho phép lấy tên chức làm họ.Bản mẫu:Sfnp Về sau họ Tư Mã lại có thêm nhiều đời làm sử quan cho nhà Chu.Bản mẫu:Sfnp

Thời Chiến quốc, nước Tần thời Huệ Văn vương có tướng giỏi là Tư Mã Thác, đã cùng Trương Nghi đánh bại Thục, giết chết vị vua Khai Minh cuối cùng, truất Thục vương đổi hiệu làm "hầu". Tư Mã Thác chính là tổ tiên trực hệ của Tư Mã Thiên.Bản mẫu:Sfnp Tư Mã Thác có một người cháu nội tên Tư Mã Cận, là phó tướng dưới quyền danh tướng Vũ An quân Bạch Khởi thời Tần Chiêu Tương vương, từng cùng Bạch Khởi chôn sống 40 vạn quân Triệu trong Trận Trường Bình. Đến cuối cùng lại bị Tần vương ban cho cái chết cùng với Bạch Khởi.Bản mẫu:Sfnp Cháu nội Tư Mã Cận là Tư Mã Xương (Bản mẫu:Lang), từng làm thiếc quan dưới thời Tần Thủy Hoàng.Bản mẫu:EfnBản mẫu:Sfnp

Ông nội của Tư Mã Thiên là Tư Mã Hỉ (Bản mẫu:Lang) chính là cháu nội của Tư Mã Xương, nguyên ở huyện Bì Thị (Bản mẫu:Lang; nay là Hà Tân, Vận Thành), từng làm quan đến ngũ đại phu (Bản mẫu:Lang).Bản mẫu:Sfnp Cha của Tư Mã Thiên là Tư Mã Đàm, làm thái sử lệnh thời Hán Vũ Đế (Bản mẫu:Trị vì), là một người học rộng, thích học thuyết Lão Trang, có một thiên Luận lục gia yếu chỉ (Bản mẫu:Lang), bình luận về các học thuyết Âm dương, Nho giáo, Mặc gia, Pháp gia, Danh gia và Đạo gia.Bản mẫu:Sfnp

Thời niên thiếu và giáo dục

Tư Mã Thiên là người huyện Hạ Dương (Bản mẫu:Lang) thuộc Tả Phùng Dục (Bản mẫu:Lang), nay là Hà Tân của tỉnh Sơn Tây,Bản mẫu:Sfnp nhưng lớn lên ở Long Môn (nay là Hàn Thành thuộc Thiểm Tây).Bản mẫu:Efn Có khả năng ông sinh vào năm 145 TCN,Bản mẫu:Sfnp dù nhiều nguồn cho rằng năm sinh của ông là 135 TCN.Bản mẫu:Sfnp Vì không có nhiều tài liệu viết về Tư Mã Thiên, người ta chỉ có thể lấy thông tin dựa vào bức thư ông trả lời Nhiệm An năm 93 TCN,Bản mẫu:Sfnp. Năm 136 TCN, cha Tư Mã Thiên là Tư Mã Đàm được bổ nhiệm làm thái sử lệnh (Bản mẫu:Lang),Bản mẫu:Sfnp chịu trách nhiệm nghiên cứu xây dựng lịch hằng năm, trình lên hoàng đế những ngày tốt và xấu trong năm kế trước thời điểm đầu năm mới.Bản mẫu:EfnBản mẫu:Sfnp Bên cạnh đó, thái sử lệnh còn phải đi cùng hoàng đế để thực hiện các nghi lễ quan trọng và ghi chép các sự kiện thường nhật cả trong lẫn ngoài triều đình.Bản mẫu:Sfnp

Từ nhỏ, Tư Mã Thiên đã được học nhiều sách văn học và sử học đương thời. Lên mười tuổi, ông đã học Tả truyện, Quốc ngữ, Thế bản và thuộc lòng hầu hết những bài văn nổi tiếng thời trước.Bản mẫu:SfnpBản mẫu:Sfnp Tư Mã Thiên từng là học trò của một số nhà Nho nổi tiếng như Khổng An Quốc (Bản mẫu:Lang), Đổng Trọng Thư.Bản mẫu:SfnpBản mẫu:Sfnp Ông lớn lên trong môi trường Nho giáo, luôn coi tác phẩm lịch sử của mình là hành động báo hiếu với cha theo đúng tư tưởng Nho gia.Bản mẫu:Sfnp

Năm 126 TCN, thời nhà Hán, Tư Mã Thiên quyết định bắt đầu một chuyến đi vòng quanh Trung Quốc.Bản mẫu:Sfnp Mục đích của chuyến đi là để thu thập các tài liệu và bằng chứng lịch sử, kiểm chứng lời đồn đại, truyền thuyết và thăm viếng di tích lịch sử. Ông bắt đầu cuộc hành trình từ kinh đô Trường An (gần Tây An ngày nay), đi về phía nam qua Trường Giang đến Trường Sa (tỉnh Hồ Nam ngày nay). Tại đây, Tư Mã Thiên thăm lưu vực sông Mịch La, tương truyền là nơi nhà thơ Khuất Nguyên đã gieo mình tự sát vào thời Chiến quốc.Bản mẫu:Sfnp Sau đó, ông lại đi tìm nơi chôn cất của Hạ Vũ trên núi Hội Kê và của Đế Thuấn trên núi Cửu Nghi (nay thuộc huyện Ninh Viễn, Hồ Nam).Bản mẫu:Sfnp Tiếp tục cuộc hành trình, ông đi về phía bắc đến Hoài Âm (Bản mẫu:Lang, nay là Hoài An thuộc tỉnh Giang Tô) để xem mộ danh tướng nhà Hán Hàn Tín, sau đó tiếp tục đi về phía bắc đến Khúc Phụ, quê hương của Khổng Tử.Bản mẫu:Sfnp

Cuộc đời

Vào triều làm quan

Sau chuyến ngao du vòng quanh đất nước, Tư Mã Thiên chính thức vào triều làm quan với chức lang trung. Ông từng phụng mệnh đi sứ đến nhiều nơi để quan sát như Ba Thục, Côn Minh,Bản mẫu:Sfnp lại theo Hán Vũ Đế tuần du đến nhiều ngọn núi nổi tiếng, những con sông rộng lớn và các đô ấp quan trọng.Bản mẫu:SfnpBản mẫu:Sfnp Năm 110 TCN, Tư Mã Đàm qua đời.Bản mẫu:Sfnp Mùa xuân năm đó, Hán Vũ Đế trên đường quay về từ chuyến đông tuần đến Bội Hải thì dừng lại tại Thái Sơn để cử hành đại điển phong thiện.Bản mẫu:Efn Tư Mã Đàm vốn đứng trong hàng ngũ quan viên tham gia chế định lễ nghi cho đại điển này, lại vì bị bệnh mà phải ở lại Chu Nam (nay là vùng lân cận Lạc Dương), không thể tiếp tục tiến hành công việc, cũng vì vậy mà lòng ngày càng phiền muộn dẫn đến bệnh trầm trọng hơn.Bản mẫu:Sfnp Lúc bấy giờ, Tư Mã Thiên vừa hoàn thành nhiệm vụ đi sứ các vùng Tây Nam thì lập tức trở về tham gia đại điển phong thiện. Tuy nhiên, Tư Mã Thiên vừa đến Lạc Dương đã nghe tin cha bệnh nguy kịch liền nhanh chóng đến Chu Nam. Trước khi qua đời, Tư Mã Đàm đã nhắn nhủ con trai về ước nguyện cả đời của ông:Bản mẫu:Sfnp Bản mẫu:Verse translation

Hai năm sau, khi hết thời gian tang chế, Tư Mã Thiên được Vũ Đế phong làm thái sử lệnh kế nghiệp cha.Bản mẫu:SfnpBản mẫu:Sfnp Cuối năm 105 TCN, ông cùng với nhóm người Đường Đô, Lạc Hạ Hoành tham gia cải cách lịch pháp.Bản mẫu:Sfnp Vì bộ lịch mới chính thức được phát hành vào năm đầu tiên niên hiệu Thái Sơ (104 TCN) nên được đặt tên là "Lịch Thái Sơ" (Bản mẫu:Lang).Bản mẫu:Sfnp Sau khi bộ lịch hoàn thành, Tư Mã Thiên bắt đầu tiếp quản công việc soạn sử dang dở của cha.Bản mẫu:SfnpBản mẫu:Sfnp

Vụ án Lý Lăng

Bản mẫu:ChínhNăm 99 TCN, Tư Mã Thiên bị cuốn vào vụ án Lý Lăng. Ban đầu, Hán Vũ Đế lệnh cho Lý Quảng Lợi làm chủ soái, Lý Lăng chỉ chịu trách nhiệm vận chuyển quân lương. Tuy nhiên Lý Lăng không chịu, thuyết phục Vũ Đế đồng ý cho phép ông dùng 5 ngàn quân tiến đánh quân Hung Nô. Tuy nhiên, sau một thời gian quyết chiến, quân Lý Lăng ít ỏi lại không được triều đình tiếp viện, đã không địch nổi kỵ binh Hung Nô; Lý Lăng lựa chọn đầu hàng. Nghe tin Lý Lăng đầu hàng, Vũ Đế vô cùng tức giận, ra lệnh bắt nhốt toàn bộ gia đình Lý Lăng. Khi Vũ Đế đem việc này hỏi ý Tư Mã Thiên, ông liền đứng ra bênh vực Lăng:Bản mẫu:Sfnp Bản mẫu:Verse translation Vốn theo ý định ban đầu của Vũ Đế thì Lý Lăng chỉ phụ trách hỗ trợ cho Nhị sư tướng quân Lý Quảng Lợi. Mặc dù về sau Lý Lăng lấy ít đánh nhiều, nhiều trận đánh thắng thiền vu, giết nhiều quân Hung Nô, nhưng ở giữa lại gặp phải nhiều hiểu lầm do truyền tin từ trung gian. Khi nghe Tư Mã Thiên biện hộ, Vũ Đế đã cho rằng ông có ý đề cao Lăng mà dè bỉu Quảng Lợi nhút nhát không lập nên công trạng; trong khi Quảng Lợi lại là anh trai của Lý phu nhân, rất được Vũ Đế yêu quý.Bản mẫu:Sfnp Cuối cùng, dưới cơn thịnh nộ của Vũ Đế, Tư Mã Thiên bị phán tội "hủ hình" (bị thiến) và phải chịu giam cầm trong 3 năm. Lúc bấy giờ, ông vẫn chưa có con trai, chỉ mới có một người con gái.Bản mẫu:Sfnp Nhiều học giả cho rằng, hình phạt bị thiến đối với Tư Mã Thiên là một sự sỉ nhục. Ông nêu quan điểm dưới góc nhìn của một thái sử lệnh, nhưng vì lời thật khó nghe mà làm Vũ Đế phật lòng.Bản mẫu:Sfnp Trong bức thư gửi cho người bạn Nhiệm An, Tư Mã Thiên có viết: "Tôi sở dĩ ẩn nhẫn cẩu hoạt,Bản mẫu:Efn chịu sống tối tăm trong cảnh dơ dáy là hận rằng lòng riêng có chỗ chưa bộc lộ hết, bỉ lậuBản mẫu:Efn mà chết đi thì văn chương không được tỏ rõ với đời sau."Bản mẫu:Sfnp

Mãi tới khi quyền thần Vương Mãng (45 TCNBản mẫu:Spaced en dash23) đảo chính và lên nắm quyền, triều đình nhà Tân mới xét lại rằng Tư Mã Thiên bị xử oan, tìm một người trong dòng họ ông phong cho chức sử thông tử.Bản mẫu:Sfnp

Trở lại làm quan và qua đời

Sau khi ra tù năm 96 TCN, Tư Mã Thiên được phong làm trung thư lệnh (Bản mẫu:Lang), một chức quan cao hơn thái sử lệnh rất nhiều, được ra vào cung cấm, lại được hầu cận bên cạnh hoàng đế.Bản mẫu:SfnpBản mẫu:Sfnp Tuy nhiên, đây vốn là một chức quan thường do hoạn quan đảm nhiệm, là một sự sỉ nhục đối với Tư Mã Thiên. Cũng vì vậy mà ông không còn để ý đến việc triều đình, chỉ tập trung vào những công trình học thuật của mình.Bản mẫu:Sfnp Trước khi Tư Mã Đàm qua đời đã dặn dò Tư Mã Thiên phải nối nghiệp chép sử của tổ tiên, phải hoàn thành được bộ Sử ký, cũng vì lẽ đó mà Tư Mã Thiên dốc lòng hoàn thành công trình thông sử đồ sộ này. Theo học giả Vương Quốc Duy, hiện không có hồ sơ đáng tin cậy nào cho biết chính xác thời gian Tư Mã Thiên qua đời. Hầu hết các nhà sử học hiện đại đều cho rằng Tư Mã Thiên đã lui về làm ẩn sĩ sau khi rời khỏi triều đình và có lẽ mất vào năm 86 TCN.Bản mẫu:SfnpBản mẫu:Sfnp

Đóng góp

Thiên văn học

Tư Mã Đàm và Tư Mã Thiên đều là các nhà chiêm tinh của triều đình nhà Hán. Đây là chức vụ quan trọng, có nhiệm vụ giải nghĩa và tiên đoán các việc triều chính trong sự hài hòa với chuyển động của Mặt Trời, Mặt Trăng và các ngôi sao, cùng các hiện tượng tự nhiên khác như nhật thực, động đất. Từ lúc nhà Hán mới thành lập, hầu hết mọi việc đều noi theo nhà Tần, lịch pháp cũng sử dụng Lịch Chuyên Húc thời Tần. Tuy nhiên, Lịch Chuyên Húc lại không thể tính toán chính xác những thứ liên quan đến tuần trăng. Vì vậy, Hán Vũ Đế đã giao cho Tư Mã Thiên cùng Công Tôn Khanh, Hồ Toại thảo luận để định chế ra một loại lịch mới. Năm bộ lịch mới được phát hành cũng là năm bắt đầu niên hiệu mới của Vũ Đế, vì vậy mà được đặt tên "Lịch Thái Sơ".Bản mẫu:Sfnp

Theo Lịch Thái Sơ, một năm có 365,25 ngày (chính xác là 3653851539ngày) được chia làm 12 tháng âm lịch, mỗi tháng có 29,53 ngày (chính xác là 294381ngày).Bản mẫu:Sfnp Ngoài việc áp dụng hệ thống 24 tiết khí,Bản mẫu:Sfnp Lịch Thái Sơ còn lấy tháng giêng là tháng đầu năm như thường thấy ngày nay, thay vì lấy tháng 10 làm tháng đầu năm như Lịch Chuyên Húc.Bản mẫu:Sfnp Sự xuất hiện của bộ lịch mới này đã đánh dấu một cuộc cách mạng trong lịch sử lịch pháp ở Trung Quốc.Bản mẫu:Sfnp Đây có thể xem là bộ lịch có độ chính xác cao nhất thời bấy giờ, được lập ra nhờ quá trình cẩn thận quan sát thiên văn. Cũng từ đây mà Lịch Thái Sơ trở thành bộ lịch chính thức được người Trung Quốc sử dụng suốt 2 ngàn năm lịch sử tiếp theo.Bản mẫu:Sfnp

Năm 1960, tiểu hành tinh thứ 12620 trong vành đai chính đã được các nhà khoa học phát hiện và định danh theo tên của Tư Mã Thiên.Bản mẫu:Sfnp[1]

Sử học

Bản mẫu:More

Một trang trong Sử ký

Sử ký hay Sách của quan Thái sử (Bản mẫu:Lang, Thái sử công thư) là tác phẩm quan trọng nhất của Tư Mã Thiên. Tư Mã Thiên biên soạn Sử ký không chỉ để hoàn thành di nguyện của người cha Tư Mã Đàm mà còn để giãi bày tâm sự, nỗi phẫn uất đối với triều đình cũng như hoàn cảnh của bản thân. Trong phần hậu đề của Sử ký, ông viết: Bản mẫu:Verse translation

Trong Sử ký, Tư Mã Thiên trình bày các sự kiện theo chuỗi kèm theo chú giải, nguồn tham khảo nhưng không theo trình tự thời gian, mà chia theo 5 phần bao gồm "Bản kỷ", "Biểu", "Thư", "Thế gia" và "Liệt truyện"; viết về nhiều lĩnh vực của xã hội gồm âm nhạc, lễ hội, lịch, tín ngưỡng, kinh tế. Các phần khác nhau của Sử ký có cấu trúc cũng như mục đích khác nhau: "Bản kỷ" có cấu trúc tương tự với những biên niên sử truyền thống của Trung Quốc cổ đại, mô tả về các triều đại cũng như viết về tiểu sử các quân chủ đương thời; "Biểu" là hệ thống bảng sử kiện quan trọng qua các triều đại cũng như phả hệ hoàng gia; "Thư" là phần ngắn nhất, viết về lịch sử phát triển của nghi lễ, âm nhạc, luật thẩm âm, lịch, thiên văn học, lễ tế, kinh tế, sông ngòi; "Thế gia" là phần quan trọng nhất, ghi lại các sự kiện quan trọng trong lịch sử những người cai trị các quốc gia gần như độc lập thời nhà Chu (về cơ bản là chư hầu của các vị vua nhà Chu), cũng như tiểu sử của các gia đình quý tộc thời nhà Hán; "Liệt truyện" là phần có nội dung đồ sộ nhất trong cả 5 phần, viết về tiểu sử của khoảng 130 người Trung Quốc nổi bật.Bản mẫu:SfnpBản mẫu:Sfnp

Công trình này gồm 526.500 chữ, 130 thiên, hơn một nửa trong số đó là viết về thời nhà Hán.Bản mẫu:Sfnp Khác với các nhà sử học trước đây chỉ biên soạn về một triều đại hay một khoảng thời gian nhất định,Bản mẫu:Sfnp Tư Mã Thiên là nhà sử học Trung Quốc đầu tiên ghi chép lại hầu hết sự kiện lịch sử từ thuở khai nguyên cho tới thời đại mà ông đang sống. Nói cách khác, ông là cha đẻ của thể loại thông sử.Bản mẫu:Sfnp Trước Tư Mã Thiên, hầu hết các nhà sử học đều viết sử cho triều đình, đứng dưới góc nhìn của những nhà cai trị. Phong cách viết sử mở rộng ra nhiều mặt của xã hội trong Sử ký đã ảnh hưởng đến Trịnh Tiều (Bản mẫu:Lang) khi biên soạn Thông sử (Bản mẫu:Lang) hay Tư Mã Quang khi biên soạn Tư trị thông giám.Bản mẫu:Sfnp Không chỉ vậy, Sử ký đã xây dựng một phong cách viết sử mà sau này trở thành "khuôn mẫu chính thức" cho tài liệu lịch sử Trung Hoa cũng như các nước trong vùng văn hóa chữ Hán.Bản mẫu:Sfnp

Không rõ thời điểm chính xác bộ thông sử này hoàn thành, khoảng sau năm 94 TCN, có thể là vào năm 93 hoặc 91 TCN.Bản mẫu:Sfnp Tư Mã Thiên không giấu giếm việc ông biên soạn Sử ký, nhưng rất ít người biết việc nó được hoàn thành. Mãi cho đến thời Hán Tuyên Đế, cháu ngoại của Tư Mã Thiên là Dương Uẩn mới công bố công trình học thuật này với tên gọi Thái sử công thư.Bản mẫu:Sfnp

Văn học

Sử ký của Tư Mã Thiên không chỉ là hình mẫu của văn học tiểu sử có giá trị văn học cao mà còn được coi là sách giáo khoa cho việc nghiên cứu Hán học cổ điển. Nó được các nhà phê bình coi là có "trình độ miêu tả điêu luyện" (như phương pháp đàm thoại khiến các miêu tả thêm sống động), "phong cách sáng tạo" (ngôn ngữ bình dân, dí dỏm và phong phú, như tác phẩm thơ không vần), "súc tích" (cách viết chỉ miêu tả những điểm cốt yếu, ngắn gọn dễ hiểu). Ngay cả Lỗ Tấn cũng ví công trình lịch sử này là "tuyệt xướng của sử gia, một "Ly tao" không vần" trong Đề cương lịch sử văn học Trung Quốc.Bản mẫu:Sfnp Phong cách viết trong Sử ký cũng ảnh hưởng đến việc viết tiểu thuyết, bao gồm truyện ngắn cổ điển của thời kỳ trung đại và cuối thời trung cổ (thời Đường, Tống) và những tác phẩm bạch thoại sau này.Bản mẫu:Sfnp

Một tác phẩm khác của Tư Mã Thiên cũng có sức ảnh hưởng không kém là Thư gửi Nhiệm An. Bức thư kể về những đau khổ của ông trong vụ án Lý Lăng cũng như sự kiên trì khi viết Sử ký đã trở thành một điển phạm về phong cách văn xuôi, được nghiên cứu rộng rãi ở Trung Quốc cho đến ngày nay. Trong thư có đoạn: "Người rồi sẽ có một lần chết đi; có người xem cái chết nặng như Thái Sơn, cũng có người xem nó nhẹ tựa lông hồng; khác nhau có chăng là họ dùng nó để làm gì." (Bản mẫu:Lang)Bản mẫu:Sfnp Câu nói này không chỉ trở nên nổi tiếng trong nền văn học Trung Quốc mà còn từng được Chủ tịch Mao Trạch Đông diễn giải trong một bài phát biểu bày tỏ lòng kính trọng đối với những người lính Giải phóng quân đã hi sinh.Bản mẫu:Sfnp

Về thơ, Tư Mã Thiên còn viết 8 bài phú đã được nhắc đến trong Hán thư. Tuy nhiên, ngoại trừ một bài là "Xót thương kẻ sĩ không gặp thời" (Bản mẫu:Lang, Bi sĩ bất ngộ phú), những tác phẩm còn lại đều đã thất lạc.Bản mẫu:Sfnp

Gia đình

Gia đình của Tư Mã Thiên không được ghi chép cụ thể; chỉ biết ông có một con gái tên Tư Mã Anh (Bản mẫu:Lang)Bản mẫu:Sfnp gả cho An Bình Kính hầu Dương Sưởng (Bản mẫu:Lang),Bản mẫu:Sfnp sinh ra Dương Trung (Bản mẫu:Lang) và Dương Uẩn (Bản mẫu:Lang).Bản mẫu:Sfnp Theo các nhà sử học, Tư Mã Anh chính là người đã lưu giữ bản thảo Sử ký của cha và truyền lại cho con trai mình.Bản mẫu:Sfnp Thời Hán Tuyên Đế, Dương Uẩn được phong làm Bình Thông hầu (Bản mẫu:Lang). Chính vào lúc này, Dương Uẩn thấy nền chính trị nhà Hán đã khác, bèn dâng biểu lên xin Tuyên Đế phát hành Sử ký do ông ngoại để lại.Bản mẫu:SfnpBản mẫu:Sfnp Từ đó, hậu thế mới biết đến một bộ Sử ký trứ danh.

Trong văn hóa đại chúng

Một số tác phẩm đại chúng xuất hiện nhân vật Tư Mã Thiên
Bản mẫu:Abbr Tác phẩm Thể loại Bản mẫu:Abbr Bản mẫu:Abbr
Tên gốc Tạm dịch
1997 Bản mẫu:Lang Tư Mã Thiên và Hán Vũ Đế Phim truyền hình Cừu Vĩnh Lực Bản mẫu:Sfnp
2001 Bản mẫu:Lang Thiên tử Đại Hán Phim truyền hình Lý Thịnh Dục [2]
2005 Bản mẫu:Lang Hán Vũ Đại Đế Phim truyền hình Bản mẫu:Interlanguage link [3]
2021 Bản mẫu:Lang Trung Quốc trong điển tịch Kịch nói Bản mẫu:Ubl [4]

Chú thích

Ghi chú

Bản mẫu:Notelist

Tham khảo

Bản mẫu:Tham khảo

Nguồn

Bản mẫu:Đầu tham khảo

Bản mẫu:Cuối tham khảo

Đọc thêm

Bản mẫu:Đầu tham khảo

Bản mẫu:Cuối tham khảo

Liên kết ngoài

Bản mẫu:Wikiquote Bản mẫu:Wikisourcelang Bản mẫu:Commons+cat

Bản mẫu:Sử gia thời Hán Bản mẫu:Chủ đề nhà Hán Bản mẫu:Mười vị thánh trong lịch sử Trung Quốc Bản mẫu:Kiểm soát tính nhất quán

Bản mẫu:Sao bài viết tốt

  1. ↑ Bản mẫu:Chú thích web
  2. ↑ Bản mẫu:Chú thích tạp chí
  3. ↑ Bản mẫu:Chú thích web
  4. ↑ Bản mẫu:Chú thích web
Lấy từ “https://vi.wiki.beta.math.wmflabs.org/w/index.php?title=Tư_Mã_Thiên&oldid=3133”